Аймақтар • 20 Ақпан, 2018

Байбалам емес, байыптылық керек

610 рет
көрсетілді
8 мин
оқу үшін

Бәйтерек – шаруасы алға басқан, тұрмысы бақуатты елді мекендердің бірі. Осыдан тоғыз жыл бұрын «Нұрлы көш» бағдарламасы шеңберінде күре жолдың бойында жаңа үлгіде салынған 23 үйдің жартысына жуығына туған жерге табан тіреген ағайындарымызды қоныстандырғанда жүздері бал-бұл жайнаған олардың қуанышында шек болмады. 

Байбалам емес, байыптылық керек

Жақсы сөз жерде жата ма? Облыс әкімдігі «оралмандарға арнап ауыл салып жатыр екен» деген сүйінші хабар жан-жаққа тез тарап, оның ақ-қарасын ажыратып жатпастан квотамен де, квотасыз да келушілердің қатары күрт көбейіп сала берді. Осы жағы ескерілген болу керек, жапан даланы көз тартар көрініске айналдыру жөнінде шешім қабылданып, 2010 жылы – 140, 2011 жылы – 100 бас­пана, оған қоса 50 жылыжай, кейін екі қабатты мектеп, фельдшерлік-акушерлік пункт бой көтерді. Қазір мұнда шағын орталық, хоккей корты, спорт залдары жұмыс істейді. Көшелер асфальтталып, су құбырлары тартылды. Президент Н.Назарбаев Қызылжар өңіріне келген сапарларының бірінде Бәйтерек ауылына арнайы соғып, мемлекет тарапынан жасалар қамқорлықтың жалғаса беретінін жеткізген. Олай болса, облысқа жақын ор­на­ласқан елді мекенде әлеуметтік, жұ­мыс­пен қамтамасыз ету секілді өзекті мә­се­лелер талапқа сай шешіліп отырғанда тұрғындар не себепті құзырлы орындардың босағасын тоздырып, Жоғарғы сотқа дейін шағымданып отыр деген сұрақ туады.

Оның мән-жайын бізге Қайролла қажы Сүлейменов ақсақал түсіндіріп берді. «2009-2011 жылдар аралығында 263 үйдің кілті тапсырылды. Қазір тұрғындардың саны екі мыңға жуық болса, олардың басым көпшілігін тарихи Отанына оралған отбасылар құрайды. Қол қусырып қарап отырған ешкімді көрмейсің. Бау-бақ­ша­мен, мал бағумен айналысады. Жылы­жайларда көкөніс өсіреді. Облысқа қаты­нап жұмыс істейді. Мешіт, дәмхана көлік жөндейтін станса салынуда», дей келіп, ренішін ақтарып салды. Бәйбішесі Мәриям екеуінің Түмендегі жылы орнын суытып, атажұртқа келуіне сол кездегі жергілікті билік орындарының баспананы тегін аласыздар деген уәдесі себеп болса керек. Тіпті зейнетақыларының бірнеше есе кеміп қалғанына да кейімеген. Ұл-қыздары да қуана оралған. Енді, міне, «алданып қалдым» дегендей өкініш кейіпте отырған сыңайлы. «Сол кездегі аймақ басшысының маған үйдің кілтін салтанатты түрде тапсырып тұрып, бас­пана жекеменшігіңізде болады» деп қолымды құшырлана қысқаны бос уәде болып шыққаны ма? «Әкесі өлгенді де естіртеді» ғой. Содан бері жан-жаққа қанша арыздансақ та, мұң-мұқтажымызға ешкім құлақ асар емес», дейді қария налыған үнмен.

Тілшілер қосынына ауылдастарының арыз-шағымдарын айта келген Қабдыраш Рақаевтың да өкпесі қара қазандай. Оның айтуынша, 2009 жылы күзде бір­неше отбасына мемлекеттік тұрғын үй қорының есебінен баспана беру туралы аудандық тұрғын үй комиссиясының шешімі шыққан. Алайда бұл құжат сот қарауына ұсынылмаған. Себебі хаттама белгісіз себептермен жоғалып кеткенге ұқсайды. Шағым иелерін шенеуніктер берген серттерінен неге тайқып кетті, бас­пана меншігімізге неге берілмейді деген сауалдар мазалайды.

Зерттеу барысы көрсеткендей, жергі­лікті билік орындары мен тұрғындар арасын­дағы баспанаға қатысты түсінбеу­шілікке тиісті құжаттардың заңдық-құқықтық тұрғыдан ресімделмеуінен өріс алып, оның ақыры дау-дамайлар мен сот төрелігіне жүгінулерге апарып соқтырған. Құрғақ уәде, ауызша келісімді малданып жүре беру кімге тиімді, кімге тиімсіз болғаны енді айтпаса да түсінікті. Оның үстіне құрылыс жұмыстарында орын алған түрлі қырсыздықтар мен заңсыздықтарға орай прокуратура тарапынан тынымсыз тексерулердің ұйым­дастырылуы мәселені ащы ішектей созып жіберген тәрізді. 32 әкімшілік, 1 қыл­­мыстық істің қозғалуы біраз жайттан хабар бергендей. Үкіметтің тұрғын үй­лер­ді коммуналдық меншікке беру тура­лы қаулысын негізге алған лауазым ие­лері шағымданушыларды жалгерлік-ком­му­налдық төлем бойынша ғана есеп айыра­сыңдар деп сендіргендіктен аңқау байғұстар ауыздарын ашып жүре берген секілді. Оның үстіне 245 баспананың ауда­ндық тұрғын үй-коммуналдық шаруа­шылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің балан­сына өтуі көңілдегі күмән-күдікті сейіл­тіп жіберсе керек. Осы кезден бастап жал­дама­лы пәтер ретінде тұру міндеттелген.

 – Бұрынғы басшылық тұсында үйлерді жекеменшікке тегін беру жөнінде ауыз­ша мәміле-келісімдер жасалды дегеннің өзінде ресми құжаттармен айғақтал­ма­ған. Заң нормаларында тарихи Отаны­на квотамен оралған бауырларымыз­ға баспананы қайтарымсыз беру жайы қарастырылмаған. Ал жалға алып тұруға құлқы болмаса, «қалдық» принципімен сатып алуға құқылы. Өкінішке қарай осы мүмкіндікті пайдаланушылар не­кен-саяқ. Бәрі әлі күнге дейін аспаннан құймақ жауатындай үмітті. Ауыл тұрғындарымен бірнеше жиын өткізіліп, қанша түсіндірілсе де жағдайы келе тұра, коммуналдық төлемнен қашқақтайтындар да, келісімшарт жасасудан бас тартушылар да аз емес. Мәселен үйлерді салуға жұмсалған шығын мен аумағына байланысты ай сайынғы коммуналдық ақы мөлшері 3543 теңгеден 15727 теңге­ге дейін белгіленгенімен, оны төлемеу­ші­лер жетіп артылады. «Елім, жерім» деп ала­­бұртқан сағынышпен келген аға­йын­дары­мыз қандай құрметке де лайық. Еш­қайсысын бөліп-жармаймыз. Бірақ істің байыбына бармастан жөн-жосықсыз байбалам салып, әлдебір ілік іздеудің қажеті жоқ. Мұнда квотадан тыс келген отбасылар да орналастырылды ,– дейді уәж айтушы қарсы тарап.

Баспана дауы бойынша 30 рет сот мәжілісі өтіп, бәрінде де азаматтық іс аудан­дық әкімдіктің пайдасына шеші­ліпті. Бәйтерек ауылдық округінің әкімі Гүлсім Ербатырқызының айтуынша, 202 отбасымен келісімшарт жасалған. Олар­дың ішінде 125 отбасы «Нұрлы көш» бағ­дар­ламасы аясында қоныстанған. 9 от­ба­сы үйлерге рұқсатсыз кіріп алған. Келі­сім­шартқа қол қоюдан бас тартқан 38 от­басының ісі сотқа жолданған. Коммунал­дық төлемдер бойынша ғана берешек 20 миллион теңгеден асады.

Мәселенің байыбына тереңдей үңілу мақсатымен бірнеше тұрғынмен сөйлескен едік. Олардың қай-қайсысы болсын «тегін тұрасыңдар деген уәделерінен тайқып кету – азаматқа тән қылық емес. Ешқандай келісімшартқа қол қоймаймыз» деген райдан қайтатын түрлері көрінбейді. Құрғақ сөзге сеніп, желмаядай желе жөнелудің бір ұшығы ұлттық салт-дәстүріміздің қай­мағы бұзылмаған ортада өніп-өскен аға­йын­дарымыздың көңілі даладай, пейілі баладай аңғалдығынан, сенгіштігінен болар. Алаулатып-жалаулатқан жағдай рапортшылдық, желөкпе ұраншылдық көпірме уәдеге, көбік сөзге ұрындырып, өрекпіген көңілдерді у ішкендей, су сепкендей басып, айдалада қалдырғандай күй кештіргені анық. Міне, іргелі ауылда туындаған шетін проблемалар ішкі-сырт­қы миграция саласында селкеу тұс­тардың аз еместігін аңғартады. Әсі­ресе еңбек ресурстары, жұмыс күші тапшы теріскей өңірлерде демографиялық олқы­­лықтардың орнын толықтыру, рет­теу, жас­тарды тұрақтандыру үшін бас­пана­­мен, жұмыспен қамту жеңіл­дік­­т­ерін біріз­ділендіргені ләзім. Демо­кратиялық даму жолына бет алған елде кез келген мәсе­ле байбаламмен емес, ба­­йып­­ты­лық­пен шеші­летінін естен шығар­майық.

Өмір ЕСҚАЛИ,
«Егемен Қазақстан»

Солтүстік Қазақстан облысы,

Қызылжар ауданы