Көпшілікті алаңдатқан «қауіпсіздік сертификаты»

8 млн вирус пен 130 мың кибершабуылдан қорғады

Интернеттің кез келген са­уат­ты қолданушысы сертификаты бар сайттардың https:// деп басталатынынан хабардар болса керек-ті. Браузерлерде қауіпсіздік сертификаттары қолданушының жеке деректерін сақтап, енгізген құпия сөздері мен интернет банкингтердегі мәліметтерді қауіпсіз етеді. Ал қазақстандық ұлттық сертификаттың артықшылығы – Қазақстанда күмән тудыратын сайттарды құрықтап, террорлық және арандатушылық сипаттағы ақпараттың таралып кетпеуіне ықпал етеді. Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Асқар Жұмағалиев смартфонына сертификатты орнатқан соң интернетке кіруде ешқандай қиындық тумағанын айтты. «Қауіпсіздік сертификаты не үшін қажет деген сұраққа келсек, бүгінде интернетте заңға қарсы түрлі контент көп, одан бөлек бір күнде мыңдаған кибершабуыл жасалады. Интернет қауіптердің қатарына суицидке насихаттау, экстремистік, террористік қимылдарды насихаттау және басқа да ҚР заңнамасына қарсы контенттер жатады», деді ведомство басшысы. Оның айтуынша, бір жарым жылдан бері мемлекеттік қызметкерлер қауіпсіздік сертификатын орнатқан. «Соңғы бір ай ішінде қауіпсіздік сертификаты 8 млн-нан астам белсенді вирусты анықтап берді. Сонымен қатар 130 мыңнан астам мемлекеттік органдар мен мекемелерді кибершабуыл­дан қорғады», деді министр.

Заңға қайшы контентті шектейді

Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі заңға қайшы мазмұндағы материалдарды анықтау тұрғысында интернет пен әлеуметтік желілерге тұрақты мониторинг жүргізеді. Заңнаманы бұзудың қандай түр­ле­рі кездесетінін вице-министр Н.Мауберлинова атап өтті. «Бұл ретте бірінші кезекте лаңкестікті, діни экстре­мизмді насихаттау, суицидке шақыратын материалдарды тарату, есірткі мен қару сататын сайттар және әлеуметтік желілердегі парақшалар секілді заңға қайшы материалдар бар. Күн сайын ондаған немесе жүздеген осы тектес интернет-ресурс пен әлеуметтік желідегі парақшаларды анықтаймыз»,  деді ол. Вице-министрдің мәліметінше, 2016 жылы – 140 мың, 2017 жылы – 300 мыңнан астам, 2018 жылы – 130 мың заңға қайшы материал анықталған. Яғни, өткен жылы бұл көрсеткіш төмендесе, 2019 жылы 45 мыңнан астам теріс сипаттағы материал белгілі болды. Анықталған заңсыз материалдың
90%-ы лаңкестікті насихаттауға арналған. Қалғандары есірткі тарату, қатыгездік пен зорлық-зомбылықты, суицидті және порнографияны насихаттауға байланысты. Министрлік өкілдері жоғарыда көрсетілген дерек­тер­ді алға тартып, қауіпсіздік сертифи­катын орнатудың маңызды екенін түсіндіруде. Ал тұрғындарды жеке деректердің қаншалықты құпия сақта­латыны алаңдатады. Осы орайда ҰҚК Мем­лекеттік техникалық қызмет ди­рек­­торының орынбасары Зекен Исмаи­лов ақпараттың қаншалықты жасы­рын болатынына жауап берді. «Бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарияланымдарда қауіпсіздік сертификаты шифрланған трафикті ашуға мүмкіндік беретіні туралы бірнеше рет айтылды. Бірақ бұл онлайн режімде болады және заңға қайшы контентке ғана қолданылады. Ешкім сіздің хаттарыңызды, кіру тарихын, әлеуметтік желідегі парақшаңызды, құпия сөздеріңізді сақтамайды. Уәкілетті органдардың шешімімен анықталған заңға қайшы контент тізімі бар», деді З. Исмаилов. Алайда ведомство өкілі қауіпсіздік сертификатының сенім мәртебесін алу процесінің ұзаққа созылатынын атап өтті. Бүгінге дейін сертификатты қанша адамның орнатқаны туралы мәліметті ала алмаймыз. Себебі оны анықтау үшін әрбір адамның смартфонын «тінтуге» тура келеді.

Сертификатты орнату әркімнің өз еркінде

«Qaznet Trust Network» сертификатын орнатуды министрлік ешкімге міндеттемейді. Кибершабуылдарды талдау және тергеу орталығының директоры Арман Әбдірасылов мұндай сертификатты орнатудың билікке не үшін қажет екенін түсіндірді. «Шетелдік арнайы қызметтер қажет­тілік туындағанда әлеуметтік желі­лердің әкімшілігіне жүгінеді және тиісті азаматтың деректерін сұратады. Ал Қазақстан қандай да бір террориске қатысты мессенджерден деректер алу үшін шетелдік ұйымдар мен мемлекеттерден көмек сұрауға мәжбүр. Осылайша қазақстандық арнайы қызметтердің өз міндеттерін орындауға арналған құралы жоқ. Бұл мәселені шешу үшін Үкіметтің алдында екі жол тұрды. Біріншісі – елдің белгілі бір тұрғынының дербес деректерін алу үшін шетелдік компаниялармен байланыс орнату. Екінші нұсқа – өз сертификатын енгізу», дейді А.Әбдірасылов. Ал орнату не орнатпауға қатысты сарапшы заңға қайшы контентті тұтынбайтындар сертификатты орнатқаннан ешқандай зардап көрмейтінін атап өтті. Әсіресе балалардың гаджеттеріне міндетті түрде орнатып, психологиялық соққының алдын алу керек, дейді.

Нұр-Сұлтан қаласы тұрғындарына жүргізілген қанатқақты жобаның қаншалықты сәтті жүзеге асатыны болашақтың еншісінде. Ең бастысы, қауіпсіздік сертификаты шектейтін зиянды контентті тұтынбағанымыз абзал.