Еуроодақпен ынтымақ – дамудың көзі

Қазақстан бұл бағыттағы қаты­нас­тарды жандандыруды 1992 жылы Еу­ро­падағы қауіпсіздік және ынты­мақ­тас­­тық ұйымына (ЕҚЫҰ) мүше болумен бас­тады. 1995 жылдан Еуроодақ ком­па­ния­ла­рының Қазақстанның мұнай, газ, уран, түсті металдар секторларын игеруге ден қойды. Сонымен қатар біздің елдің ха­лық­аралық терроризмге, наркотрафик­ке, түрлі індеттерге қарсы белсенді қыз­меті және ядролық қаруларға қарсы кү­ресі Еуроодақ елдерінің жаһандық қай­шы­лықтарға қатысты ұстанымдарына сәй­кес келді. Қазақстанда неміс, поляк диаспораларының болуы Германия мен Польша сияқты елдердің бізбен қатынастарын тереңдетуге мүдделі ете түсті. Еуроодақ Қазақстанға ең көп инвестиция құйды. Қазақстанның Еуропа елдерімен тығыз қатынастары оның 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға төраға болуына әкелді.

1999 жылдың 1 шілдесінде Қазақстан мен Еуроодақ арасындағы Әріптестік пен ынтымақ туралы келісімге Брюссель қа­ла­сында қол қойылды. Еуропа мем­ле­кет­те­рімен байланыстардың өріст­еуі барысында елімізде 3000-нан астам бірлескен кә­сіпорын ашылды. ЕО елдерімен сауда көлемі 2017 жылы 24,4 млрд долларға же­тіп, Қазақстанның сыртқы тауар ай-
н­а­лымының 40 пайызын құрады. Бұл көр­сеткіш 2016 жылдағыдан 23% артық. Тығыз байланыстардың арта түсуіне 2015 жылы желтоқсанда Қазақстан мен ЕО қол қойған жаңа Кеңейтілген әріптестік пен ынтымақтастық туралы келісім /КӘЫК/ өз ықпалын тигізді. ТМД елдерінің арасында Қазақстан ғана ЕО-мен осындай келісімге келіп отыр. ЕО-ға кіретін 28 елдің 18-нің парламенттері бұл келісімді ратификациялады. «Еуропаға жол» бағдарламасын іске асыру барысында Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына кіріп, Кеден одағын және Еуразиялық экономикалық одақ­ты қалыптастыра алды. Бұл шаралар Брюссельмен қатынастарды үнемі үй­лестіріп отыруды талап етті. Әрине ЕО елдері өз мүдделерін қорғайды. Олар үшін Ресей мен Украина қатынастарының ши­е-
ленісуі жағдайында энергетикалық қау­іп­сіздікті нығайту, шикізатты тасымал­дау, кон­тиненталдық қауіпсіздікті нығайту мә­селелері маңызды. Қарқынды дамып келе жатқан, ашық, саяси тұрақты Қазақ­с­тан­мен жақсы қатынастар орната отырып, Еуроодақ Орталық Азия ай­ма­ғын­да­ғы ықпалын арттыра түсуді көз­дей­ді.

ЕО елдері Қазақстанда нарықтық ре­фор­малар жүргізуге, экономиканы бейтараптандыруға, денсаулық сақтау, әлеуметтік көмек, ғылыми-зерттеулер салаларын жетілдіруге көмектесті. 1992-2000 жылдар аралығында тек ТАСИС бағдарламасы шеңберінде еліміздегі экологиялық сараптаулар жұмыстарына 120 млн еуро көлемінде техникалық көмек берілді. Қазақстан үшін Семей ядролық полигонында жасалған сынақтардың салдарларын анықтау және жою, Арал теңізі бассейнінің экологиялық мәселелерін анықтау, Алматының әуе кеңістігінің ластануын азайту мәселелеріне қатысты зерттеу шараларының пайдасы болды. Бұл қатынастар тұрақты байланыстарға ұласты. Мысалы, 2016 жылы сәуір айында Алматы облысында қазақ-француз радиолокациялық техника өндіру зау-
ыты ашылды. 2017 жылы венгриялық «Эксимбанк» бірлескен шағын және орта бизнес жобаларын қаржыландыруға 255 млн еуро бөлді. Еуропалық инвестициялық банк «ҚазАгро» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ ұжымына ұлттық АӨК-ті дамытуға 200 млн еуро қаржы бөлді. Еуропа қайта құру және даму банкі еліміздегі 17 жобаны қаржыландыруға 500 млн доллар жұмсағалы отыр. «Индустрия 4.0» бағытында өнеркәсіпті цифрландыру жұмыстарын ұйымдастыруға озық неміс тәжірибелерін енгізуге Германия мен Қазақстан арасында 1 миллиард доллар көлеміндегі 20 құжатқа қол қойылды.

ЕО үшін Қазақстанның транзиттік мүмкін­дігін пайдалану маңызды. Қытай­дың алып экономикасымен Еуропаның байланысын Үрімжі (Қытай) – Алтынкөл (Қазақстан) – Рига (Латвия) – Роттердам (Нидерланд) трансконтиненталдық тасымалдау жолы жеңілдетті. Бұл жолдың еліміздің Еуропа елдерімен сауда-сат­ты­ғын өсіруге ықпалы күшті. 2017 жыл­дың күзінде Коувола (Финляндия) – Бусловская (Ресей) – Алтынкөл (Қазақстан) – Сиань (Қытай) контейнерлік темір жол бағыты іске қосылды. Жыл сайын бұл жолмен 1 млн тоннадан артық жүк тасымалдануы жобаланған. Аталған істердің Ел­басының Қазақстан халқына Жол­дауында көр­сетілген төртінші міндет – көлік-ло­гистика инфрақұрылымын дамы­туда кө­мегі зор. Еуропаға жүк тран­зи­ті­нен қазынамызға бірнеше млрд доллар табыс кіреді.

ЕО-мен қатынастарымызды жақсарту Қазақстанның Төртінші өнеркәсіптік революция үрдістеріне енуін жеңілдетуге көмектеседі. ЕО-мен тығыз қатынастар ғылым, білім, мәдениет, медицина салаларында жақсы дамыса, Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігі арта түседі. Әлем­дік өркениет жетістіктеріне айналған еуро­палық демократия игіліктерін ұлттық құндылықтарымызбен ұштастыру арқылы ғана дамыған мемлекеттер қатарынан көріне аламыз.