Қоғам • 06 Қараша, 2019

Үтікпен салынған үр суреттер

1317 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Адамның шексіз қиялынан өрістеп шығатын өнердің түрі көп, бірақ сол көп өнердің ішінде шоқтай жанып, «өртеніп» тұрған ыстық үтікпен салынған ерекше суреттерді көргенде рас, алғашында тіліміз байланып қалғандай, айтарға сөз таппадық. Бұрын-соңды үтікпен сурет салды деген «сұмдықты» көрген де, естіген де емеспіз. Жылтыраған аппақ қағаздың үстіне қызылды-жасылды бояуды жай ғана құйып яки жаға салып, үстінен токқа қосылып тұрған ып-ыстық үтікті екі-үш мәрте сүйкей салса болды, ғажап, қандай бейне қаласаңыз, тап сондай суреттің сұлбасы көріне бастайды. «Сүйкей салды» дегеніміз сөз сырағысы әрине, әйтпесе қағаз үстінде қалаған кескінді шығару үшін де ынта мен еп, әжептәуір еңбек керек.

Үтікпен салынған үр суреттер

Ыстық балауызбен сурет са­лу өнері көнеден келе жат­қан көрінеді, бізге белгісіз бол­ғанымен, өзінің ғылым белгілеп берген арнаулы аты да бар: Батыста бұл өнер «энкаустика» деген атауға ие. Ал алып Ал­маты шаһарында Гүлнәр Бей­сенқызынан өзге энкаустикамен айналысып, үтікпен салын­ған тұтас сурет көрмесін жаса­ған суретші әл-әзірге жоқ деп сенім­мен айта аламыз. Гүлнәрдің ма­мандығы суретші емес, энкаус­тиканы интернеттен көріп, өз­дігінен үйреніп алғаны болмаса, бірнеше буындағы темір­жол­шылар әулетінің ізін жалғаған өнерден жырақ саланың маманы. Әкесі Бейсен Шормақов – ұлттық темір жол тарихына бай­ланысты бүкіл мәліметтер мен шойынжолдың қолданыстан қалып бара жатқан әрбір жәдігерін жаяу жүріп жинап, Алматы Темір­ жол басқармасының ғана емес, еліміздегі темір жол сала­сы­­ның тұңғыш және жалғыз музейін ұйымдастырған адам. Құрылғанына 20 жыл болған сол музейдің бүгінгі директоры, қызы Гүлнәр Бейсенқызы Шормақова.

Н.Назарбаев көшесіндегі Темір жол музейінде Гүлнәрдің 100-ден астам суреті тұр. Кілең темір жол жұмысына байланысты шығарылған шым-шытырық техника мен темір-терсектің арасында Гүлнәрдің түрлі тақырыптағы суреттері ерекше менмұндалап, көз тартады. Сурет салуды бала күнінен армандағанымен, қолына қылқалам ұстай алмаған күйі кеткен Гүлнәр үтікпен сурет са­луды интернеттен кездейсоқ кездестіріп қалғанда, үйретушінің неміс тілді екеніне қарамастан, қыр-сырына ерінбей үңіледі. Германияда тұратын неміс суретшісінің қолындағыдай арнайы үтігі, дәл сондай жылтыр қағазы болмаса да қолда бар кәдуілгі плакаттардың сырт жа­ғын айналдырып алып, қара­пайым бояумен-ақ қазаққа таңсық өнерді толықтай меңгеріп алды. Үйренген екі жылдың ішінде екі жүзден астам сурет салып, жеке шығармашылық көрмесін де өткізіп үлгерді.

Гүлнәрдің суреттерін қызық­тап қараған адам оларды үтікпен салды дегенге ешқашан сенбес еді. Қылқаламды серік еткен кәсі­би суретшінің жұмысынан еш айыр­машылығы жоқ суреттерде өмір бар, жан бар, сезім бар. Тіпті қаламмен салынған суретке қарағанда мазмұны түсінікті, қа­былдауға жеңіл, айтар ойы сезімді қозғап кетеді. Жұртқа жү­зі таныс атақты адамдардың авто­портреттері, ертегі желілері, натюрморттар, жануарлар мен жәндіктер, романтикалық күзгі рандеву – кәсіпқой суретшілердің күрделі қолтаңбасын Гүлнәр үтікпен-ақ игеріп алған. Гүлнәр көз алдымызда бояуды қағазға құйып жіберіп, үстінен үтікпен жүргізе бастағанда, алуан түр­лі гүлге тұнған жазғы жа­зи­ра дала­ның төсінде айнадай жар­қырған көгілдір көл, жаға­сында жайқалған ну тоғай, төбеде қа­лықтаған ақ шарбы бұлттар бір­тіндеп пайда болып, бес минуттың ішінде өзара үйлесім құрған тұтас табиғаттың бір үзік пейзажы шыға келді. Өз көзімізге өзіміз сенбедік. Көзбен көріп тұрсақ та, осыншама сыр тұнған сұлулықты ыстық үтіктің салып шығуы мүмкін емес­тей, саусақпен сипап та көріп жатырмыз. Жалын атып тұрған жоғары температура кептіріп үл­геріпті, құрғақ қағаздағы шебер қолдан шыққан шедевр бас шайқатып тамсантқаны болмаса, ауызға бөтен сөз түсірмейді. Бірақ Гүлнәр мұнымен де шектелмей, адам қиялының шексіз екенін дәлелдегендей, ой кернеп тұратын кәсіби суретшілер сияқты түрлі тақырыптағы қызықты идеясын жылтыр қағаз бетінде үсті-үстіне жарқыратып сала берді. Сырт қарағанға Гүлнәр үй жағдайында киім үтіктеп жатқан адамға ұқ­сайды, анығында, бүгінде шығар­машылық ізденістен шаршамай, таңсық өнерді кәсіп көзіне айнал­дырған ол кезекті тапсырысын орындап, қызықты тақырыптағы картинасын салуға кіріскен.

 

АЛМАТЫ