ХХ ғасырдың басында (1913 жылы), Ахмет Байтұрсыновтың сөзімен айтсақ, халықтың көзі, құлағы һәм тілі болып дүниеге келген газеттің ғұмыры ұзақ болмаса да халық алдындағы қызметі үлкен болды. Осыны ескеріп әрі Алаш арыстарының жарқын істерін жаңғырту мақсатында Қоғабай 88 жылдан кейін, адамзат ХХІ ғасырға аяқ басқан кезде газетті қайта басып шығарып, семіп қалған тамырға қайта жан берді. Мұны өзі халқынан сүйінші сұрап жариялап, жаңа дәуірдегі газеттің мақсатын айқындап көрсетті: «Өмірге қайта келген «Қазақтың» мақсаты айқын, ұстанымы берік, жүрегі адал, қызметі – халыққа, тілегі – ұлттық мінез, тілінің, дінінің, ділінің сау, өсіп-өркендеуіне үлес қосады». Бұл газеттің ғана емес, Қоғабайдың да өз мақсатына айналды. Өзінің нақылнамаларының бірінде жазған «Қазақ тұтанса – сөнбейтін от» дегенін бар жан-тәнімен кіріскен адал еңбегімен, ұйқысыз өткізген түндерімен, қарбалас күндерімен дәлелдеп берді. Газеттің өмірге келуіне Ахаңдар мен Жахаңдар қандай еңбек етсе, оның бір ғасырдан кейін қайта аяққа тұрып кетуіне Қоғабай да сондай тер төкті. Еңбегі елеусіз қалған жоқ: халықтың ризашылығына, сүйіспеншілігіне бөленді, халқымыздың даму тарихындағы «Қазақ» газетінің атын өшіріп ала жаздаған олқылықтың орнын толтырды.
Өзін өзі «еті сенікі, сүйегі менікі» деп халқына арнаған азаматтың «Айқап» журналын қазаққа қауыштырған игі ісі де үлкен еңбекті талап еткеніне талас жоқ. Соншама қажыр-қайраттың осы азаматтың бір басынан табылғанына таңғала қарайтынбыз. Сөйтсек, бұл ол кісінің ішкі өзегінің мықтылығынан екен ғой. «Күннен Гүн, Гүннен туса осы Қазақ, Болуға тиісті емес ешбір мазақ!» деп, қазағының намысын жоғары қойған Қоғабай ұлт болашағы – жастардың тарих ақтаңдақтарының ортасында адасып қалмауына жанын салды.
«Қазақтың кеңдігі даласымен, пейілі аспанымен өлшенетін ұлыс» деген нақыл сөзін оқи отырып, бұл сөзден оның өз тұлғасын көргендей боласың. Балуан денелі бітімінде сайын даламыздың кеңдігі мен көгінің биіктігі сыйған азаматымыздың бұл фәниден ерте кеткені өкінішті. Алайда адамның өмірі жасымен емес, жасаған еңбегімен өлшенетіні белгілі ғой. Бұл тұрғыдан Қоғабайдың ғұмыры ұзақ, жолы сара. Алаш арыстарының рухын жалғастырып, халыққа шексіз қызмет еткен азаматымыздың игі істерінің жалғасын тауып отырғанына ризамыз. Өзінің сөзімен айтсақ, «Әке – арқа, аға – жаға, іні – тірек, бала – із, ұрпақ – болашаққа салған жол» болып, бүгінде Қоғабайдың жолы даңғылданып, алысты жақындатып келеді. Қазіргі «Қазақ» газетіне дұрыс басшылық жасап отырған азаматтарға, газеттің алған бағытын жоғалтпай ыждаһаттылықпен жасап жүрген еңбектеріне ризашылығымды айта отырып, шығармашылықтарының шабытты, еңбектерінің жемісті болуына ақ тілегімді білдіремін.
«Албарынан құты аумаған шаңырақ берекелі» деген оймақтай ойды да айтып кетіпті Қоғаш. Өзінің адал жары Гүлбаршынға айтқан алғысы іспетті. Отбасының ырысын еселеп, кемтігін толтырып отырған өмірлік серігі – балаларының қамқор анасы, немерелерінің асыл әжесі ғұмырын халқының игілігіне арнаған отағасының абыройын арттырып, бастамаларына жігер беріп отырды. Қашанда төрінен дастарқаны жиылмайтын, отынан қазаны түспейтін қолы берекелі қазақ әйелдерінің жарқын бір үлгісі болып келе жатқан Гүлбаршын замандасымыздың балаларының қызығы мен қуанышын көруіне тілектеспіз.
«Қазақ қазақ ісіне қазақ боп кіріскенде ғана қазақ ісі оңға басады» деген сөзінде тұнып тұрған ұлтына, оның бүгіні мен келешегіне деген алаң көңілін көреміз. Осы сөз өзінің барлық ісіне басшы болған азаматымыз еш күмәнсіз өзінің қазақтығымен мақтана алады. Осындай ұлының болғанын халқы да мақтаныш ете алады.
Өзін өзі «еті сенікі, сүйегі менікі» деп халқына арнаған азаматтың «Айқап» журналын қазаққа қауыштырған игі ісі де үлкен еңбекті талап еткеніне талас жоқ. Соншама қажыр-қайраттың осы азаматтың бір басынан табылғанына таңғала қарайтынбыз. Сөйтсек, бұл ол кісінің ішкі өзегінің мықтылығынан екен ғой. «Күннен Гүн, Гүннен туса осы Қазақ, Болуға тиісті емес ешбір мазақ!» деп, қазағының намысын жоғары қойған Қоғабай ұлт болашағы – жастардың тарих ақтаңдақтарының ортасында адасып қалмауына жанын салды.
«Қазақтың кеңдігі даласымен, пейілі аспанымен өлшенетін ұлыс» деген нақыл сөзін оқи отырып, бұл сөзден оның өз тұлғасын көргендей боласың. Балуан денелі бітімінде сайын даламыздың кеңдігі мен көгінің биіктігі сыйған азаматымыздың бұл фәниден ерте кеткені өкінішті. Алайда адамның өмірі жасымен емес, жасаған еңбегімен өлшенетіні белгілі ғой. Бұл тұрғыдан Қоғабайдың ғұмыры ұзақ, жолы сара. Алаш арыстарының рухын жалғастырып, халыққа шексіз қызмет еткен азаматымыздың игі істерінің жалғасын тауып отырғанына ризамыз. Өзінің сөзімен айтсақ, «Әке – арқа, аға – жаға, іні – тірек, бала – із, ұрпақ – болашаққа салған жол» болып, бүгінде Қоғабайдың жолы даңғылданып, алысты жақындатып келеді. Қазіргі «Қазақ» газетіне дұрыс басшылық жасап отырған азаматтарға, газеттің алған бағытын жоғалтпай ыждаһаттылықпен жасап жүрген еңбектеріне ризашылығымды айта отырып, шығармашылықтарының шабытты, еңбектерінің жемісті болуына ақ тілегімді білдіремін.
«Албарынан құты аумаған шаңырақ берекелі» деген оймақтай ойды да айтып кетіпті Қоғаш. Өзінің адал жары Гүлбаршынға айтқан алғысы іспетті. Отбасының ырысын еселеп, кемтігін толтырып отырған өмірлік серігі – балаларының қамқор анасы, немерелерінің асыл әжесі ғұмырын халқының игілігіне арнаған отағасының абыройын арттырып, бастамаларына жігер беріп отырды. Қашанда төрінен дастарқаны жиылмайтын, отынан қазаны түспейтін қолы берекелі қазақ әйелдерінің жарқын бір үлгісі болып келе жатқан Гүлбаршын замандасымыздың балаларының қызығы мен қуанышын көруіне тілектеспіз.
«Қазақ қазақ ісіне қазақ боп кіріскенде ғана қазақ ісі оңға басады» деген сөзінде тұнып тұрған ұлтына, оның бүгіні мен келешегіне деген алаң көңілін көреміз. Осы сөз өзінің барлық ісіне басшы болған азаматымыз еш күмәнсіз өзінің қазақтығымен мақтана алады. Осындай ұлының болғанын халқы да мақтаныш ете алады.
Қоғаш (Қоғабай) әлі де ортамызда жүрсе, осы жылғы сәуірдің 1-інде оның 80 жылдығын бірге тойлаған болар едік.
Әбдісағит ТӘТІҒҰЛ,
академик, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты
