Оның аталығы мен аналығының сандары бірдей. Маралдардың төлдеп, көбейетін кездері келесі жылға есептелген. Өңір үшін дәстүрлі емес шаруашылықты іске асыруға «Зару» жеке қожалығының иесі Ертарғын Тілегенов белін бекем буыпты. Таңсық жобаны жүзеге асыру мақсатында ол «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы аясында 150 миллион теңге несие алған екен. Ұрыста тұрыс жоқ дегендей, бүгінгі күні жаңа кәсіпті игеруге байланысты біраз істің басы қайырылыпты. Арнайы бөлінген 700 гектар алқапта жайылым аумағы жасалып, түгелдей қоршалған.
Қоршаудың биіктігі үш метр. Бұған қоса қоралар салынып, маман-жұмысшыларға арналған үй тұрғызылыпты. Құдықтар қазылған, жайылымдық жерді тиімді түрде пайдалану шаралары белгіленген.
Ертарғын Тілегенов бізге марал өсіру ісіне бет бұрғандағы басты мақсат – пантамен емдеу орталығын құру екенін айтып берді. Ол мұны іске асыру үшін екі қабатты шипажай ғимаратын тұрғызып та қойыпты. Қазір ғимараттың ішкі әрлеу жұмыстары жүргізіліп жатқанына куә болдық. Іскер азамат оны алдағы жылы пайдалануға беруді ұйғарған. Бұл іске кіріспес бұрын Шығыс Қазақстандағы марал өсіру ісін бес саусағындай меңгерген «Багратион» шаруашылығының іс-тәжірибесімен танысып қайтыпты. Осыдан жаңа кәсібінің қыр-сырына байланысты көп жайттарды көңіліне түйген.
Алғашқыда Ертарғынның ойында маралдар Ақтөбе аймағын жерсініп кете алар ма екен деген алаңдаушылық болыпты. Дегенмен бүгінгі күні бұл топырақтың табиғаты марал өсіруге қолайлы екеніне көзін жеткізіп келеді. Өйткені оның бақылауынша, өңірдің климаттық ерекшелігі маралдарға ешқандай әсер етпепті. Тіпті бір күні ол жайылымда жүрген жануарлардың бір жерге шоғырланып, ойнақтап, секіріп жүргенін көреді. Мұның өзі жергілікті жердің табиғаты мен климатына маралдардың үйреніп қалғанының белгісі дейді кәсіпкер.
Е.Тілегеновтің ендігі тілегі Ақтөбенің қысына алғаш рет түскелі тұрған жануарлардың жай-күйі болып отыр. Бұдан әрі төлдейтін уақыттары да жақындайды. Маралдардың қыр-сыры мен жай-күйін жақсы білетін, оны күтіп-баптай алатын мамандардың қажеттілігі де осында. Бір жақсысы бұған да алдын ала қам жасалыпты. Биыл жоғарыда айтылған «Багратион» шаруашылығында алты адам арнайы оқып қайтыпты. Бұған қоса алдағы жылы ашылатын пантамен емдейтін шипажайдың қызметін жолға қою үшін 4-5 маман Алматы қаласындағы орталықта арнайы курстан өткізілмек.
– Біз үшін тағы бір қажетті мәселе бар, – деп жалғастырды Ертарғын бұдан әрі өз әңгімесін. – Бұл маралдардың азығы мен өзге де қажетті рациондық қоректеріне байланысты. Рас, барлық тұяқты жануарлар секілді маралдардың да басты қорегі – табиғи шөп пен жем. Біз оның қажетті мөлшерін дайындадық. Бұған қоса 5 тонна асқабақты, 5 тоннаға жуық сәбіз бен орамжапырақты көкөніс өсірумен айналысатын әріптестерімізден сатып алдық. Бұлар маралдардың бойындағы дәрумендер мөлшерін көбейтеді.
Міне, осылайша кең-байтақ республикамыздың шығысында өркендеген марал шаруашылығы бүгінде өз ауқымын кеңейтіп, еліміздің батыс өңіріне де орнығып келеді. Ең бастысы, ақтөбеліктердің бұған дейін беттесіп көрмеген кәсіпті жатырқамай, тосырқамай, бұған кәдімгідей икемделе бастағаны сүйсіндірмей қоймайды.
Темір ҚҰСАЙЫН,
«Егемен Қазақстан»
Ақтөбе облысы,
Мәртөк ауданы,
Қазан ауылы
