Мәдениет және спорт министрлігінің арнайы музыкалық жобасын «Қазақконцерт» мемлекеттік концерттік ұйымының «Астана Мюзикл» театры ұсынған Notre Dame de Paris қойылымы отандық театр өнері үшін жаңа жетістік, тың жаңалық болды. Айтарлығы, бұл туынды Орталық Азия елдерінде алғаш рет біздің елімізде қойылып отыр. Әлемдік мәдениеттің жауһарына айналған шығарма алғашқы қойылымынан-ақ Гиннестің рекордтар кітабына енген. Ең алғаш рет туынды 1998 жылы Париж қаласындағы Конгресс сарайында қойылған. Міне, содан бері қанша уақыт өтсе де туынды өз бағасын әсте төмендеткен емес. 11 миллионнан астам көрермен тамашалаған үздік туынды әлемнің тоғыз тіліне аударылған. Қазақстан – атақты мюзиклді өзінің мемлекеттік тіліне аударған оныншы ел.
Мюзиклде баяндалған сюжет әйгілі француз жазушысы Виктор Гюгоның атақты «Париж Құдай анасының соборы» романының желісі бойынша жазылған. Бұл – махаббат пен сатқындық хикаясы, сенiм мен ғажайыпқа толы көріністер бейнеленген қойылым.
Туындыны сахналау үшін 70-тен аса өнерпаз атсалысты. Әртістер, бишілер мен акробаттар және солистер бар өнерін ортаға салып, елордалық көрерменді тәнті етті. Ерекше сұлулығымен көпшілікті тамсандырған сыған қызы Эсмеральда (Жарқынай Шалқарова) мейірімділік пен бірлікті қолдау жолында мерт болады. Оның мінсіз сұлулығына ғашық болған Париж Әулие соборының архидьяконы Фролло (Ербол Нариманұлы), сымбатты келбеті оның зұлымдыққа толы ішкі жан дүниесімен үйлеспейтін капитан Фебюс (Дидар Абдухалықов), ақын Гренгуардың (Армат Амандыков) махаббаты қыздың жүрек түкпіріндегі жан сырын терең ұға алған жоқ. Тек собордың бүкір, ақсақ қоңыраушысы Квазимода (Қайрат Сарыбаев) ғана Эсмеральданың әсем келбетімен қатар, оның мейірімге толы ішкі жан дүниесін шын ұнатты. Өзіне ынтық болған ерлердің ішінде қыз таңдауы Фебюсқа түседі. Ол некелескеніне қарамастан, оның сезімдеріне қарсылық білдірмейді. Алайда Фроллоның мәнсіз қызғанышынан туындаған қайғылы жағдайлардың кесірінен сыған қызы түрмеге қамалып, сол жерде жан тапсырады. Ал оқиғаға куә болған «Париж Құдай анасының соборы» – бұл күндері Париждегі туристер көп баратын жерлердің бірі.
Қойылымдағы француздық шансон мен сыған мотивтеріндегі танымал әндер, заманауи хореография, қызықты декорациялар, жарық пен музыка, актерлер мен акробаттар өнері және қайталанбас декорациялар мюзиклдің мәнін асқақтата түсті. Мюзиклде өнер көрсеткен талантты вокалистер, актерлер, акробаттар мен бишілер еліміздің барлық аймағынан іріктеліп, кастингтен өткен. Қойылымға жетекшілік еткен мюзикл авторлары Р.Коччанте мен Л.Пламондон, сондай-ақ француздық продюсерлер мен режиссерлер отандық әртістердің жұмысына жоғары баға берді.
Мюзикл композиторы Риккардо Коччанте актерлерді қалай таңдағанын айтып берді. «Актерлер қатал іріктеуден өтті. Өйткені актерлер билеп жүріп, ән шырқауы керек. Мұнымен қоса образды ашып, көрерменге жеткізу тағы бар. Менің әнім өте қиын. Оны үлкен диапазондағы әртістер орындауы тиіс болды. Әртістерді таңдауда ең бірінші оның барлық нотаны орындай алу шеберлігіне мән бердік. Екінші талабымыз – әртіс өз кейіпкерінің көңіл күйін, сезімін анық жеткізе алуы керек еді. Ал үшінші талабымыз – әртістің кейіпкер келбетіне сай келуі. Мысалы, Фебюс пен Эсмеральда өте әдемі болуы керек. Үміткерлер өте көп болды, алайда біз ең үздіктерін таңдадық», деді композитор Риккардо Коччанте.
Қоюшы-режиссер Роберт Мариен актерлердің жас болғанына қарамастан, жоғары деңгейде өнер көрсеткенін айтады. «Актерлердің шеберлігі мен біліктілігінің арқасында қойылым жоғары деңгейде орындалды деп ойлаймын. Қойылымға таңдалған актерлер – нағыз өз саласының мамандары. Мұның барлығын қойылымды тамашалағанда байқауға болады. Олардың көбі негізінен әншілер, акробаттар болды. Оларға қойылған негізгі талаптардың бірі – ән мен биді, ырғақты қатар алып жүру. Мюзиклдегі әрбір ән маңызды, дара. Сондықтан әрбір актер, биші өздеріне берілген рөлді жете түсінуі қажет. Тіпті бишілердің өзі жай ғана бірдей ырғақты билейтін сияқты көрінгенімен, олардың өзі сөйлеп тұруына аса мән бердік», дейді ол.
Елордада сахналанған мюзиклдің түпнұсқадан айырмашылығы жоқ. Ол үшін декорациялар Италиядан әкелініп, костюмдер Қазақстанда тігілді. Жалғыз айырмашылық – қойылым тілі. Түпнұсқа либреттоның авторы – Люк Пламондон. Ал туындыны қазақ тілінде сөйлеткен әдебиеттанушы, ақын Серікзат Дүйсенғазы қазақ тіліндегі қойылым өзінің түпкі сарынын сақтап қалғанын айтты. «Мюзикл продюсерлері мәтін түпнұсқамен бірдей болуы керек деп талап қойды. Мәтін қандай болса, дәл мағынасын беретін сөздер арқылы қиюластырып аудардық», дейді ақын.
Мюзикл желісінде атақты «Belle», «Danse mon esmeralda», «Le Temps des Cathedrales» сынды елуге жуық ән қазақ тілінде орындалып, тыңдарманды бірден баурап алғанына куә болдық. Лық толы зал мен үздіксіз созылған ду қол шапалақ – халықтың қойылымға берген ең үлкен бағасы болса керек. Әлемнің үздік туындысының қазақ тілінде сахналануы тәуелсіз Қазақстанның тарихындағы айтулы оқиға болғаны сөзсіз. Сондай-ақ қойылымды еліміздің басқа өңірлерінде және келесі жылы Өзбекстандағы Қазақстан жылы аясында Ташкентте қою жоспарланып отыр.
Мәдина ЖӘЛЕЛҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан»
