Иә, Қызылтау ауылдық аумағы әкімдік назарынан алыста. Алыстаған сайын жыл сайынғы уәде жерде қалмаса екен дейсің. Әйтпесе Қызылтау – босағасына қызыр қонып, төрінен қызық кетпеген құтты мекен.
Аудан орталығы Баянауылдан 80 шақырымдай жердегі ауылдың аумағына орталығы саналатын Жүсіпбек Аймауытов атындағы, Ақши, Лекер, Үйтас деген шағын ауылдар қарайды. Қазір ауылдық аумақтағы 4 ауылда қалғаны − 1194 адам. Осы жерде «Қызылтау» мемлекеттік табиғи қорығы орналасқан. Тау баурайында ойнақтап жүрген аң-құс ауылдағы адамнан көп десе де болар. Өкінішке қарай, құс ұшырып, көкпар қызған Қызылтаудың тұрғындары жыл сайын азаюда. Тау-тасынан аң-құсы кетпеген қасиетті жерден жақсы жағдай жасалса адамдар ауып, басқа жаққа көшіп кетпес пе еді... Дегенмен бұл жазбамызда өзі тұралап тұрған мекенді тұқыртпай, басқа жұрт үлгі тұтар үрдістерін көрсетсек дедік.
Бүгінде ауылдық аумақта «Айыртас», «Қаныш», «Еспе», «Оразбек», «Қайырбек», «Ақыш», «Нұржан», «Мақсат» сияқты 63 шаруа қожалығы және 1 серіктестік жұмыс істейді. Оның арасында 3 асыл тұқымды ірі қара, 1 асыл тұқымды жылқы шаруашылығы бар.
Тұрғындарды мазалайтыны − жол, су сияқты әлеуметтік мәселелер, тасымалмен оқитын балалар. Былтыр қос кәсіпкер Қобланбек Қожа мен Марат Назарбаев Лекер мектебін жөндеуге үлес қосты.
Аудандық ішкі саясат бөлімінің мәліметінше, қандай қиындық болса да, Қызылтау ауылдық аумағының негізгі ерекшелігі – жастар ауылда қалған.
Өзара тату олар көкпардан «Қызылтау» құрама командасын құрған. Бұл күндері аудандық, облыстық және республикалық жарыстарға қатысуда. Жуырда барлығы ауыл маңындағы көкпар алаңына жиналып, атқа міну, жабағы үйрету, көкпар, қыз қуу, аударыспақ сияқты қазақтың ұлттық ойындарына арналған шара өткізді. Тіпті арнайы бейнероликтер түсіріп, шалғайдағы ауылдық аумақтың ұлттық ойындарды дәріптеудегі кереметін көрсетті.
Қызылтау баурайында қазақтың біртуар ұлдарының бірі – Жүсіпбек Аймауытұлы дүниеге келген, жазушының Дәндебай атасының қыстауы да осында. Жергілікті жұрт оны Әулиетау деп те атайды.
Ауыл тұрғыны Бақытжан Бердібеков ағамыздың айтуынша, Нұржан, Ерсайын, Дидар Қалиевтер, Асылбек Сағындықов, Мұрат Ағжан, Жолболды Ерасыл, Дархан Жақыбай, Еркебұлан Әблешов, Ермек Иманзайып, Дамир Ғалижапаров, Ердос Жұмағали, Аспандияр Тасыбаев, Бақытбек Байкин, Батырбек Қошқарбаев, Асылбек Сламбеков, Еркебұлан Сейітқұлов, Мәрлен Адамқұлов сияқты жігіттер көкпар қызығынан қалған емес. Көкпаршылар командасын бапкер Алдияр Тасыбаев басқарады. Бас төреші – Нұржан Қалиев.
Ауылдық әкімдіктің маманы Әсел Бөкеева атап өткендей, көкпаршыларға облыстық, республикалық жарыстарға бару үшін ауыл әкімдігі, аумақтағы шаруа қожалықтары да демеушілік көрсетуде.
Ауылда жастарды қолдайтын, ұлттық ойындар, салт-дәстүр жанашыры, бүркітші, құсбегі Иманзайып Тасыбаев тұрады. Ол қазір Баянауыл Ұлттық мемлекеттік табиғи паркінде еңбек етуде.
– Қызылтаудың жастары аталарының жүйрік ат, қыран құс, құмай тазы, бүркіт баптайтын жолын жалғастырып, ұлттық салт-дәстүр, өнер жолын құрметтеуде, – дейді Иманзайып аға.
Иманзайыптар отбасы ғана емес, бүкіл Баянауылдың ауылдарында отырған, қысы-жазы көргендері тау-тас болған балалар кішкентайынан ат үстінде ойнаған аңшы, бүркітші. Табиғат сырына қанық, құс пен аңның тілін біледі. Иманзайыптың ұлы Ермек те қазір ержетті, ол кішкентайынан Қызылтаудың аң-құсының барлығын жатқа айтып беретін-ді. Ермек әкесімен бірге бүркіт ұстап, баптауды үйренген. Қайсар атты бүркіті бар.
– Ұлым бүркітті қолға шақыру, кедергіден өткізу, құстың еркін самғап ұшуы, шырғаға салу, қоянға салу, түлкіге салу сияқты түрлі шарттарын өте жақсы біледі. Кейбір жарыста әкесінің бүркіті Найзақарадан Қайсар басым түсіп жүрді, − дейді И.Тасыбаев.
Ауылдың әр ұланы ұлттық ойындар түрінен сынға түсуде бірінен бірі өтеді. Аударыспақ ойын түрінен жас балуан Мұрат Ақжан республикалық турнирлерде бірнеше мәрте жүлдегер атанды, Ақтөбе облысы әкімінің кубогына арналған бәсекеде 2-орынға ие болды.
Ал ауылдың белсенді жастарының бірі Батырбек Қошқарбаев Ж.Аймауытов атындағы ауылда тұрады. Алматыдан оқу бітіріп, жоғары білім алған, қазір ауданның «Тұма» жастар қоғамдық бірлестігін басқарады.
– Атам Көпен кезінде ат жаратып, құмай тазы ұстаған екен. Өзім де қазір ата жолын қуып, күміс ертоқым, ағаш үзеңгі, өрме жүген, өрме қамшы, ат әбзелдерін жинаймын. Ауылымызда көкпар тартып, бүркіт баулып, құмай тазы ұстайтындар аз емес, − дейді Б.Бердібеков.
− Алдағы жылдары Қызылтаудың жеріне ел қонса, әлеуметтік нысандар жөнделсе, жастарға жақсы жағдай жасалса, ауыл тұрғындары да азаймас еді, − дейді тұрғындар.
Қасиетті Қызылтаудың биігінде бүркіт, түлкі, қоян, қасқыр, қарсақ, арқар, бұлан, сілеусін сияқты аң-құстардың түр-түрін кездестіресіз. Жартастан жартасқа секірген, «Қызыл кітапқа» енген аңды қорғау, сақтау үшін қорық қызметкерлері күні-түні еңбек етуде.
– Бүгінгі қысқы шара, ұлттық ойындар қызығын ауыл тұрғындарымен бірге өткізудеміз. Биылғы қыс керемет. Айнала аңшыларды шақырып тұрғандай. «Қансонарда бүркітші шығады аңға» деген осы дейді, − қызылтаулық жігіттер.
Әрине Баянауылдың қай ауылы болмасын қасиетті, киелі. Ал Қызылтау ауылдық аумағы халқымыздың ұлттық ойындарын, көкпарын, салбурын, құсбегілік, бүркітшілік жолын, салт-дәстүрдің көне түрлерін сақтап, қолдап ұрпағына жеткізіп отырған бірден-бір ауыл.
Фарида БЫҚАЙ,
«Egemen Qazaqstan»
Павлодар облысы,
Баянауыл ауданы
