– Алмалы ауылының барлық жер көлемі шамамен екі жарым мың гектар болса, оның үштен екісінен астамы «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» күре жолының теріскей бетінде. Ол жаққа қарай бір ғана мал өткелі қалдырылған, оның да іші ыза суға толып тұрады. Арғы-бергі қатынасқа тіптен қолайсыз болып отыр. «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» автодәлізін жобалау кезінде жоғарыдағылардың ауыл тұрғындарымен санаспай, қоғамдық тыңдау өткізбестен, сырттан тон пішіп, Алмалы ауылына кіріп-шығатын бірде-бір жол немесе көпір қалдырмауы себепті қазіргі уақытта сыртқы көлік қатынасы мен іргедегі өріске малымызды шығару қиындап кетті, – дейді ауылдың байырғы тұрғыны, ІІІ дәрежелі «Даңқ» орденінің иегері, еңбек ардагері Әбдірақман Биманов.
Рас, бұрын сол жақ қапталында темір жол мен тас жол қатар жатып, қалған үш жақ беткейі ашық, шаруашылыққа қолайлы ауыл кейінгі өзгерістер салдарынан бұрынғымен салыстырғанда тілімдей жерде, темір жол мен автодәліздің аралығында қоршауда қалған. Темір жолды кесіп, авто жолдан асып өту қиындық туғызары әрі қауіпті екені жұртшылыққа түсінікті. Жоғарыда айтылғандай, теріскей беткейдегі кең алқапқа ауыл тұсынан шығатын жол не көпір болмауы себепті ауыл малының өрісі де тарылған, шаруашылықпен шұғылдануға да қол байлау болып отыр. –Тағы бір қиыншылық, – дейді ардагер. – Облыс орталығы Қызылорда қаласына барып-келу үшін, өзіміз күре жолдың бойында тұрсақ та, амалсыз кері жүріп, Шиеліге тәксилетіп барамыз, аяқ ілінген көлікпен кері қайтамыз. Көлік болмаса, Ақтоған ауылының тұсынан түсіп қалып, жаяулатып әурешілікке түсеміз. Ауылға келер тура жол жоқ, өзге ауылдарды аралап келетін бұрылыс болғандықтан өтпелі жолаушылар көліктері мұнда бұрылмайды. Әйтеуір, сарсаңымыз көбейді... Күнде осылай сабылған соң әрине Алмалы ауылының адамдарына қиын тиетіні түсінікті. Тұрғындардың айтуынша, өздерінің мұң-мұқтажын айтып, аудан әкімдігіне, облыстық басқармаларға, тіптен Мәжіліс депутаттарына дейін шағымданыпты. Келіп көрушілер «е, орындауға болатын жұмыс екен», деп жұбатып кетеді де, соңы аяқсыз қала беретін көрінеді.
– Соңғы жеті-сегіз жыл бойы жоғарғыдағыдай кепті өткеріп келе жатқанымыз шындық. Халықтың мұңына құлақ түрілетін болса, жағдайды жақсартуға әлі де мүмкіндік бар, – дейді ауылдық ардагерлер кеңесінің төрағасы Рысбек Мұқтаров.
Ал алмалылықтардың уәжіне ден қойсақ, ауыл іргесіндегі 20 бекетте жол айырымы қалдырылған. Яғни, үлкен автожолға көліктердің кіріп-шығуына қолайлы тұс. Осыны Алмалы ауылы тұрғындарының пайдалануына мүмкіндік жасауға болады. Ауылды жанай өтетін ескі Самара – Шымкент трассасының 6 шақырым жолы сол бұрынғы күйі жатыр, содан әрі қарай 20 бекетке дейінгі аралықтағы небәрі 700 метр жердің жолын жаңадан көтерсе, арқан бойы ұзындықтың тұсау бойы төтелігі табылады деген сөз. Бұл жоғарыда айтқан түрлі қолайсыздықты жойып, жол қатынасын реттейді. Әрі Шиеліден шыққан жолаушылар көлігінің Алмалы ауылы үстінен тіке өтуіне мүмкіндік туады. Осы маңдағы 21-бекет, Жансейт елді мекендеріне, тіптен аудан орталығының жол қатынас мәселесі де жақсарады. Яғни, жолаушылардың Қызылорда, Шиелі бағытында барып-келуі қалыпты жүйеге түседі. Бұл ауыл адамдарының болжамы, дегенмен оны жүзеге асыру құзырлы орындардың еншісінде. Айтпақшы, 2016 жылы бұрынғы ескі трасса мен жоғарыда айтқан 700 метрлік жаңа жолды салу үшін 156 млн теңгеге жобалау сметасы жасалса да, бүгінге дейін қозғаусыз қалғаны өкінішті. Сондай-ақ «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» автодәлізінің бойынан әлгі кіреберіс өткел маңына Алмалы ауылының белгісін қою туралы тұрғындар өтініштері де орынды. «Әйтпесе, мына өскелең заманда атаусыз ауыл атанатын түріміз бар», дейді олар. Әрі бұл жерге аялдама салу да қажет.
Ауыл тұрғындарының тағы бір шағымына назар аударып көрелік: «Алқаптарды жекешелендіріп алған шаруа қожалық иелері жұмыс істеп жатқаны, істемей тұрғаны да өз кезегінде күре жолға дейінгі жерлерін қорамен қоршап алған. Үкіметтің ауыл айналасындағы радиусы 5 шақырымға дейінгі жерлер ауыл тұрғындарының жеке азын-аулақ мал жайылымы үшін қалдырылуы керек деген қағидасы сақталмай отыр. Осы себепті мал жайылымы тіптен тарылған, – дейді ауыл тұрғындары И.Нұрмырзаев, Д.Бекмұратов, А.Мырзамұратов, Т.Жұмашевтар. Оның үстіне, өзі азғантай алқапқа аудан ортақтасып, 100 гектар жерге орталық бейіт салмақшы болған екен, ауыл тұрғындары Қызылорда облыстық табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысына шағым жазып, жуырда Шиелі аудандық жер қатынастары бөлімі басшысының қатысуымен қоғамдық тыңдау өткізіліпті. Онда жұртшылық 100 гектар жерді орталық бейітке беруге қарсы екендіктерін ашып айтты.
Жоғарыдағы жағдайлар ауыл тұрғындарының қалыпты тұрмыс-тіршілігіне де кері ықпал еткен. Бұрын ауыл маңынан өтетін даңғыл жолдың жабылып, елді мекеннің тұйықта қалуы себепті жол бойындағы бірнеше кәсіпкерлік нысандар – шайхана, көлік жөндеу орындары, май құю бекеті жабылып, өз кәсібін жүргізіп отырған 10-15 адам жұмыссыз қалған. Елбасы тапсырмасына орай, жаппай кәсіпкерлікті өрістету мәселесі экономиканың қозғаушы күшіне айналған кезде мына жағдай алмалылықтар үшін қиянат. Осындай себептерден соңғы жылдары бұл ауылдан сыртқа көшушілер қатары артқан. Қазіргі кезде де отыз шақты тұрғын өз үйлерін сатуға қойса, он шақты үй иесіз қаңырап бос тұр. «Біздің жанайқайымыз облыс басшылығының құлағына жетпей жатыр-ау деп ойлаймын, әйтпесе, көптің өтініші жерде қалмауы керек еді-ау», – дейді үміт жібін үзгісі келмеген ауыл қарттары.
Иә, Мемлекет басшысы «Нұр Отан» партиясының съезінде елде тұрғындардың әл-ауқатын жақсартатын түрлі бағдарламалар болғанымен, ел оның нәтижесін көрмейтінін айтты. «Мұндай жағдай болмауы керек. Үкімет пен әр деңгейдегі әкімдер әлеуметтік мәселелерді нақты шешуі тиіс. Асыра сілтемей, тек нәтижелі жұмыс істеуі керек. Қазақстан үшін әр өңір маңызды», деді Елбасы. «Ауыл – қазақтың қарашаңырағы» дейміз, сол киелі орданың бірін күйретпей аман алып шығу үшін тұрғындар өтініштеріне құзырлы орын басшылары тарапынан түсіністікпен қарап, нақты әрекет жасауды күтеміз.
Нұрмахан ЕЛТАЙ,
Алмалы ауылының тұрғыны
Қызылорда облысы, Шиелі ауданы
