«Еуразия» сақтандыру компаниясының өкілі Назым Тульчинский қазақстандықтарды әлемдік трендтер ғана емес, алыс-жақын көршілеріміздің мәдени экспансиясы да алаңдататынын айтты. 2018 жылы БАҚ беттерінен түспеген «қытай синдромы» биыл да өзектілігін жоғалтпайды. Спикердің пайымдауынша, 2018 жылдың нәтижесі 2019 жылы да жалғасады. Италия техникалық рецессия кезеңіне жақындап қалғанын ресми түрде мойындады. Германия, Франция, Жапония, Оңтүстік Корея мен Малайзия, Тайваньның жағдайы мәз емес. Қытай экономикасы қанша сақтандыру, алдын алу шараларын қолға алса да, беті бері қарамай тұр. Спикер, сондай-ақ АҚШ экономикасы 2018 жылды 28 жылдан бері тұңғыш рет 8 пайыздық өсіммен аяқтағанын тілге тиек етті. Бұл АҚШ үшін жақсы көрсеткіш емес. Алпауыт елдің әлемдік экономикадағы үлесі – 20 пайыз. Егер экономикалық өсім 7 пайыз болса, АҚШ әлсіз кәсіпорындарын жабуға мәжбүр болады. – Көпті қуанта қоймаған болжам расталды. Әлемдік рецессия әр секторда күш ала бастады, – деп атап өтті Н.Тульчинский.
Ол сондай-ақ Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың отставкасы ішкі нарыққа қалай әсер еткені туралы мәселе көпті толғандыра бастағанын жеткізді. Оның пайымдауынша, бұл фактордың ішкі нарыққа да, сыртқы нарыққа да әсері сезіле қоймаған. Мемлекеттік құнды қағаздардың, квазисектордағы құнды қағаздардың бағасы бұл жаңалыққа селт еткен жоқ. Бұл факторды Нұр-Сұлтан қаласының саяси менеджерлерінің кезекті табысы деп бағалауға болады. – Саяси жүйедегі конфигурация тек конференция мен осы тақырыпты зерттеп жүрген спикерлердің жұмысын қыздырды. Ал инвесторлар мұндай жаңалықтарға аса елеңдей қоймайды. Бұл Қазақстанның тұрақтылықты және инвестициялылық тартымдылықты сақтағанын көрсетеді, – деп атап өтті спикер.
Оның айтуынша, егер Қытай, Еуропа экономикасының дамуы тежелетін болса, бұл Қазақстанға да оңай тимейді. Яғни, Қазақстанның экспортқа шығатын өнімдері мұнай, мыс, алюминий және басқа да өнімдерге сұраныс төмендейді. Бұл экономикаға кері әсер етеді. Сол үшін әлемде өндіріс тоқтаусыз дамып отыруы тиіс. Ал осындай тәуекелдерден барынша сақтану үшін аталған өнімдерден отандық жаңа өнімдер шығару керек.
Н.Тульчинский әлемде дағдарыс күшейген сайын сақтандыру компанияларының жауапкершілігі де арта береді дейді. Сондықтан, сақтандыру бағытына кері әсер ететін экономикалық факторлардың басын ашу керек.
– Сақтандыру компанияларының интеграцияланып, бір-бірімен күш біріктіретін кезі келді. Себебі әлемде мемлекеттің әлеуметтік көмегіне тәуелді топтың қатары жыл өткен сайын артып келеді. ЕО-да мұндай топ – халықтың 5 пайызы. Бұл құбылыс Қазақстанды да алаңдата бастады. Біз алдағы уақытта әлсіз қорғалған топты әлеуметтік қаржыландыруда сақтандыру компаниялары институтының әлеуетін пайдалану туралы біраз мәселелерді нақтылап алуымыз керек, – деді Н.Тульчинский.
А.Вест рейтинг агенттігінің басшысы Василис Катсипис цифрлы экономиканың соңы әлемдік экономиканың интеграциялануына ұласатынын айтты. Оның пайымдауынша, әлем интеллектуалдардың мүмкіндігіне назар аудара бастады. Қазіргі тренд – әлемдік ақыл ойды сақтандыру. Қазір тіпті ғарышта жүріп те компьютерге кіріп, деректер базасында сақталған технологиялық идеяларды ұрлап алуға немесе сатып жіберуге болады.
Конференцияның екінші күні пленарлық сессияның модераторы болған Досым Сәтпаев эмиграция, урбанизация мен демография Орталық Азия елдері үшін шындап айналысатын тақырыптардың бірі екенін айтты. Спикердің пайымдауынша, Орталық Азияда қатар орналасқан Қазақстан мен Өзбекстандағы жағдай бір-біріне мүлдем ұқсамайтынымен ерекшеленеді. Өзбекстанда жыл сайын 7 млн жас еңбек нарығына шықса, Қазақстанға қартая бастаған мемлекеттердің қатарына қосылу қаупі шындап төне бастапты. Ресми статистикада «халық санының 60 пайызының жасы 65-тен асқан егде адамдар» деген деректер ашық айтыла бастады.
– Ұйқыдан ояна бастаған Өзбекстанның Қазақстанға бәсекелес болуға әбден мүмкіндігі бар. Интернет сауда, электронды сауда өзбекке қарап көш түзей бастады. Алдағы уақытта Қазақстандағы инвесторлар көрші елге бағыт түзеп, біздің елге қатысты келісімшарттарды қайта қарауға шешім қабылдауы мүмкін, – деп атап өтті Д.Сәтпаев.
Boston Consulting Group өткен сәуір айының бас кезінде «Ортақ аймақ, әртүрлі мүмкіндіктер» деп аталатын мақаласында Орталық Азиядағы инвестиция 170 млрд АҚШ долларына бағаланғанын, оның 100 млрд доллары Қазақстанның еншісінде екенін айтқан болатын.
– Мұндай мәліметтерге қатты сенуге болмайды. Қазір инвесторлар әліптің артын бағып отыр. 1990 жылдардың бас кезінде шетелдік инвесторлармен жасалған келісімшарттардың аяқталатын уақыты жақындап қалды. Бұл кезең билік транзитінің сәтіне тура келіп тұр. Қазақстан билігі тоқсаныншы жылдары жасалған келісімшарттарда есе жіберіп алды деген пікірлер көп айтылатын. Енді қазақ билігіне сол қателіктердің орнын толтыратын уақыт келді, дейді Д.Сәтпаев.
Ал экономист Рақым Ошақбаевтың айтқан мәліметтері Boston Consulting Group мақаласында айтқан деректерді жоққа шығарды. Оның пайымдауынша, Қазақстанға тек соңғы 10 жылда келген инвестиция – 221 млрд доллар. 2016 жылы Теңіз кен орнын ұлғайтуға 37 млрд долларды инвестиция ретінде тарту жөнінде келісім жасалды.
– Біз 2015 жылға дейінгі инвестиция деңгейін қайта қалыпқа келтіреміз. Инвестициялық тасқын қайта басталады, – деді Р.Ошақбаев.
Одан әрі ол сақтандыру нарығында жаңа трендтердің байқала бастағанын айтып өтті. Бұл – инвестицияны сақтандыру.
– Инвестиция мөлшері миллиардтармен өлшенеді. Оны сақтандыруға кішігірім сақтандыру компанияларының дәті бара бермейді. Бірақ мұның қажеттілік екені жалпыға мойындала бастады, – деді Р.Ошақбаев.
Пленарлық сессия барысында сөз сөйлеген Лондондағы Lloyd’s компаниясының экс-президенті Инга Бил хакерлердің шабуылы алдағы уақыттарда күшейіп кетуі мүмкін екенін айтты. Сөйтіп әлемдік экономикадағы кибершабуыл шығыны 15,6 млрд доллардан 121 млрд долларға дейін жетеді.
– Ғаламдық кибершабуыл 53 млрд доллар экономикалық шығын шектіруі мүмкін. Бұл ірі табиғат апатының деңгейімен тең. Кибершабуылдар виртуалды болғандықтан, оның үлкен оқиғаларға қалай әсер ететінін түсіну қиын болады, – дейді Инга Бил.
Оның айтуынша, 2018 жылдың мамырында 150 мемлекеттегі 200-300 мың компьютер WannaCry вирусымен зақымдалыпты. Хакерлер әрбір мәліметті қайта жаңғырту үшін 300-600 доллар қаржы талап еткен. Шабуылға ұшыраған 150-ден астам компанияның басым бөлігі – украиналық компаниялар. Олардың қатарында Украинаның министрліктерінің де сайты бар. Сол себепті сақтандыру индустриясында ойын тәртібін жиірек өзгертіп отыруға тура келеді.
АЛМАТЫ
