Әлеуметтік мәселелерге – басымдық

Отырыста «2019 – 2021 жыл­дарға арналған республикалық бюд­жет туралы заңға өзгерістер енгі­зу туралы» заң жобасына қа­тысты бірнеше баяндама тың­далды.

Құжат Nur Otan партиясының сайлауалды бағдарламасының шараларын, Мемлекет басшы­сының «Сындарлы қоғамдық диа­лог – Қазақстанның тұрақты­лығы мен өркендеуінің негізі» атты Жолдауын, Қазақстан Рес­публикасының Тұңғыш Пре­зи­денті – Елбасының Nur Otan партиясының XVIII съезінде берілген тапсырмаларын орындау мақсатында, сондай-ақ 2019 жылғы бюджетті атқару аясында дайындалған болатын.

Бірінші кезекте сөз алған Ұлттық экономика министрі Рус­лан Дәленов 2019 жылға арнал­ған республикалық бюд­жетті нақтылау кезінде елдің әлеу­меттік-экономикалық даму бол­жамының негізгі көрсеткіштері сақталғанын құптады. «Ішкі жалпы өнімнің өсуі 3,8 пайыз дең­гейінде, мұнай өндіру 89 млн тонна көлемінде. Мұнайдың әлемдік бағасы жоғары құбылмалылықты көрсетіп отыр. Осыны ескере отырып, мұнайдың болжамды бағасы барреліне 55 АҚШ доллары деңгейінде сақталды», деді Р.Дәленов.

Оның айтуынша, жылдық инфляцияның нысаналы дәлізі 4-6 пайыз шегінде тұр. «Жалпы, рес­публикалық бюджеттің кіріс­тері (трансферттерді есепке ал­мағанда) 2019 жылы 7 трлн 81 млрд теңгені құрайды. Түсім­дер түрлері бойынша кірістер құрылымы сақталады. Көлемді түсімдерді қосылған құн салығы (2,8 трлн теңге), корпоративтік та­быс салығы (2 трлн теңге), халық­аралық саудаға салынатын са­лықтар (1,5 трлн теңге) қам­тыды», деді министр. Түсім­дердің жалпы көлемі 95 млрд тең­геге өсіп, 10,7 трлн теңгені құ­рамақ.

Келесі сөз Премьер-Ми­нис­трдің бірінші орынбасары – Қаржы министрі Әлихан Смайы­ловқа берілді. Заң жобасы 2019 жылға арналған елдің әлеуметтік-экономикалық даму болжамының көрсеткіштері сақтала отырып қалыптастырылғанына тоқталған Ә.Смайылов: «Республикалық бюджеттің түсімдері 94,9 млрд тең­геге, ал республикалық бюджет шығыстарының көлемі 94,9 млрд теңгеге ұлғайтылды. Рес­пуб­ликалық бюджеттің тапшы­лығы бұрын бекітілген ішкі жал­пы өнімнің 2,1% деңгейінде сақ­талды. Әлеуметтік саладағы шұ­ғыл қаржыландыру мәселе­лерін шешу мақсатында әлеу­мет­тік блоктың шығыстары 6,7 млрд теңгеге арттырылды. Шығыс­тарды қайта бөлуді ескере отырып, қосымша қаражат атау­лы әлеуметтік көмекті төлеуге, медициналық көмек көрсе­туге және денсаулық сақтау объек­ті­лерінің құрылысын жалғас­тыруға бағытталады», – деді.

Оның айтуынша, нақты сек­тордың шығыстары 15,6 млрд теңгеге ұлғайтылған.

Бюджеттік бағдарламалар әкімшілері ұсынған қаражатты қайта бөлуді ескере отырып, өнеркәсіпті қолдауға, «Қазақ­стан тұрғын үй құрылыс жи­нақ бан­кінің» салымшыларына тұрғын үй қарыздарын беруге қосымша шығыстар көзделген. Сондай-ақ ол: «Төтенше жағдайлар кезінде жедел әрекет ету үшін, оның ішінде жылу маусымының баста­луын ескере отырып Үкімет резерві ұлғайтылды. Аймақтарға арналған нысаналы трансферттер көлемі нақтылау нәтижесінде 29,1 млрд теңгеге арттырылды», – деді.

Бұдан басқа, заң жобасын да­йындау кезінде жекелеген мем­лекеттік органдарды қайта ұйым­дастыруын ескере оты­рып, шы­ғыстарды түзету, аза­маттық қыз­метшілердің еңбек­ақысын арттыруға, жылу энер­ге­тикасы мен көлік инфрақұ­­ры­лымын дамытуға, «Нұрлы жер» бағдарламасы шең­берінде тұрғын үй және инже­нер­лік-коммуникациялық инфра­құ­рылым салуға нақты қажеттілігін ескере отырып, өңірлер арасында қаражат қайта бөлінген.

Сенат басшысы заң жобасын талқылау барысында Білім және ғылым министріне орта білім беру ұйымдарын жан басына шаққандағы қаржыландыруды 5,6 млрд теңгеге азайту және «Жас маман» жобасы аясында кол­ледждерді жаңғыртуға арнал­ған шығындарды азайту туралы айтты. «Бұл үшін кім жауап бе­реді? 8 миллиард теңге босқа кетті. Бұл ақшаға білім беру саласында көп нәрсе жасауға болатын еді», – деді Д.Назарбаева.

Қосымша баяндама жасаған Қаржы және бюджет комитетінің төрағасы Ольга Перепечина сенаторлар нақты тетіктер мен іс­ке асыру ережелерін қамтитын заң­нан кейінгі нормативтік акті­лерсіз бюджет жобасына жаңа баста­малар енгізуге тыйым сала­тын өзгерістерді Бюджет кодек­сіне енгізуді ұсынып отырғанын атап өтті.

«Қаржы ресурстары шектеулі болған жағдайында мемлекеттік қаражат, оның ішінде болашақ ұрпақ қоры – Ұлттық қордан алынған, ал бүгінде олардың рес­публикалық бюджеттің барлық кірісінің 29 пайызы әлеуметтік-кәсіп­керлік корпорацияларында, ұлттық компаниялар, банк құ­ры­лымдары есепшоттарында ай­лар бойы жатады. Олар еліміздің экономикасын дамытуға жұмыс істеуі тиіс», – деді О. Перепечина.

Егжей-тегжейлі талқылаудан кейін депутаттар үш жылдық бюджетке түзетулер қабылдады.

 Ел игілігіне бағытталған құжаттар

Отырыста сондай-ақ Қазақ­стан мен Армения арасындағы аза­маттық қорғаныс, төтенше жағ­дайлардың алдын алу және олар­ды жою саласындағы ынты­мақтастық туралы үкіметаралық келісім ратификацияланды.

Екі елдің азаматтық қорғаныс, табиғи және техногендік қауіп-қатерлердің алдын алу, төтенше жағдайларды жою, азаматтық қорғаныс мамандарын төтенше жағдайлардың туындауына әкеп соққан авариялар, зілзалалар мен апаттар жағдайларында ерікті және өзара көмек көрсету бойынша оқыту саласындағы өзара іс-қимылы келісімнің негізі болып табылады.

Келісімде ынтымақтастық нысандары, көмек көрсету шарттары мен түрлері, көмек көрсету жөніндегі жұмысқа басшылық ету тәртібі және мемлекеттік шекараны кесіп өтуге байланысты басқа да мәселелер, шығындарды өтеу, залал келтіру және көрсетілетін көмекті қаржыландыру реттелді.

Бұдан кейін Скандинавия және Балтық елдерінің ірі несие-қаржы институты болып табылатын Қазақстан Республикасы мен Солтүстік инвестициялық банк арасындағы негіздемелік келісім ратификацияланды. Келісімде валютаның айырбас­талуы жә­не ақша қаражатын ауда­ру, Солтүстік инвестициялық банк­тің шарттары бойынша тендерлер өткізу, сондай-ақ оны салық салудан босату жөніндегі ережелер белгіленеді.

Аталған құжатқа 2018 жылғы 16 қазанда Хельсинки қаласында қол қойылған болатын. Келісім Қазақстан Республикасындағы инвестициялық жобаларды қаржыландыру үшін Солтүстік инвестициялық банктің қызметін ашуға мүмкіндік береді. «Сол­түс­тік инвестициялық банк 1975 жылы құрылды және Сканди­навия мен Балтық елдері мүше болып табылатын көпжақты даму банкі. Штаб-пәтері Хельсинки қаласында орналасқан. Сол­түстік инвестициялық банктің жар­ғылық капиталы 6 млрд 142 млн еуроны құрайды, ол мүше елдердің төлемдерінен қалып­тасады (Дания, Эстония, Финлян­дия, Исландия, Латвия, Литва, Нор­вегия, Швеция). Солтүстік инвес­тициялық банктің жалпы кре­диттік портфелі 2018 жылы 19,1 млрд еуроны құрады. Қарыз­дар 25 жылға дейінгі мерзім­ге беріледі. Банктің стра­тегия­сына сәйкес кредиттік порт­фель­дің шамамен 20 %-ы оның мүше­лері болып табылмай­тын ел­дерге беріледі», – деді Ұлт­­тық экономика министрі. Сол­түс­­тік инвестициялық банк қаржы­­лан­дыруының негізгі бағыт­тары энергетика, «жасыл» эконо­мика, телекоммуникация, көлік, өнеркәсіптің түрлі сала­лары, ауыл шаруашылығы, денсаулық сақтау сияқты секторлар әрі шағын және орта бизнес болып саналады. Келісімде Қазақстанның заңнамалық актілерінде көзделмеген нормалар, атап айтқанда валютаның айырбасталуы және қаражат аудару, тендерлер өткізу, сондай-ақ Солтүстік инвестициялық банктің активтері мен кірістерін салық салудан босату жөніндегі нормалар белгіленеді. Бұл ха­лық­аралық ұйымдардың стандартты шарттары. Келісім мүшелік жарналар және бюджеттен басқа да төлемдерді талап етпейді. Осы орайда келісімді ратификациялау әлеуметтік-экономикалық және құқықтық салдарға әкеп соқпайтыны атап өтілді.

Келісімді іске асыру Қазақ­станға сумен жабдықтауға, кө­лікке, энергетикаға, өнеркәсіп сек­торына және басқа да сала­ларға инвестиция тартуға мүмкіндік береді.

 ПИК қызметі заңмен реттеледі

Сенат отырысында заңнамаға тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы туралы түзетулер екінші оқылымда қаралды. Бұл құжатпен бірқатар заңнамалық актілерге өзгерістер енгізіледі. Осы орайда сөз Экономикалық саясат, инновациялық даму және кәсіпкерлік комитетінің мүшесі Әлімжан Құртаевқа берілді.

«Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық – қоғамның әлеу­меттік құрылысының маңызды саласы. Тұрғын үй саласының қазіргі деңгейдегі дамуы мен жағдайы қойылып отырған талаптарға сәйкес келмейді. Бұл айтарлықтай дәрежеде халықтың өмір сүру сапасына әсер етуде. Тұрғын үй-коммуналдық ша­руа­шылық кооперативтері өзекті мәселелерді шешпейді, ал олар­дың қызметі тұрғындар тарапы­нан наразылық тудырады. Сон­дықтан заң жобасын әзірлеу қа­жеттілігі туындап отыр, оның мақсаты – тұрғын үй-комму­налдық шаруашылық саласын реформалау», – деді Ә.Құртаев.

Заң жобасында кондоми­ниум нысанын басқарудың «бір үй – мүлік иелерінің бір бірлестігі – бір шот» қағидаты бойынша жаңа үлгісі ұсынылады.

Бұл ретте пәтер иелерінің кооперативтері мен үй-жайлар иеле­рінің кооперативтері қара­лып отырған заң қабылданғаннан кейін үш жыл ішінде мүлік ие­лерінің бірлестіктерімен қатар әрекет ете алады.

Заң жобасымен кондо­миниум нысанының ортақ мүлкіне күр­делі жөндеу жүргізудің қар­жыландыру тетігі енгізіледі, ол пәтер мен тұрғын емес үй-жайлар иелерінің қаржы жинақтауға және екінші деңгейдегі банктен қарыз алуына негізделген. Мүлік иелері бірлестігінің тұрғын үй қарызын өтеу жөніндегі міндеттемелерінің орындалуына мамандандырылған қор кепілдік беретін болады.

Заң жобасында басқарушы және сервистік компаниялар қыз­метінің ашықтығын арттыруға және Үй кеңесін құру мен элек­тронды ақпараттық ресурстар мен ақпарат жүйелерін енгізу ар­қылы пәтер және тұрғын емес үй-жайлардың меншік ие­лері тарапынан бақылауды қам­та­масыз етуге, сондай-ақ тұр­ғын үй құқықтық қатынастары субъек­тілерінің арасындағы өзара іс-қимылды жақсартуға бағыт­талған ережелер ұсынылды.

Сондай-ақ заң жобасымен жұмыс барысында кондоми­ниум нысанының ортақ мүл­кін­дегі меншік иесіне тиесілі үлес мөлшерін, коммуналдық қыз­меттерге кіретін қызметтер тізбе­сін, хостел қызметі, «тұрақ орнын» анықтау, заңнамалық акті­лерді заң жобасының ережесіне сәйкес келтіру және өзге де мәселелер бөлігінде бірқатар өзгерістер мен толықтырулар енгізу қажеттігі туындады.

Заң жобасы сенаторлардың түзетулерімен Мәжіліске жі­бе­рілді.

Отырыс соңында бірқатар сенатор тиісті органдарға өздерінің де­путаттық сауалдарын жолда­ды.