Отан қорғау дегеніміз – атақты жырау Мұрат Мөңкеұлының «Садағын сала байласа, Астана жұртын айналса, Бес қаруын белге ұрса, Ат үстінде күн көрсе, Арып-ашып шөл көрсе, Тебінгіні теріс тағып, Темірқазық жастанып, Қарындас үшін қан жұтса, Ол ер жігітке жарасар» дегеніндей, білген адамға аса абыройлы міндет.
Биылғы қаңтар айының 3-нен ел көлемінде «Әскери қызмет пен әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» заңға сәйкес, азаматтарды тіркеу учаскелеріне алдын ала шақырып, тізімдеу науқаны басталды. Қорғаныс министрлігінің баспасөз қызметі таратқан мәліметке жүгінсек, шақырылатындар – жасы 17-ге толған азаматтар. Мұндағы мақсат – алдағы күндері әскери борышын өтеуі тиіс бозбалаларды есепке алып, олардың саны мен әскери қызметке жарамдылық деңгейін анықтау. Сонымен қатар шара кезінде шақырылушылардың мамандығы, алған білімі және денсаулық жарамдылығы жайлы толық ақпар жинау мәселесі де бар.
Бүгінгі таңда жергілікті әкімшілік органдарының атсалысуымен азаматтарды тіркеп-тексеретін медициналық комиссиялар құрылып, істі ойдағыдай атқарып шығу міндеті жүктелген өңірлердегі Қорғаныс істері жөніндегі басқармалар қызу іске кірісіп жатыр. Нәтижесінде, алдағы уақытта әскер қатарына алынатын азаматтардың жоспарлы тізімі анықталып, олардың денсаулық жағдайы сараптаудан өткен соң, жарамды деп табылған азаматтар маусымдық әскери шақыру науқанына дайын тұрады. Яғни, олар Отан қорғау жолындағы абыройлы парызын орындауға аттанады.
Бүгінгі таңда халықаралық стандартқа сай әскеріміздің
70 пайызы кәсіби жауынгерлермен жасақталғандықтан, әскерге шақырылушыларға түгелдей дерлік абыройлы міндет атқару бақыты бұйыра бермейтін көрінді.
Оның сыртында айтпасқа болмайтын тағы бір мәселе – әскер жасындағы бозбалалар арасында денсаулық жағдайы бойынша талапқа сай келмейтін азаматтардың көптігі. Нақтырақ айтқанда, қазіргі әскер жасындағы азаматтардың денсаулығында ақау көп. Сол себепті, екі жыл бұрын әскерге шақырылушы жастарды тіркеу, дәрігерлік саралаудан өткізу, іріктеу үш айға созылатын болса, былтырдан бері бұл мерзім тағы бір айға ұзартылып, төрт айға жетті.
«Мұндай өзгеріс шақырылушыларды дәрігерлік комиссияның тексеруінен сапалы өткізу үшін жасалып отыр. Осының нәтижесінде гепатит, туберкулез ауруларын анықтау бойынша міндетті зертханалық тексерістердің ауқымы кеңейді» дейді мамандар.
Оның сыртында қазіргі таңда әскерилерге қойылатын талап бойынша шақырылушылар
12 түрлі медициналық тексерістен міндетті түрде өтеді. Ақмола облысы әскерге шақыру дәрігерлік комиссиясының төрағасы Мақшәріп Мартазанов мырзаның айтуына қарағанда, жастар арасында терапиялық, хирургиялық, неврологиялық сырқаттардың белгісі және омыртқа майысуы, үшінші дәрежелі майтабан дерті, әсіресе көз жанарының әлсіздігі жиі кездеседі екен.
– Әскер жасындағы азаматтардың жоғарыдағыдай сырқат түрлеріне шалдығуының басты себебі – спортпен шұғылданбауы. Сонымен бірге табиғат аясында демалу, саламатты өмір сүру салтын ұстану әдетінің қалыптаспауы да әсер етуде, – дейді Астана қаласы Сарыарқа ауданы әскерге шақыру дәрігерлік комиссиясының хирург-дәрігері Ермек Ержанов мырза.
Соңғы жылдары әлеуметтік желінің кең таралуы, соған байланысты заманауи құрылғылардың пайда болуы (компьютер, қол телефон) жастардың көз жанарының әлсіреуіне соқтырса, таңнан кешке дейін самарқау тартып, иленіп ұйықтай беру неврологиялық аурулардың өрістеуіне жол ашатынын мамандар жоққа шығармайды. Табиғи, құнарлы тағамды тұтынбау және дене шынықтыру ісімен жүйелі шұғылданбау мидың қысымы, семіздік, майтабан ауруларының өршуіне әкеліп отыр.
Әсіресе соңғы жылдары жастар арасында көз жанарының әлсіреуі шектен шығып барады. Астана қаласы Алматы ауданы әскерге шақыру дәрігерлік комиссиясының төрайымы Гүлнар Бутунбаева ханымның мәліметіне жүгінсек, әскерге жарамсыздардың 50 пайызы осы көзі нашарлағандар, яғни әрбір 5 бозбаланың 3-еуі көз ауруына шалдыққан.
Дәрігерлерді алаңдатып отырған екінші дерт – семіздік немесе салмақ жетіспеушілік. Мұндай аурулардың көбеюі фаст-фуд өнімдері мен энергетикалық сусындардың әсерінен дейді маман дәрігерлер.
Сонымен қатар соңғы жылдары азаматтардың білім деңгейіне және моральдық-психологиялық тұрақтылығына қойылатын талаптар да артып отыр. Осыған орай, медициналық куәландыру бойынша қосымша шаралар қарастырылған. Атап айтқанда, қазіргі күні әскерге шақырылушыларды наркологиялық тестілеуден де өткізетін шара қабылданыпты.
Сөзімізді қорыта айтқанда, баяғыдағыдай әскер қатарында борышын өтемеу ұят саналатын заман қазір жоқ. Бұрындары әскерге бару жігіттіктің азаматтық өлшемі іспеттес еді. Өйткені әскери міндет бозбаланың азаматтыққа аяқ басатын, туған үйінен алыс кетіп, темір төсте шыңдалған қайқы қылыштай қайрауы жетілетін үлкен мектеп еді. Әсіресе, боз көйлегі үстінен түспеген бозбала әскери форма киіп, оқалы погон тағу арқылы жауынгерлік рухты сезініп, батыр бабамыз Доспамбет жырау: «Екі арыстан жау шапса, Оқ қылқандай шаншылса, Бетегелі Сарыарқаның бойында, Соғысып өлген өкінбес» дегеніндей Отан қорғаудың абыройын сезіне алатын. Заман өзгергенімен, бұл жазылмаған заңдылықтың өзектілігі жойылмақ емес. «Отанды қорғау – сол халықтың асқақ ұлдарының адал міндеті болмақ» деп алаш арыстары айтқандай, қай заманда да ат жалын тартып мінген азаматтарымыз елдің жел жағынан пана болуға сақадай-сай болуы тиіс. Ол үшін отансүйгіштік идеясын өрендеріміздің бойына от басында, талбесіктен сіңіру қажет-ақ.
Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
Түпнұсқадағы тақырып: "Отан қорғау – ардың ісі"
