Әдебиет • 17 Қараша, 2017

Әкім Тарази. Мен кейіпкеріме айналамын

586 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Бір шығарманы жазып біткеннен кейін «енді жазбаймын» деп жүремін. Өмір болғаннан кейін әртүрлі нәрсені көресің, біреумен дидарласып, біреуге ренжисің. Өзің үшін жаңалық ашып қуанасың. 

Әкім Тарази. Мен кейіпкеріме айналамын

Осының бәрі жиналып жүріп, тағы бір дүние жазуға мәжбүрлейді. Шығарманы бастағанда бірден қалай болып шығатынын білмейсің. Маған тақырыптан бұрын, сюжет келеді. Көбіне өзіңнің, жақыныңның, досыңның басынан кешкен жағдай. Жазбауға болмайтын халге душар болғанда, қолыма қалам аламын. Мақсатым жазып жария ету емес, маза бермей жүрген дүниеден «құтылу».  

Жеті том проза, бір том пьеса жаздым. Сонда маған қиын соққаны – пьеса жазу. Көңілімді толқытқан, жүрегіме әсер еткен жағдайларды үнемі күнделігіме жазып жүремін. Соның бәрі болмаса да, көбі жазғанда көмек болады. Жұмыс бастағанда өзім­ді өзім қолға аламын. Тәуекел етпес­ең, жазылмай қалады. Үй­дің бар шаруасын жарыма тапсы­рып, ойға алған дүниемді аяқ­тағанша қозғалмаймын. Әдемі сөз іздеп, тіркес қуып, ұзақ сөй­лем жазғанды ұнатпаймын. Оқи­ғаны көріп отырып, соны суреттеп, толғаныстарымды жазамын. Ке­йіп­керлеріме айналып, жақсы бол­са жақсысының, жаман болса жа­ман­ының жан дүниесіне кіремін. 

Прототипі Талғат Бигелдинов болған шығармамды жазғанда қатты қиналдым. Өйткені Кеңес Одағының Батыры, көзі тірі қаһарман туралы жазу оңай емес еді. Өзім соғысты көрген жоқ­пын. Бір уақыттарда ол Жазу­­шылар одағының шығар­ма­шылық үйіне директор болып келді. Сонда жатыр едім, Талғат Бигелдинов келіп өзімен бірге алып кетті. Нарынқол жақта, таудың етегінде бал арасын ұс­тайды екен. Сонда үш күн жат­­тық. Ұзақ әңгімелесеміз. Кеш­­ке келгенде Талғат ағаның айт­қан­дарын күнделігіме жазып қоя­мын. Кейін Қырғызстан мен Қазақстанның шекарасындағы тағы бір демалыс орнында бір апта бірге болдық. Онда да Тал­ғат аға – айтушы, мен – тың­­даушы. Әдеттегідей кешке күн­делігіме жабыса кетемін. 

Бес-алты айдан кейін осыны неге жазбасқа деген ой келді. Талғат Бигелдиновке айт­сам: «Сен осыны жазу үшін айттым ғой», деді күліп. Сонда маған әсер еткен бір сюжет болды. Фашистер бір орыс әйелін ара­мен кесіп, қинап өлтіріпті. Батыр ағамыз соны көргенде немістерге өшігіп, көктен оқ жау­дырған. Және тез өліп қал­ма­сын деп, қиналатындай еткен. Адам қатты кектенсе жаман ғой. Осы оқиғаны естігеннен соң бес-алты күн ұйықтай а­л­май, қо­лы­ма қалам алдым. Кей­де осын­дай оқиғалар да жазуға итермелейді. 

Жазуда уақыт таңдамаймын. Дайын болсам күндіз де, түнде де жазамын. Бірақ ешқашан дайындықсыз жұмысқа кіріскен емеспін. Әбден қиналып барып жазуға отырамын.

Кейде Қалихан Ысқақ, Са­йын Мұратбеков, Рамазан Тоқ­таров, Амантай Сатаев сияқ­ты достарымның әңгімесін тың­даймын. Олар жаңа жазған шығармаларын оқуға береді. Талқылаймыз, айтысамыз, тартысамыз. Қызылкеңірдек болып жатамыз. Бірақ көңілімізде дұшпандық болмайтын. Есесіне сол айтысымыздың көмегі тиеді. Жазушы адамға сондай «тал­қылаулар» да әсер етеді. 

Мәскеуде оқығанымда Тәкен Әлімқұловпен көрші тұрдым. Ылғи мені ертіп әкететін. Шы­ғар­ма жазарда қатты күйі­нетін. (Соқ­пақбаев болса, жазып жүргенде ешкіммен хабарлас­пайтын ғой).

Тәкен ат бәйгесін жақсы көретін, ипподромға алып баратын. Көңіл күйі жақсы бол­са, менің қасында екенімді ұмытып, ән айтатын. Кейде ер­тіп алып, қайтарда «соңымда қал» деп, өзі жалғыз ыңылдап кетіп бара жатар еді. Мен оған өкпелемеймін. Сырын білемін. Бірдеңе жазарда, толқуы солай. «Маған үш күн жолама, жазып біткен соң өзім тауып аламын» дейтін. Бір күні ысқырып тұрады, қайта бәйге көруге барамыз. Ақша тігіп, қай аттың бұрын, қайсының кейін келеріне бәстесіп жататын. Кейде ұтып, кейде ұтылатын еді. Соның бәрі жазушы үшін материал деп түсінемін.

Жас кезімнен тәртіптің адамы болғандықтан, жазушы болуға бел буғанда да қалып­тасқан дағ­дымнан айны­ған жоқ­пын. Жазу­шы болуға ниет ет­кен жас оқуда да, жазуда да ең­бек пен тәртіпті бір жүйе­ге кел­тіргені дұрыс. 

Әкім Тарази,

Жазушы-драматург,

ҚР Мемлекеттік сыйлықтың иегері