Мәселен «Euractiv» панеуропалық телеарнасы (Бельгия) 16 қазанда Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың берген сұхбатын көрсетті. Оның барысында Мемлекет басшысы Қазақстан «Еуразиялық контент мемлекеттерінің өзара байланысын нығайту бойынша АСЕМ саммитінің негізгі тұжырымдамасын іске асыруға» мүдделі екендігін мәлімдеді.
Қазақстан Президенті өзінің сұхбатында Еуразиядағы серіктестік әлемдік жүйені нығайтуға қабілетті екенін атап өтті. Сонымен қатар ол Еуропа мен Азия елдері арасындағы қарым-қатынастардағы сенімділікті арттырудың негізі құралы қазіргі және жаңа қақтығыстар мен дағдарыстарды шешу және алдын алудағы бірлескен күш-жігер болып табылатынын мәлімдеді.
Телеарна, сондай-ақ АСЕМ саммитінің аясында Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев пен Еуропалық комиссия президенті Жан-Клод Юнкер кездесіп, болашақта ЕО-Қазақстан бизнес-форумын өткізу, БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі арқылы аймақтық қарым-қатынастарды дамыту мәселелерін талқылағандығын атап өтті.
«Euractiv» Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың Франция президенті Эммануэль Макронмен кездесуін хабарлай келе, Қазақстан Президентінің екі ел арасындағы сауда айналымын 5 млрд долларға жеткізуге болатындығын айтқан сөзін жариялады.
«РИА Новости» агенттігі өз кезегінде «Азия-Еуропа» форумының сессиясында сөйлеген сөзінде Президент Н.Назарбаев әлемнің қазіргі жағдайын өткен ғасырдың 60-ыншы жылдарында болған Кариб дағдарысымен салыстырды. Ол «Азия-Еуропа» саммиті АҚШ-ты, Ресейді, Қытайды, сондай-ақ Еуроодақты және өзге де державаларды әлемнің қазіргі қарама-қайшылықтардың шешімін іздеуге шақыру тиіс» деген ойын білдірді», деп жазды.
Ал «Орталықазиялық жаңалықтар қызметі» АСЕМ форумы саммитінің аясында Kazakh Invest ұлттық компаниясының басшысы еуропалық 25 жетекші және трансұлттық, оның ішінде Royal Dutch Shell, Alstom, Claas Group, Borealis, Linde Group компанияларының басшыларымен кездесті, деп хабарлады.
Басылымның жазуына қарағанда, қазіргі күні кездесуге қатысушылар құны 16 млрд АҚШ доллары болатын 7 инвестициялық жобаны жүзеге асырған және тағы 6 жоба қолға алынған. Олардың қатарында құрылыс материалдарын шығару, күн электр стансасы, картопты қайта өңдеу және басқалары бар. Бұл жобалардың жалпы құны 300 млн долларға шамалас. Болашақта еуропалық инвесторлардың қатысуымен тағы 12 өндірісті іске қосу жоспарланған.
Аталған жаңалықтар қызметі Carmeuse Group трансұлттық корпорациясының өкілдері Қарағанды облысының аумағындағы Сарыопан кен орнында ірі жоба – I сортты әк өндіретін зауыт құрылысының жобасын жүзеге асыру туралы айтып берді, деп жазды.
Сонымен қатар Бельгияның Van Hool машина жасау компаниясы Қазақстанда автобус шығаратын біріккен кәсіпорын құру жобасын ұсынса, «Astana» ӘКК мен Халықаралық сауда орталықтары қауымдастығы Астанада Бүкіләлемдік сауда орталығын салу туралы меморандумға қол қойған.
Мемлекет басшысының АСЕМ форумында сөйлеген сөздерін Өзбекстанның «Tnews» ақпараттық агенттігі де назардан тыс қалдырмады.
Өзбекстан агенттігі: «Түрлі мемлекеттердің делегация жетекшілерінің сөздерінің арасынан көрші мемлекет Президентінің үндеуі саясаттанушылар мен сарапшылардың жоғары қызығушылығын тудырды», деп жазды. Сондай-ақ «Қазақстан кезекті рет халықаралық саясат субъектілері арасындағы түрлі пікір қайшылықтарын бейбіт және өркениетті әдіспен шешуге ынталы екендігін паш етті», деп хабарлады «Tnews».
Ақпарат агенттігі Нұрсұлтан Назарбаевтың «Сирия, Украина және басқа да мемлекеттердегі мәселелерді реттемеген күнде жағдай мүлдем шиеленісе бермек» деген сөздерін де келтіре кеткен. Оған қоса, Нұрсұлтан Назарбаев форумдағы сөзінің соңында айтқан «Азия мен Еуропадағы жаһандық түйткілдерге қарсы тұру үшін Қазақстанның әркезде белсенді әріптестікке дайын» деген сөздеріне маңыз берген.
Өзбекстандық агенттік хабарының соңында «Халықаралық күн тәртібіндегі өзекті мәселелер талқыланған және шешілген беделді саммиттегі Нұрсұлтан Назарбаевтың сөзі, әсіресе әлемдік державалар арасындағы халықаралық шиеленістерді бәсеңдетуге септігін тигізері анық» деп тұжырым жасайды.
Ал EU Reporter (Бельгия) ақпарат агенттігінің жазуына қарағанда, АСЕМ саммиті аясында Нұрсұлтан Назарбаев АҚШ, Ресей, Қытай және ЕО тәрізді ірі ойыншыларды адамзат алдындағы жауапкершілікті сезінуге шақырып, барлық мәселелерді БҰҰ-ның арнайы сессиясында талқылауды және мұндай кездесулерге Астананы платформа ретінде ұсынған.
Ресейдің «ТАСС» агенттігі де Қазақстан Президентінің АСЕМ саммитінде сөйлегендегі теке-тірестер мен санкциялық және сауда соғыстарының әсерінен халықаралық саясаттың шиеленіске тап болғандығын және әлемдегі дағдарыстарды шешу үшін Астана алаңын қолдану туралы ұсынысын жазды.
Осыған орай, Каспий өңірін зерттеу жөніндегі Берлин орталығының доценті Матиас Дорнфельд «АСЕМ пленарлық сессиясында жаһандық тұрақтылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін АҚШ, Қытай, Ресей және Еуропалық одақ сияқты әлемдік державалардың өзара тығыз ықпалдастығының қажеттілігіне өзінің стратегиялық көзқарасын ұсынған Президент Н.Назарбаевтың сөйлеген сөзі үлкен әсер қалдырғанын» атап өтті.
М.Дорнфельд «осындай өзара ықпалдастықтың форматы әртүрлі болуы мүмкін, ең бастысы болашақ диалог үшін негіз құру» деп есептейді. Соңғы уақытта әлем мейлінше әлсіз және тұрақсыз, бұл халықаралық саясаттарға, әлемдік экономикаларға және қауіпсіздік мәселелеріне қатысты. Сол себептен Қазақстан Президентінің БҰҰ қамқорлығымен жаһандық проблемаларды шешу үшін әлемдік державаларды шақыру туралы бастамасы уақтылы және болашақ диалогтың шешуші бастамасы болып табылады. Қазақстан өз тәжірибесі негізінде адамзаттың кез келген проблемасын талқылау үшін тиімді алаң болуды жалғастыра алатынын дәлелдеді».
Сонымен қатар беделді неміс саясаттанушысы және публицист Александр Рар Президент Н.Назарбаевтың АҚШ-ты, Ресейді, Қытайды және ЕО-ны адамзаттың алдындағы жауапкершілігін түсінуге және халықаралық қақтығыстардың заманауи шешімдерін іздеуге шақыруды өзекті мәселе деп санайды. А. Рардың сөзіне қарағанда, «өзінің делдалдық күш-жігерлерінің табыстылығын бірнеше мәрте дәлелдеген Қазақстан осы елдердің көшбасшыларының кездесулеріне алаңды ұсынуға дайын. Әлемдік қоғамдастық осы ұсынысты байсалды көзқараспен қабылдауы қажет. Табыс көбінесе Қазақстан ұсынатын диалогқа байланысты болады».
Болгарияның бұрынғы вице-президенті Маргарита Попованың айтуынша, «Президент Нұрсұлтан Назарбаев соғыссыз әлем үшін, ядролық қарулану жарысына қарсы тұрақты және тиімді саясатын жүргізуде. Мәселен, Қазақстанның ең өзекті проблемаларды талқылау үшін әлемдік көшбасшылары кездесулеріне астаналық алаңды ұсынуға дайын екенін білдіру. Нұрсұлтан Назарбаевтың Азия-Еуропа форумында сөйлеген сөзі – адамның өркениеттерін құтқару, адамның адамгершілік қасиетін сақтау үшін әртүрлі континенттердегі халықтар мен мемлекеттер еркіндігінің бірігу символы».
Жалпы, халықаралық сарапшылардың ой-пікірлері көрсеткендей, Президент Н.Ә.Назарбаевтың халықаралық күн тәртібіндегі жаһандық мәселелерді қозғайтын «Азия-Еуропа» сияқты беделді саммитте сөйлеген сөзі әлемдік державалар арасындағы халықаралық шиеленісті төмендету қажеттілігі тұрғысындағы өзектілікке ие болды.
Дайындаған
Серік ӘБДІБЕК,
«Егемен Қазақстан»
