Осыдан екі жыл бұрын Батыс Қазақстан облыстық қазақ драма театрында Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы Гүлшара Әбдіқалықованың қатысуымен «Мәңгілік ел» – ұлттық тарих пен тарихи зердедегі құбылыс ретінде» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция өтті. Қазақстан халқы Ассамблеясы бастамашы болған бұл шара саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алуға арналған халықаралық форум шеңберінде ұйымдастырылған еді. Сол басқосуға Оңтүстік Кореядан Ханкук университеті Орталық Азияны зерттеу институтының профессоры Ким Санг Чел арнайы келді.
– Корей профессорының «Сонау қиын жылдарда Қазақстан көптеген ұлт-ұлысқа пана болғанын, өсіп-өркендеуіне жағдай жасағандығын жақсы білеміз. Қазақ халқының қонақжай пейілі мен кеңдігінің шапағатын көрген халықтардың ішінде корейлер де бар. Құнарлы қазақ топырағында қазақтан жақсылық көрген бауырларымыз тамырын тереңге жіберіп, мәуелі бәйтерекке айналды. Ел өмірінің барлық саласына белсене араласуда» деген жүрекжарды сөзі есімде қалып еді. Орал қаласында корей диаспорасы 2012 жылы «Қазақ халқына мың алғыс!» атты ескерткіш те орнатқан. Міне, осындай меймандос ұлттың елінде, дәл сол профессор Ким Санг Чел қызмет жасаған универсиетке жолым түсетінін ол кезде білмеппін, – дейді Рита Бекжанқызы.
Ханкук шет тілдер университетінде әлемнің 45 тілі оқытылады. Ал Орталық Азия тілдері департаментінде корейлік студенттер қазақ және өзбек тілдерін меңгереді. Корей студенттеріне қазақ тілін профессор Әлия Құрышжанова оқытады. Ол мұнда алты жылдан бері қызмет етеді екен.
– Профессордың бірнеше сабағына қатыстым. Қазақ тілін шетелде оқыту оңай емес. Оны Қазақстанда тұратын өзге ұлт өкілдеріне қазақ тілін үйретумен салыстыра алмайсыз. Өйткені қазақстандық өзге ұлт өкілдері тілді білмесе де, көп жайдан хабардар. Қазақ тілді ортамен, қолданысымен таныс. Ал шетелде орта мүлдем бөлек. Алғашқы деңгейдің өзінде фонетикалық ерекшелікті меңгертудің өзі оңайға соқпасы анық, – дейді Рита Сұлтанғалиева.
Бір қызығы, Кореяда қазақ тілін үйреніп жатқан студенттер өздеріне қазақ есімін таңдап алады екен.
– Әрине корей студенттері қазақша есім таңдағанда, қазақ болып кетпейтіні айқын. Бірақ сол тіл үйреніп жатқан жастардың ұлтқа деген, сол ұлттың тіліне деген құрметі ерекше екен. Мұны профессор Әлия Құрышжанованың да еңбегінің нәтижесі деп түйдік, – дейді Рита Бекжанқызы.
Сонымен Кореядағы «қазақтарды» таныстырайық.
Алмас – Беомдо
Беомдо Ханкук университетінде білім алып жатыр. Ол 4-курста ақылы топта оқиды. Қазақша есімі – Алмас.
Алмас әскерден кейін білімін жалғастырған. Корея елінде студенттерге берілетін мемлекеттік грант саны көп болмайды. Грантқа әлеуметтік жағынан әлсіз отбасыдан шыққан студенттер және ең жоғары білім көрсеткішіне ие санаулы жастар ғана ие бола алады. Студенттердің көпшілігі ақылы түрде білім алады, көбіне сабақтан бос уақытта жұмыс істейді. Алмас та білім алып, еңбек етіп жүрген жастың бірі. Академиялық білім алмасу бағдарламасы бойынша Қазақстанда болған. Бітіру курсында екі зерттеу жұмысы берілетін болса, соның бірі Орталық Азия елдеріне қатысты болады. Алмас зерттеу жұмысын түркі тілдес халықтардың шығу тарихындағы көк бөріге қатысты аңыздар бойынша алған екен.
– Алмас қазақ тілінде түсініп, сөйлей біледі. Көк бөрі тақырыбына біраз әңгімелестік. Қазақтың миф-аңыздарындағы көк бөрі, тотемдік ұғымға қатысты зерттеулерге байланысты да сұрақтары көп екен. Ол: «Мен зерттеп жүрген тақырыптағы ғылыми еңбектер интернет сайттарда тым аз, бұл жөніндегі кітаптардың көбі қазақстандық кітапханаларда қағаз күйінде жатыр», деп өкінеді, – дейді Р.Бекжанқызы. Осыған қарап елімізде қолға алынған «Цифрлы Қазақстан» жобасының қай салада да маңызды екенін бағамдауға болады.
Берік – Сангхо
Орталық Азияны зерттеу институтының докторанты О.Сангхоның диссертация тақырыбы Қазақстандағы қалалардың даму тарихын, еліміздің тәуелсіздік алғаннан кейінгі кезеңдегі әлеуметтік жағдайын, экономикасын, мәдениетін, тілдік саясатын қамтуға арналған. Қазақша есімі – Берік. Ол Қазақстанда білім алып, біздің елдің біраз қаласын аралаған екен.
«Сангхоның Қазақ еліне, тіліне деген сүйіспеншілігі мен құрметі өте жоғары. Қазақ тілін меңгеріп алған. «Қазақстан – менің екінші Отанымдай» дейді өзі. Жас ғалым Орталық Азия, Қазақстан туралы ғылыми еңбектер жазып, екі ел арасындағы халықаралық ғылыми байланысты нығайтуға талпынып жүр» дейді ризашылықпен біздің кейіпкеріміз.
Аяулым – Ан Джихи
Ан Джихи есімді корей студентімен Рита Бекжанқызы Сонгнам ауданында кездесіпті. Өзіне «Аяулым» деген әдемі есім таңдап алған Ан Джихи қазақ тілін үйренуді 2015 жылы бастапты. Қазақстанда білім алған. Тіпті тілші ретінде республикалық «Айқын» газетінде тәжірибеден өткен, Кореядағы Пульгокса ұлттық тарихи ескерткіші мен Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесін салыстыра талдаған мақаласы газетке жарияланыпты. «Қазақстанда оқыған кезде өзара орысша сөйлесетін қазақ жастарын көп көрдім. Қазақ тілін үйрену оңай болмады. Алайда бар талпынысыммен қазақ тілін меңгердім. Қазақша мақалам қазақ газетіне шыққанда қатты қуандым. Одан кейін де бірнеше мақала жазып, редакцияға жіберіп жүрмін», дейді екен Аяулым.
Бір сүйсінерлігі, Ан Джихи қазақ ақын-жазушыларын жақсы біледі екен. «Айқында» тәжірибеден өтіп жүргенде Тынымбай Нұрмағамбетовтің «Келін» шығармасын оқыпты. «Жай оқып қоймай, мазмұнын жете түсініп, шығарма кейіпкері Тоқтас пен Нұршат арасындағы және ене мен келін арасындағы қарым-қатынасты, сондағы қазақы тәрбиені ұғып, шығарманың көтерген тақырыбын, жазушының идеясын дөп басып айтып отыр!» – деп риза болады Рита Бекжанқызы.
Нұрай – Чой Енсон
Чой Енсонның қазақша есімі Нұрай. Орталық Азияны зерттеу институтының ассистент қызметкері. Нұрай Орталық Азия елдері туралы маңызды ақпараттарды корей тіліне аударып, институт сайтына жариялап отырады екен. Ғылыми бағытта қазақша-корейше сөздік құрастырып жүр екен.
Рита Бекжанқызы оңтүстіккореялық «қазақ» Нұрайдан «Қазақ тілін үйренуге не түрткі болды?» деп сұраған екен. Сөйтсе бірде жаңалықтан корей дәрігерінің қазақ баласына ота жасайтынын, бірақ ол баланы Кореяға әкелгенде, қазақша білетін аудармашы табылмай, қиындық туғанын естіпті. «Қазақша білгенімде мен де көмектесер едім-ау!» деп армандаған Чой Енсон Ханкук университетіне келіп, Орталық Азияны тану мамандығына оқуға түседі. Профессор Әлия Құрышжановадан сабақ алып, қазақ тілін жоғары деңгейде меңгеріп шығады. Жоғары деңгейде меңгергені емес пе, өткен жазда Астанада ЭКСПО халықаралық көрмесінде қызмет етіпті! Корей павильонында қазақша сайраған корей қызы талайға үлгі болған, көпті таңғалдырған.
– Өз басым Нұрайдың ЭКСПО-ға дайындық кезінде сынақтан қалай өткенін естіп таңғалдым, – дейді кейіпкеріміз. Чой Енсон сынақ тапсырмалары қазақ тілінде болуын талап етіп, орыс тілінде емтихан тапсырудан бас тартқан. Сөйтіп жалғыз өзі қазақ тілінде емтихан қабылдатқызған қайсар қыз екен. «Қазақстанның Президенті келгенде, дәл қасында тұрып, корей павильонын таныстыру құрметіне ие болдым. Бұл қазақ тілін білгенімнің арқасы. Ол күн – мен үшін ерекше тарихи сәттің бірі» деп мақтанады екен Нұрай.
* * *
Оңтүстік Кореяда екі аптадай болып, қазақ тілін меңгерем деген корей жастарына білгенін үйретіп, өз тәжірибесін де толықтырып қайтқан Рита Сұлтанғалиева осы уақыт ішінде өзі де қазақ мәдениеті мен дәстүрін барынша жарнамалап келіпті. Жүрген жерінде ұлттық өрнекті киім киіп, оның мән-мағынасын түсіндіре жүріпті. «Ұшқан құстың қанаты талатын қашықта жатса да қос елдің, қос ұлттың бір-біріне құрметі, достық байланысы осындай нәрселерден құралады» дейді жас ғалым.
Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
ОРАЛ
