Сонау заманда табу мен эфемизмдерден бергі соқпақта адаспай бар ғұмырын іздеуге, ізденуге арнаған: үндістердің ататегін іздеген, қаншама сөз сырын ұғып, түркі тілімен салыстырып, көз жеткізіп дәлелдеген ғылым жолындағы Әділ ағаның бүгінгі бейнесі Ізгілікті таратушы абызға ұқсайды. Бұл жолда Әділ Құрманжанұлы ең алдымен, Абай дана айтқандай, өзіне сенді, еңбегі мен біліміне сенді. Екіншісі, өз елінің тамырын, тарихын, тілін, мәдениетін жетік білген, еліне деген сенім мен мақтаныш басым болды. Үшіншісі, әр қақпаны аша алатын, сөйлесіп кете алатын, білім дариясында еркін жүзе алатын тілдерді меңгерді. Әділ ағаның қазақ тілінің күллі байлығын, мақал-мәтелдерін тұтастай білуі, орыс тілінде шешен сөйлеуі, ағылшын тілін алмас қылыштай құрал етуі, бәрі қазаққа бақ, ырыс, ізгілік әкелудің жолы болды.
Әділ Құрманжанұлының бұрынғы кітаптарын да оқып, ой жүгірткенбіз. Ал қолымызға тиген «Ғасыр ғибраты» кітабын оқи отырып, әлем ғибратын таразыға салып өлшеп отырған ұлы безбенші көз алдымызға келді. «Ғасыр ғибраты» әрқайсымызға Жер-ананы, оның бар тіршілігін, тіршіліктің иесі адамды, оның санасын сақтаудың ем-дәрумені қызметін атқаратын Ғасыр кітабы десек, қателеспейміз.
Кітаптың беташары Батыстың Шығысты мойындауы, Ли Куан Ю туралы ағылшын тілінде шыққан кітап жайында. Екінші «Ізгілік иірімі» тақырыбындағы мақаласында Том Батлер-Боудонның «Ғұмырыңызды өзгертуге серпінді шабыт сыйлайтын классикалық 50 кітап» атты кітабын терең талдайды. «Нарық пен мораль» – америкалық саясаткер Майкл Дж.Санделдің «Ақша не сатып ала алмайды?», «Сына қағылған сызат» – Нобель сыйлығының лауреаты америкалық экономист Джозеф Стиглицтің «Алапат сызат» атты сараптамалық туындысы туралы жан-жақты баяндайды. Сондай-ақ «Америкада өткен президент сайлауы» мақаласында автордың өз тұжырымы бар.Жалпы саны 43 мақаладан тұратын бұл кітаптан алдымыздағы ең аз дегенде елу жылға, Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлының елін Мәңгілік ел ету, дамыған отыз елдің қатарына қосу идеясын жүзеге асыру жолындағы оқу құралы, қолдан түсірмейтін кітап деуге болады.
Ғаламдық тәжірибеде болашаққа бастайтын жол да бар, қателесу де, артық сөйлеу де бар, саяси қателіктер де бар, бәрі бар. Автор еңбекті тәуелсіз қазақ елі басқа ел жіберген қателікке ұрынбай, біреудің кемшілігін көріп, бойын түзесін, мықты ел болуға талпынсын, қазақ халқының да, жастарының да әлеуеті мықты екендігін айта отырып, даналық жол нұсқайды. Оның ар жағында «жақсыдан үйрен, жаманнан жирен» деген ой да тұр.
Ғаламның сақталуы адамзаттың санасына, пейіліне, ізгілік әрекеттеріне тікелей байланысты екенін Әділ Құрманжанұлы осының алдындағы еңбектерінде де тынбай айтып, жазып келеді. Сол себепті де осындай еңбектер арқылы әрбір азамат адамзаттың қамын ойлап, ғаламды сақтауға, қорғауға тиіс екенін, жауапкершілікті екенін санасына сіңіруі керек. Мысалы, Абайдың «Адамзаттың бәрін сүй, бауырым деп», «Атаның баласы болма, адамның баласы бол» деген гуманистік ойлар – осының айғағы.
Ал қазақтың ізгілік арқалаған абызы – Әділ Ахметовтің бүгінгі «Ғасыр ғибраты» кітабы да осындай жалпыадамзаттық ойларды ортаға салған іргелі еңбектің бірі.
Гүлтас ҚҰРМАНБАЙ,
педагогика ғылымдарының докторы, Назарбаев Университетінің
профессоры, Рухани жаңғыру мәдени орталығының директоры
