Алматы қаласы Төтенше жағдайлар департаментінің баспасөз қызметі хабарлағандай, соңғы екі айда ауа температурасының күрт жоғарылауына байланысты 14 тамыз күні таңғы сағат 6-лар шамасында Қарғалы өзені бассейнінің бірінші көлі қолданыстағы жер асты-мореналық каналдар арқылы босатылып, судың көлемі 26 мың текше метрді құрады.
Биыл көлді босату бойынша алдын алу жұмыстары 6 маусымда басталған-ды. Мамандардың мәліметі бойынша осы мақсатта өнімділігі жоғары сорғылар, пластикалық құбырлардан сифон жіптері тартылып, ағын суларға арналған эвакуациялық каналдар жасақталған. Жалпы алғанда, жұмыс басталған кезде көлдегі су көлемі 77,2 мың текше метр болған, кейін су мөлшері артып отырды да, оны ұдайы ағызып тұруға мәжбүр болыпты. Сөйтіп көлден 1,6 миллион текше метр су азайтылған. Тасқын қаупі болуы мүмкін 8 аудан алдын ала анықталып, төтенше жағдайда алпысқа жуық техника жұмылдырылып, екі жүзден астам адам күші мен қосымша жарақтар іске қосылды.
Орын алған төтенше жағдай барысында Қарғалы шатқалының тұрғындары сиреналық-дыбыстық құрылғылар арқылы жедел арада хабарланып, Наурызбай ауданының өрт сөндіру бөлімшелері, жол-патрульдік экипаждары дереу іске жұмылдырылды. Тұрғындарды қабылдау пункттері әзірленіп, Бостандық ауданындағы мектептер эвакуацияға дайындалды. Ауданда газ, жарық жүйесінің жұмысы уақытша тоқтатылды. Төтенше жағдайлардың алдын алудың жедел штабы Азаматтық қорғаныс қызметтері Алматы қаласы Төтенше жағдайлар департаментінің дағдарыс орталығына жиналды.
Қала әкімі Бақытжан Сағынтаев оқиға орнында болып, жергілікті тұрғындармен кездесті. Қаладағы барлық қызметтер қандай да бір төтенше қимылдарға дайын екендігінен хабардар етіп, халықты сабырға шақырған әкім сел жүру қаупі жоқ екенін ескертті. Төтенше жағдайлар департаментінің мәліметі бойынша Қарғалы өзені арнасында қазіргі кезде су тасу қаупі жоқ, ал көлден аққан су тоқтатылды. Су шайып өткен барлық учаскелерде өзен арнасын нығайту үшін арнайы техникалар жұмылдырылған. Өзен арнасы бойында орналасқан жеке тұрғын үйлер мен аулаларды су басу оқиғалары тіркелмеген. Әуеден бақылау деректері көлдегі су деңгейінің 6-7 метрге төмендегенін әрі аққан су көлемінің 20-25 текше метр болғандығын растайды.
Ендігі кезекте «Қазселденқорғау» мекемесінің гидробекеттері көлдегі және аудандағы жағдайды бақылауда ұстап, Наурызбай, Әуезов және Алатау аудандарында арнайы техникалар мен тиісті сала мамандары кезекшілік қызметін жалғастыратын болады.
Төтенше жағдайлар департаменті қала тұрғындарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында «Smart Almaty» аясында Алматы қаласының даму орталығы және «I2NIK» компаниясымен бірлесіп тегін мобильді қосымшаны іске қосты. Мобильді қосымшаны ОС Android және IOS базасында смартфондар мен планшеттер арқылы жүктеуге болады. Мұндай құрылғы ақпаратты жылдам алуға қолайлы. Сонымен қатар биылғы сәуір айынан бастап төтенше жағдайлар туралы мәліметті SMS хабарламамен бірге «Darmen» қосымшасы арқылы алуға болады.
Сондай-ақ кеше Ішкі істер министрлігінің Төтенше жағдайлар комитеті еліміздегі мұздақ көлін босату салдарынан туындаған Алматы қаласындағы төтенше жағдай және еліміздегі өрт қаупі жағдайы туралы баспасөз мәслихатын өткізді.
Ішкі істер министрінің орынбасары Ю.В. Ильиннің айтуынша, соңғы екі айдағы тұрақты температуралық фонға байланысты, 14 тамызда сағат 06.20-да қолданыстағы ішкі арналар, Қарғалы өзені бассейнінің №1 көлі шамамен секундына 5 текше метрден арнасынан шыққан. Сонымен бірге көлдегі су деңгейі 5 метрге төмендеген, түскен судың алдын ала көлемі 20 мың текше метрден астам.
«Қарғалы шатқалындағы тұрғындарға дабыл қағу-сөйлеу құрылғылары арқылы хабар таратылды. Халықты хабардар ету үшін Наурызбай ауданының өрт сөндіру бөлімшелері, жол-патрульдік полиция экипаждары жіберілді. Наурызбай ауданындағы қабылдау пункттері халықты қабылдауға дайындығын бастады, эвакуациялау үшін Бостандық ауданындағы мектептер әзірленді. Наурызбай ауданы Қарғалы өзенінің бойындағы учаскелер газ, электр энергиясынан ажыратылды. Төтенше жағдайлар бойынша республикалық және қалалық жедел штабтар құрылды», деді министрдің орынбасары.
Министрліктің ақпаратына сүйенсек, Алматы қаласы төтенше жағдайлар департаментінің барлық жеке құрамы, күштері мен құралдары төтенше жағдай дабылы бойынша көтерілген. «Қазавиақұтқару» борттары, Алматы қалалық құтқару қызметі және Ұлттық ұланның жеке құрамына хабар берілген.
Жалпы саны 900-ден астам адам және 119 бірлік техника жедел жұмылдырылды. Оның ішінде жергілікті атқарушы органдардан 149 адам және 60 бірлік техника, Алматы қалалық төтенше жағдайлар департаментінен 216 адам және 59 бірлік техника қауіпті учаскеге жіберілген.
«Төтенше жағдайлар» комитетінің Қазселденқорғау қызметі селдің алдын алу мақсатында аталған көлді босату бойынша алдын алу жұмыстарын жүргізуде, бұл жұмыс 2019 жылғы 6 маусымда басталды. Көлді босату жұмыстары басталғаннан бері 1,6 млн текше метр су ағызылды.
Сағат 10.13-те көлден судың ағыны тоқтатылды, эвакуациялық каналда жер үсті ағысы жоқ. Қарғалы гидробекетінің жоғары жағында су ағыны секундына 5 текше метрден 0,8-0,9 текше метрге дейін төмендеді. Жалпы, Қарғалы өзенінің арнасы тұрақтанды және секундына 20 текше метрге дейін өткізуге қабілетті (қазіргі уақытта ағын секундына 4,52 текше метрді құрайды)», деді Ю.Ильин.
Төтенше жағдайлар комитеті Қарғалы өзенінің арнасы бойында орналасқан тұрғын үйлер мен учаскелерді су басу туралы ақпарат түспегенін мәлімдеді.
Республика аумағында сел қаупі тіркелген 695 учаске бар. Алматы облысы – 223, Алматы қаласы – 195, Жамбыл облысы – 140, Түркістан облысы – 114, ШҚО бойынша 23 учаскеде сел қаупі бар. Сонымен қатар мұздақ-мұздық және үйінді көлдердің саны бүгінгі күні 927 болып отыр. Еліміздегі көлдер қатары жыл сайын артып келеді, 2016 жылы олардың саны 665 болса, 2017 жылы – 694, 2018 жылы 721-ді құрады.
Эльвира СЕРІКҚЫЗЫ,
Светлана ҒАЛЫМЖАНҚЫЗЫ
