Құмар ойындарды ұйымдастыру арқылы оны жеке басының пайда табу көзіне айналдырғандар да бар. Алайда олардың сол құмар ойындарының құрығында қылғынып кетіп жатқан талай адамның тағдыры бар екендігін де ойласақ етті. Осы орайда біздің бизнестің мүддесін ойлаймыз да, адамның мүддесін, адамның тағдырын, соның ішінде жас жеткіншектердің жағдайын ойламайтынымыз қынжылтады.
Қазақстандағы құмар ойындардың орталығын Қапшағай қаласы мен Бурабайға шоғырландыру жөнінде шешім қабылданған кезде осы төңіректің халқы бұған наразы да болды. Осы орайда 2012 жылы Сенат депутаты ретінде Бурабай кентіндегі «Казино» ойындарын Бурабайдың шет жағына шығару жөнінде Үкіметке депутаттық сауал жолдаған едім. Үкімет бұл ұсынысымды дұрыс деп санап, Бурабай кентіндегі құмар ойындар шетке шығарылып тасталды.
Осы жайды жуырда Бурабайда болғанымда бір ақсақал есіме салды. «Шырағым, саған рахмет! Мына Бурабайдағы «жын-ойнақты» жапқызып, шетке шығарттың-ау! Осында қаншама жас сол құмар ойындардың құрбаны болып кетті. Тірнектеп жиған мал-мүлкінен ұтылып, тіпті ажырасып кеткен отбасылар да болды», деп әлгі ақсақал мән-жайды жайып салды.
Ақсақалдың бұл айтқаны есіме мына жайды түсіргені бар. Құмар ойындардың ірі орталықтарының бірі – «Казино» «менеджерлері», яғни пысықайлары қазір осы Қараөткел, Көкшетау, Қызылжар төңірегіндегі қалталы деген, болмаса ірі шаруашылықтары барлардың өздерімен, болмаса олардың балаларымен танысып, «достық» байланыс орнатып, құмар ойынға тартып, еліктіріп алады екен. Кейбіреулерінің қалталарында пұлдары болмаса, «күзде жинап алар астықтың» есебінен де ойната береді. Сондай бір басшы өз баласының ұтылысы есебінен шаруа қожалығының бар жиған-терген астығын өткізіп жіберіп, арты дау-дамайға ұласқаны да бар.
Ойынқұмарлық жүре барып жабысатын дерт пе деп ойлаймын. Мамандар қазір осы ойынқұмарлықты лудомания деген психологиялық дертке жатқызып жүр. Тағы да сол мамандар осы лудомания дертінің маскүнемдікпен және нашақорлықпен бірдей екендігін дәлелдеген көрінеді. Кез келген адамның бойына жабысқан бұл дерттің алғашқы белгілері бойынша құмар ойыншының көңіл күйі болмайды екен. Бәрінен түңілуге ұшырайды. Құмар ойынға әбден тәуелді болған жас бала, болмаса жасөспірім бара-бара ата-анасының қалтасынан, ересек жандар отбасынан, жұмыс істеп жүрген жерінен ақша ұрлауды бастайды. Қарыз алып, қарызға да батады. Бұдан соң өтірік айтып, өтірікпен өмір сүреді. Бұл кеселдің соңы қайғымен де аяқталары бар...
Ендігі арада осы ойынқұмарлық дерті біздің өсіп келе жатқан жас ұрпағымыздың кеселіне айнала ма деп те қауіптенемін. Қазіргі балалардың ойын алаңдарындағы түрлі автоматтарды алып қараңыз, бала санасы осы арада уланып жатыр. Сондай-ақ әлі тілі шықпаған сәби де қолындағы ұялы телефондағы түрлі ойындарға есі кете алданатын болды. Қазіргі ата-аналардың жылаған, мазасызданған балаларын уататын да, алдандыратын құрал осы қалтафон болып барады. Тіпті компьютер ойыны, букмекерлік ұтыстар, жай ғана ойын автоматтарының өзі қанымызды қыздырып қана қоймай, жанымызды бұзып жатқандығы да алаңдайтын жай. Сонда біз өз балаларымызды туа сала құмар ойынға бейімдеп жатқан жоқ па екенбіз?! Қазақтың бір ойланатын тұсы, міне, осы!
Жуырда Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Нұр-Сұлтан қаласындағы ойын-сауық және мейрамханалар жұмысын түнгі сағат екіде тоқтату керек дегенді айтты. Өте орынды! Өйткені Қазақстанның кез келген қалаларында таңғы сағат 4-5-ке дейін жұмыс істейтін ойын-сауық орындары бар. Бұлардан ішкен шараптан, тартқан қорқордан миы айналып, есеңгіреп шығып бара жатқан қазақтың жап-жас қыздары мен жігіттерін көріп, жүрегіңнің қан жылайтыны бар. Сондықтан жалғыз Нұр-Сұлтандағы емес, Қазақстанның барлық қаласы мен кентіндегі және елдімекеніндегі тойлар мен түрлі еліктіруші шараларды таң атқанша өткізе бермеудің ортақ бір тәртібін белгілеу керек.
Айта берсең ойынқұмарлықтың қасіреті мен зардабы жайлы көп мысалдар келтіруге болады. Ендігі мәселе сол кеселден арылу және өсіп келе жатқан ұрпағымызды сақтап қалуда болса керек. Осы орайда ойынқұмарлықтың ауыр зардабы жайлы көбірек айту керек. Және де бұл кеселден өздерін де, балаларын да сақтаудың жолдарын айтып, жазып отыруға тиістіміз. Өйткені халық бұл дерттің әлі не екендігін жетік біле де бермейді. Ендігі арада біз өз ұрпағымызды өз халқымыздың асыл салты мен дәстүрі негізінде тәрбиелеуді қолға алғанымыз жөн.
Жабал ЕРҒАЛИЕВ,
жазушы-драматург, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері
КӨКШЕТАУ
