Sondyqtan halyq ony neshe túrli ázil-kúlkiniń, tipti mazaq pen ájýanyń da keıipkerine aınaldyrǵan. Jemqorlyqtyń quraly, paraqorlyqtyń sımvoly da osy sııaqty bolatyn. Sholtańdaǵan ala taıaq júrgizýshige psıhologıalyq jaǵynan da qysym jasaıtyndaı kórinetin. Ala taıaq ketken soń halyq júreginde jol polısıasynyń da artyq eshteńesi joq, ózindeı adam ekendigine senim paıda bola bastaǵan. Sóıtip jol ústindegi bir psıhologıalyq qysymnyń azaıǵandyǵy da shyndyq edi. Osynyń ózi júrgizýshiniń ózin erkinirek ustaýyna, eshkimnen saspaýyna múmkinshilik berdi.
Qalaı desek te ala taıaqsyz tań atyp, kún batty. О́mirimizde eshqandaı ózgeris bolǵan joq, jol apattary da sol qalpy, bir kórsetkishteri kóbeıgen, bir kórsetkishteri azaıǵan. Máselen, 2016-jyly jol-kólik oqıǵasynan 24084 adam jaraqattansa, 2017-jyly 22256 adam jaraqattanǵan. Demek, ala taıaq alynǵan jyly adamdardyń jaraqattanýy azaıǵan. Biraq bul onyń joǵalǵandyǵynyń arqasynda ǵana bolǵan jetistik emes, árıne.
Álemniń damyǵan elderiniń bárinde de ala taıaq degen joq, al biz joǵary damyǵan memlekettermen teńeletin bolsaq, árıne, solardyń tártipterin saqtaýǵa tıispiz. Damyǵan 30 eldiń qataryna ený ekonomıkalyq jetistiktermen ǵana baǵalanbaıdy, ómirdiń barlyq salasynda, sonyń ishinde quqyq qorǵaý tártibin qadaǵalaýdyń birtektiligi arqyly da bilinedi. Qazir Qazaqstanǵa týrıstik saparmen óz avtokólikterimen keletin jolaýshylar kóbeıip keledi, solardy toqtatý úshin ala taıaqty sholtańdatpaı, halyqaralyq tártiptegi avtopatrýldik ádispen toqtatatyn bolsaq, bul – olardyń jatsynbaıtyn ádeti. Damyǵan shetelderde adamǵa buıryq berý, eskertý jasaý degenniń ózi quqyn buzyp, qasıetin taptaýmen para-par. Sondyqtan olar qulaqtandyrý, habarlandyrýlaryn da aldymen keshirim surap alyp baryp qana jetkizedi. Bul da olardyń artyqshylyǵy. Al bizde áli kúnge «tyıym salynady», «jol berilmesin», «qatań shara qoldanylady» degen eskertpe, buıryqtar kóp. Osynyń ózi adamǵa psıhologıalyq turǵydan qysym jasaý ekenine nazar aýdarylmaıdy. Al sheteldikter mádenıetti qatynasqa, ozyq tártipke úırengen jandar, olarǵa bas-kóz joq ala taıaqty shoshańdatyp, «toqta» degen belgimen buıyryp tursań, renjitip alýymyz múmkin. Qazir ala taıaq negizinen Reseı jáne sonyń tártibinen aýytqysy kelmeıtin 3-4 elde ǵana qaldy...
Al endi bizde osy ala taıaqty ańsaıtyn da jandar bar ekenin jasyrýǵa bolmaıdy. Olar basqa emes, ózimizdiń depýtattarymyzdyń da arasynan kóp shyǵyp júr. Sońǵy jyly ǵana 2-3 depýtat ala taıaqty ańsap, depýtattyq saýal joldaǵan edi, jýyrda senator Georgıı Kım de osy qatardan tabylypty. Depýtattardyń ala taıaqty qorǵap keltirip jatqan argýmentteri álsiz. Onyń asa qajettiligine halyqtyń kózin jetkize almaıdy, kerisinshe, kúmándi oılar týdyrady.
Máselen, senator G.Kım óziniń Úkimet basshysyna jasaǵan saýalynda bylaı deıdi: «Statıstıka kórsetip otyrǵandaı, ala taıaq qoldanýdan bas tartqan ýaqyttan bastap táýliktiń qarańǵy mezgilderinde jol júrisin rettep turǵan jol-patrýldik polısıa qyzmetkerlerin basyp ketýdiń memleket boıynsha 4 faktisi tirkelgen».
Ala taıaq alynyp qalǵan soń jol tártibin buzýshyny polısıa qyzmetkeri arnaýly dybys jáne jaryq sıgnaldarymen, sondaı-aq barlyq jol polısıasynyń mashınalarynda ornalastyrylǵan dybystaǵysh quraldarmen toqtatatyn boldy. Bul – barlyq damyǵan elder qoldanatyn avtopatrýldik ádis, al jaıaý saqshylar táýliktiń qarańǵy mezgilderinde jaryq shaǵylystyratyn kúrtesheler jáne sıgnaldyq qolǵaptarmen tolyq qamtamasyz etilgen. Olar jarqyrap kózge túsip turady. Qala berdi foto jáne beınebaqylaý da barlyq jerge derlik ornatyldy. Al endi osylardy kózge ilmegen tártip buzǵysh júrgizýshi ala taıaqqa toqtar ma? Sonymen birge búkil Qazaqstan boıynsha eki jylda tórt ret bolǵan oqıǵa ala taıaqty qaıtarýǵa negiz bola ala ma? Osyǵan qarap qorytyndy shyǵarýdyń ózi qısynsyzdaý emes pe? Ala taıaq ustaǵan keıbir saqshylardy da jol tártibin buzatyn júrgizýshiler talaı ret soǵyp ketkenin bilemiz. Sonda ala taıaq ajal men jaraqattan alyp qala alǵan joq. Saqshylardyń ústindegi jaryqqa jaltyraǵan kúrteshesi men qolǵabyna toqtamaǵan tártip buzǵan júrgizýshi ala taıaqtyń jyltyraǵan jaryǵyn da mise tutpaıtyny belgili.
Sondyqtan ala taıaqtyń qaıtarylýyna mundaı sebepter negiz bola almasa kerek. Al jol patrýlderiniń jumys sapasyn ala taıaq arttyrady desek, taǵy da qatelesemiz. Ol ala taıaqqa súıenip qalǵan joq, kerisinshe, onyń joqtyǵy saqshylardyń ásire belsendiligin tómendetip, júrgizýshilerdiń baıyptylyǵyn arttyrǵanyn baqylap júrmiz. Sabyrmen, saqtyqpen, baıyppen, salmaqtylyqpen júrgizilgen kólikter ǵana apattan aman bolary belgili.
