Қарқынды дамыған қалаларда экономикалық белсенділікті арттыру мен білім индустриясының дамуына инновациялық аймақтар ықпал етуде. Бүгінде әлемде инновациялық тұрпатты 100-ден астам қала бар десек, бұл бағытта Алматының келешегі әлі алда деп пайымдайды мамандар. Осы тұрғыдан алғанда алматылықтар креативті идеялар мен өзгерістерге дайын ба?
Жақында Алматыда Цифрландыру басқармасы құрылып, қала әкімі Б.Сағынтаев тиісті мекемеге нақты тапсырма жүктеген болатын. Цифрлы сауаттылық деңгейі бойынша үздіктер қатарында тұрған Алматыда ІТ қызметтің үштен бірі орындалады екен. Сондай-ақ Нұр-Сұлтанмен бірге Алматыда мәліметтерді жедел жіберудің жаңа деңгейдегі 5G тесті жасалуда. Мемлекеттік қызметтердің 80%-ы автоматтандырылған. Жаңа цифрландыру басқармасының міндеті 2020 жылдың аяғына дейін мемлекеттік қызметтерді толық автоматтандырып, ІТ сектор қарқынын жеделдетуге жағдай жасау.
Цифрландыру басқармасының басшысы Баян Қоңырбаев арнайы брифингте IDC халықаралық зерттеу рейтингінде цифрландыру деңгейі бойынша әлем қалалары арасында Алматы Орталық Азия бойынша 25-орында тұрғанын мәлімдеген болатын. Бүгінде Алматы Мәскеу сияқты мегаполиспен бәсекелесе алады. Дегенмен, өзіндік келбеті басқаша қалыптасқан шаһарды ондаған миллион халқы бар мегаполистермен техникалық жағынан салыстыруға келмейді. Басқарма басшысының айтуынша, сапалы жүзеге асқан жобалардың қатарында қаламыз білім беру саласындағы Bilimalmaty.kz жүйесі тиімділігін көрсетті. Бұл жүйе мектептерге электронды тіркеліп, қадағалауға мүмкіндік береді. Сонымен бірге Aparking жүйесі аясында 2,7 млрд теңге инвестицияланған. Аталған жүйе негізінде 2016-2018 жылдары автотұрақ ақысын төлемегендерге 552 млн теңге айыппұл салынған. Сонымен қатар қазір қала көлемінде 100-ден астам төлем терминалы мен онлайн-төлем жасайтын мобильді қосымша жұмыс істейді. Қаладағы автоматтандырудың тағы бір көрінісі – «Оңай» төлем жүйесі. Осы жүйе нәтижесінде жолақы төлеу ашық жүргізіліп, қаланың автобус парктерінің табыс көрсеткіші 60 пайызға артқан. Бүгінгі таңда Алматыда 181 қызметтің 145-і автоматтандырылған. Өткен жылы 30 млрд теңге инвестицияланды, биыл 21 млрд теңгені игеру жоспарлануда.
Цифрландырудың артықшылықтарының бірі – барлық қызметтердің ашықтығын қамтамасыз етеді. Халықаралық сарапшылардың болжамы бойынша 2020 жылға қарай әлемдік экономиканың 25 пайызы цифрланады. Бүгінде Қазақстанның IT-индустриядағы үлесі 4 пайызды құраса, 2020 жылға қарай бұл көрсеткіш 5 пайызға жетуге тиіс. Украинаның бұл саладағы үлесі Қазақстанмен тең. Ал Беларусь елінде бұл көрсеткіш 5,5 пайызды құраса, 2023 жылы 10 пайызға жеткізу көзделіп отыр. Алдағы он жылда Қазақстан цифрлы экономикасының ІЖӨ-дегі үлесі 20-30 пайызға жетеді деп болжанып отыр. 2011 жылы бұл көрсеткіш 0,9 пайызды құрағанын ескерсек, алынар меже алыс емес деп бағамдайды мамандар.
Қазақстан Үкіметінің цифрлы технологияларды дамытуының негізі 2013 жылы қабылданған «Ақпаратты Қазақстан – 2020» бағдарламасында жатыр. Ал IT саланың дамуы кәсіби мамандар тәжірибесімен тығыз байланысты. Бұл бағытта да Қазақстанда мамандар даярлау ісіне жіті көңіл бөліне бастады. Осы орайда дағдарысты 90-жылдардың өзінде Украина мен Беларусь оқу бағдарламаларын жаңартып, шетелден кем түспейтін маман даярлағанын айта кеткен жөн. Осылайша бұл елдерде бірте-бірте шетелдік компанияларға бағдарламалар әзірлеу қызметтерін ұсынатын аутсорсинг компаниялар пайда болды. Бүгінде Шығыс Еуропада IT-аутсорсинг нарығына қатысушылардың ең ірісі – Украина. Мұндағы қырық мыңдай қызметкері бар 800 компанияның нарықтағы жылдық қаржы айналымы 2 млрд АҚШ долларын құрайды.
Қалалардың дамуы бүгінде инфрақұрылымдық мәселелерді шешуде жаңа шешімдерге зәру. Қауіпсіздік, жол кептелісі, экология, коммуникациялық қызмет, тағы басқалары жетілдіруді қажет етеді. Әлемдегі тығыз трафикті қалалар тізіміндегі Лос-Анджелесте жол қозғалысын реттеу үшін арнайы датчиктер мен бейнебақылау камералары өте көп орнатылған. Жол жағдайының сипаты секундтық дәлдікпен анықталады. Осы қадағалау қондырғысымен кептелістерді бақылап, бағдаршамдарды жүйелеп отыратын тетіктер бар. Ал Амстердамда қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін Philips-пен бірлесе энергия үнемдеу жарық диодтары IoT қосылған. Philips-тің бағамдауынша, қала осы арқылы жылына 13 млрд доллар үнемдейді екен.
IoT-ты қала өміріне белсенді енгізудің мысалдары көп.
Eden Strategy Institute рейтингінде Smart City Government технологияларын пайдаланатын 50 қала бар. Бұл тізімге ЕО, Солтүстік Америка, Азия, Африка елдерінің шаһарлары енген. Ал McKinsey агенттігі қала өмірін жақсартуға бағытталған 50 қызметке зерттеу жүргізген. Зерттеу нәтижесінде қоғамдық көлік жүйесі, тағам жеткізу, коммуналдық шығынды бақылау жүйесі мейлінше сұранысқа ие екені анықталды.
Алматыда жүзеге асып жатқан «Ақылды қала» тұжырымдамасы аясында ақпараттық-коммуникациялық технологиялар зерттеліп, оның жұмыс істеуі мен тиімділігіне талдау жүргізілді. Мақсат – өмір сапасын жақсарту, қауіпсіздікті күшейту, инфрақұрылым мен инвестициялық тартымдылықты дамыту, коммуналдық қызметтердің сапасын арттыру. Осы бағытта қаладағы энергия үнемдейтін диодты жарықтарды қондыру мен жол-көлік қауіпсіздігін бақылау мақсатындағы «Сергек» бақылау жүйелерінің тиімділігі назарда. Қазір Алматыда да барлық нысандардың деңгейін анықтау бойынша арнайы алаң құрылған. Оның барысында жол жөндеу қызметі, инфрақұрылым жүйелерін реттеу, мектеп, балабақша, емханалардың шоғырлануы да қадағаланады. Сондай-ақ осы бағыттағы жұмыстарды жетілдіріп, саланың дамуындағы тұрғындардың үлесін арттыру мүмкіндігін қарастырумен қатар студенттерді цифрландыру үдерісіне тарту мақсатында техникалық университеттермен, салалық колледждермен байланыс жасалатын болады.
АЛМАТЫ
