Тазалықтың тұғырындағы тұлға

Сәрсенбі, 18 шілде 2012 7:28

Түн ішінде төменнен, газет бет­тейтін үшінші қабаттан хабарласып жатыр. «Мына бір көңіл айту­дың мәтінінде фамилия Абуғалиев деп жазылыпты, Әбуғалиев деп жі­бер­ген дұрыс шығар?». «Әрине. Айт­қандай, қай Әбуғалиев? Аты кім?». «Жүніс Әбуғалиев. Балқаш қаласы­ның…». Арғы жағын тыңдап жатпай, «Ой, ой, ой…» дей беріппін.
Жүніс аға өткен екен өмірден.

Сәрсенбі, 18 шілде 2012 7:28

Түн ішінде төменнен, газет бет­тейтін үшінші қабаттан хабарласып жатыр. «Мына бір көңіл айту­дың мәтінінде фамилия Абуғалиев деп жазылыпты, Әбуғалиев деп жі­бер­ген дұрыс шығар?». «Әрине. Айт­қандай, қай Әбуғалиев? Аты кім?». «Жүніс Әбуғалиев. Балқаш қаласы­ның…». Арғы жағын тыңдап жатпай, «Ой, ой, ой…» дей беріппін.
Жүніс аға өткен екен өмірден.

Осыдан жарты айдай ғана бұ­рын Алматыға барғанымда үйге кі­ріп шыққанмын. «Ағаңыз ауруханада» деп еді апай. Соңғы жылдарда жиі-жиі науқастанып жүргенін біл­­ген­­діктен онша мән бере қой­мап­пын. От ала жүргендей сол күні Ас­та­наға тартып кеткенмін. Енді, міне…
…1988 жыл. Тамыз айы. Алма­ты­ның қақ ортасынан, сол кездегі Ленин даңғылының тау жаққа өр­леген бетінен, Орталық Комитет аппаратының қызметкерлеріне арнайы салынған сегіз қабатты сәу­лет­ті үйден ойып тұрып дегендей төрт бөлмелі пәтер алып, мәре-сәре болып жатырмыз. Анаммен, үш баламмен кішкентай екі бөлмеде та­рылыңқырап жүргендегі қуанышы­мызға жаңа үйге көшіп келісімен тағы бір қуаныш қосылды. Жоқ, қуаныш дей салған аздық етер. Бақ десе де, бақыт десе де артықтығы жоқ еді. «Көрші хақысы – Тәңір ақысы», «Туыс – атадан, көрші – Алладан» дейтін қазақ жақсы көр­ші тапқанын мол олжаға батқаны деп біледі. Апамның айтуымен, көр­шілерімізге сүйіншілеп, шашу шашып кірген сол күннен-ақ біз мол олжаға баттық та қалдық. Көршіміз Балқаш қалалық партия комитетінің бірінші хатшысы қыз­ме­тінен жақында ғана зейнетке шыққан Жүніс Әбуғалиев екен. Орталық комитетке ауысардың алдында газет редакциясында партия тұрмысы бөлімінің меңгерушісі болғандықтан ол кісіні сырттай жақ­сы білетінмін. Мақалаларын та­лай басқанбыз. Ол тұстағы бірін­ші хатшылардың арасындағы ең бір абыройлыларының алдыңғы қа­тарында осы кісі тұрды десем қа­телесе қоймаспын. Енді қалай, бұл кісінің Балқашта еңбек еткеніне сол кездің өзінде 46 жыл болып қалса, бірінші хатшы қызметінде Балқашты басқарып тұрғанының өзіне 17 жыл толып қалса?
Алғашқы күннен-ақ аға-іні кү­йінде араласып, ағайын арасында­ғыдай қарым-қатынас орнады. Ауласы бірдің ауасы бір, реті келгенде кешке жақын ұйқы алдында үйді айнала жарты сағаттай жүріп те қаламыз, кей жексенбіде ағамен терренкур бойлап, сонау Айнабұ­лаққа дейін серуендеп те қайта­мыз. Сондағы әңгімелерінен көп-көп та­ғылым алдым, талай дүниені үй­рен­дім, көңілге түйдім.
Ғажап адам еді. Өмірі тұнып тұрған өнеге. Жастай жетім қалып, балалар үйінде тәрбиеленіпті. Прибалхашстрой кентіндегі мектепті бітірісімен Балқаш мыс зауытына келіп, әуелі жөндеу-механика қыз­ме­тінде нормировщик, одан кейін ұсталық-қазандық пісіру жұмыста­рының шебері болыпты. Балқаш кен-металлургия техникумын бі­тір­ген 1949 жылдан Қоңырат ке­нішінде бұрғылау-қопару жұмыс­та­ры­ның технигі, ауысым инженері қызметтерін атқарған. 1955 жылдан – партия қызметінде. 1962 жылы СОКП Орталық Комитеті жа­нын­дағы Жоғары партия мектебін бітір­геннен кейін «Прибалхашстрой» тресі партком хатшысының орынбасары, қалалық партия коми­теті насихат және үгіт бөлімінің меңг­е­рушісі, кейіннен бірнеше жыл бойы қалком хатшысы болған. 1971 жылдан – бірінші хатшы. 1988 жылы зейнетке шыққанға дейін. Бұл жылдарда ол Қазақ КСР Жоғарғы Кеңе­сінің екі дүркін депутаттығына, партия съездеріне төрт рет делегат­тыққа сайланған, 20 жыл бойы облыстық, 24 жыл бойы қалалық кеңестің депутаты болған, Ленин, Октябрь революциясы, Еңбек Қы­зыл Ту ордендері­мен, көптеген медальдармен, екі рет Қазақ КСР Жо­ғарғы Кеңесінің Құрмет грамоталарымен марапат­тал­ған. Жүніс аға­ның Балқаштағы еңбегі өз алдына бөлек бір эпопея деуге де болады.
«Жунус Абугалиев для Балхаша – человек-легенда», дейді Интернет. Десе дегендей. Аңызға айнал­ға­ны емей немене, егер әлемдік ашық энциклопедия Уикипедия­ның өзі «1965 жылдан 1988 жылға дейін 23 жыл қатарынан Балқаш қалалық партия комитетінің бірін­ші хатшысы болды» деп жазса. Уикипедияға осылай шыққан соң газет мақаласында енді «Ол кісі бірінші хатшы қызметінде 17 жыл ғана істеген, оған дейін қалкомның салалық хатшысы болған» деп анықтап жазғаныңның растығын кімге барып дәлелдейсің? Дәлел­деп керегі не? Осы алшақтықтың өзінде балқаштықтардың Жүніс Әбуғалиұлын шын мәнінде атын аңызға айналдырғандай ардақтай­ты­ны айшықты ашылып тұрған жоқ па? 85 жасқа толуына орайлас­тырылып өткен жылы екі тілде шығарылған «Өз дәуірінің перзен­ті. Сын своей эпохи» атты тамаша жинақты оқып қараған кісі бұл адамның өмірде қандайлық ізгі із қалдырғанына күмәнсіз көз жеткі­зіп, ақ-адал еңбектің қашанда бәсі биік боларына секемсіз сене түседі.
Жүніс ағаның жерлестерімен талай рет дастарқандас бола жүріп, Қадыр ақынның «Бақыт деген ха­лықтың қабағында» дегенін қайта-қайта еске алатынмын. Балқаштық­тар ол кісінің мыс комбинатын шын мәнінде ауқымды түрде жа­ң­ғыр­ту­ды бастап бергенін, соның нәтиже­сінде, Балқаштың шақпақ мысы әлемдік сапа эталоны ретін­де Лон­донның түсті металдар бир­жасын­да тіркелгенін, Жүніс аға­ның қолға алуымен тұрғын үй­лерге ауыз су келгенін, қаланың өзі сәулеттік жобалануы мен көркей­тілуі жөнінен одақтағы таңдаулы­лар қатарына қосылғанын, осы істің басы-қа­сын­да тұрған бірінші хатшының КСРО Министрлер Ке­ңесі сыйлығының лауреаты атан­ғанын тамсана сөз етіп, ағамыздың басшы ретіндегі білігі мен маман ретіндегі білімін жыр етіп айтады. Оңашалау сөйлесе қалсаңыз Жүніс ағаның адамдығын, адалдығын, әділдігін, кісілігін, кішілігін, кір­шік­сіздігін сыр етіп айтады. Соның бәрін тыңдап отырып, «Шіркін, бұрынғының кісілері-ай, кешегі кеңестік кезеңдегі шын коммунис­тердің бітімі бөлек еді-ау өзі» дегендей ойларға дейін барып та қалатынсың, кейде.
Жүніс ағаның мұндайлық же­місті жұмысының, жиырма жыл­дай­ғы бірінші басшылық қызмет­тен соңынан сөз ертпей, барша ұлттың баласына бірдей сыйлы болып кетуінің басты бір себебі – Бәтима апайымыз. Біз бәріміз ал­ғашқы күндерден «Апаня» атап кет­кен бұл адамның азаматты ар­дақ тұтуы, айналасындағылардың бәріне тек жақсылық тілеп тұра­тын, тілеп қана қоймай қолынан келген көмегін көрсетіп тұратын асыл тұлғасы таңдандырмай қой­май­ды. Кенже ұлымыз – Әнуары­мыз дүниеге келгенде қырық күн бойы өзі қолынан шомылдырғанын ойласақ әлі күнге ет жүрегіміз елжірейді. Сол күндерде қонақта отырған жерінен «Мен енді қай­тайын, баламды шомылдырушы едім» деп сұранып шығатынын ес­ті­генде, біздің үйдегі келінінің көзіне жас алғаны да бар. Бәтима апай текті ортада, Арқа елінің ең бір асыл дәстүрлерімен тәрбие­лен­ген жан. Кішкентай қыз күнінде Сәкенді көргенін, балалар қаладан ақын аға әкелген тәттіні қаужаң­да­сып жүргенде бөлмеге бас сұғып, «Ә, кәмпит жеп жатырсыңдар ма?» деп шыққанын айтып отыратын. Сол Апанямыздың қазір қайғы жұ­тып, аһ ұрып отырғанын ойласақ жан-жүрегіміз қан жылайды. Алыс-жақындағы балаларымыздың бәрі осы хабарды естіп, қамығып қалды, Апаня! Берік болыңыз.
Жүніс Әбуғалиевтің ел үшін еткен ерен еңбегін ойлағанда ол кі­сінің есімін соншама ардақ тұт­қан, жұмыстан кеткеннен кейінгі ширек ғасыр бойында қалтқысыз құрме­тінен таймаған балқаштық­тар­дың елдік қасиетіне де разылы­ғымызды осы тұста айтып қалуды парыз санаймыз. Бүгін де бізбен бірге талай балқаштықтардың бейіт басынан табыларына, ардақты аза­мат­тың артын қайырлы етеріне сенеміз.
Жүніс ағаның өнегелі өмірі – үйренетін үздік үлгі, елді ел ететін де, ерді ер ететін де еңбек екенінің, адалдықтың аты озарының тағы бір тамаша дәлелі.
Қош, асыл аға!
Қош, тазалықтың тұғырындағы аяулы тұлға!
Сауытбек АБДРАХМАНОВ.