Сол онлайн-режімнен байқағанымыздай, конференция «Соттағы сенім мен сөйлеу өнері» және «Соттағы сөйлеу мәдениеті – құқықтық білім сапасының көрсеткіші» атты екі сессиядан тұрды. Бірінші сессия барысында Жоғарғы сот төрағасы Жақып Асанов, Парламент Мәжілісінің депутаты Қуаныш Сұлтанов, А.С.Пушкин атындағы Орыс тілі мемлекеттік институтының кафедра меңгерушісі (Мәскеу қ.) Владимир Аннушкин, жазушы Болат Бодаубай, М.В.Ломоносов атындағы ММУ филиалының профессоры Нұрсұлу Шаймерденова баяндама жасады. Ж. Асанов сот жүйесінің ең басты әрі дара өнімі – сот актісі екендігін атап өтті. Бірақ оған қатысты наразылық көп. Көбінесе адамдар оның мазмұнын түсіну үшін қосымша қаржы мен уақыт жұмсай отырып, заңгерлерге жүгінуге мәжбүр. Сондықтан осы жылғы наурыз-сәуір айларында өткен Жоғарғы соттың жалпы отырысында азаматтық, әкімшілік және қылмыстық істер бойынша сот актісі қандай болуы тиістігі жазылған нормативтік қаулылар қабылданған болатын.
Бұл жаңалықтың негізі – әрбір сот шешімінің мазмұны айқын әрі түсінікті болуы керек, онда іске қатысы жоқ артық ақпарат болмауы тиіс. Әрбір айтылған уәжге судья өзінің анық дәйектелген ұстанымын білдіруі шарт. Бұған қоса, сот шешімі жарияланғаннан кейін судья міндетті түрде тараптарға қарапайым әрі түсінікті тілде неліктен ол дәл осындай шешім қабылдағанын түсіндіруі тиіс. Бұл судьяларға жазбаша мәтіндерді дайындау, көпшілік алдында сөйлеу, дауласып жүрген адамдар арасында бітім орнату бойынша білім мен практикалық дағдыларға қатысты қойылатын талаптарды арттырады. Соған орай Ж.Асанов сот риторикасы сот төрелігін тиімді жүзеге асырудың, қоғамда дауды азайтудың кілті және адамдардың сот жүйесінен күтетін нақты талап-тілектеріне деген жауап екендігін айрықша атап өтті.
Одан әрі спикерлер заңгер сөзінің жауапкершілігі, заң шығару тілінің ерекшелігі және риторика, заңгерлерді даярлау саласындағы коммуникация мен сөз сөйлеу мәдениетінің түрлері секілді тақырыптар бойынша пікір алмасты. Бұған қоса, билердің шешендік өнерінің маңыздылығы, заңгерлер сөзінің сенімді болуы және сапалы сот актісі туралы мәселелер көтерілді. Ал екінші сессияда еліміздегі заңгерлік білім берудің қазіргі жай-күйі мен заңгерлік білім стандарттары, қоғамның жоғары кәсіби заңгерлерге деген сұранысы талқыға салынды. Пікірталас барысында адвокат Михаэль Квиринг заңгерлерді даярлаудағы Еуропа тәжірибесімен бөлісті.
Іс-шара барысында «Жаңа үлгідегі үздік сот актісі» республикалық конкурсының қорытындысы айтылды. Оған 45 сот, 78 судья мен 5 маман қатысқан болатын. Жұмыстар «Мемлекеттік тілдегі үздік сот шешімі», «Орыс тіліндегі үздік сот шешімі» аталымдары бойынша ұсынылды. Енді бұл сот актілерінің үздік нұсқалары тиісті жинаққа енгізіледі. Ол судьялардың сот шешімдерін әзірлеу дағдыларын жетілдіруіне бағдар болады. Ал аталған форум Қазақстандағы Ф.Эберт атындағы қормен бірлесіп ұйымдастырылыпты. Оған Жоғарғы және жергілікті соттардың судьялары, Парламент Мәжілісінің депутаттары, Сот төрелігі академиясының басшылығы, «Атамекен» ҰКП, жоғары оқу орындарының, адвокатураның, жазушылар қауымдастығының өкілдері, халықаралық сарапшылар, филолог-ғалымдар, қоғам және мемлекет қайраткерлері қатысты.
Александр ТАСБОЛАТ,
«Егемен Қазақстан»
