Қандастарға қамқорлық

Маңызды жиынды ашып, қатысушы­ларды аталмыш басқосудың мақсатымен таныстырған Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты, «Отандастар қоры» КЕАҚ жанынан құрыл­ған Қоғамдық комиссия төрағасы Мұрат Бақтиярұлы, 2017 жылдың мау­сым айында өткен Дүниежүзі қазақ­тарының V құрылтайында Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың тапсырмасымен шетелдегі этностық қа­зақтарды қолдау мақсатында құрыл­ған «Отандастар қоры» КЕАҚ құрыл­ған сәттен бастап жүйелі жұмыс атқа­рып жат­қанын жеткізіп, бұл реткі ұйымдас­тырылып отырған жиын соның бір дәле­лі дегенге тоқталды.

Алғаш болып сөз алған Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы, «Отандастар қоры» КЕАҚ Қам­қоршылық кеңесінің төрағасы Қырым­бек Көшербаев, алыстан ат терлетіп елордаға жеткен қандастарды келген қа­да­мымен құттықтап, бүгінгі ша­ра Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың этностық қа­зақтарға қатысты жүргізіп кел­ген оң сая­сатының жемісі екеніне тоқталды.

«Бүгінгі дөңгелек үстел басында кейбір түйткілдердің түйінін тарқатып, алда атқарылар істің бағыт-бағдарын айқындау міндеті тұр. Осы орайда Мем­лекет басшысы Қ.Тоқаев атамекенге аңсап келген ағайындар мәселесіне байланысты қосымша іс-шаралар қабылдау жайлы Үкіметке тапсырма берді. Сонымен қатар жаңадан құрылған «Отандастар қоры» КЕАҚ жақсы істерге мұрындық болуда. Қазақстанның қоғамдық жаңаруы аясында Қазақстан Үкіметі бекіткен 2018-2022 жылдарға арналған шетелдегі қазақтарды қолдау іс-шаралар жоспарына сәйкес диаспора жастары еліміздегі жоғары оқу орындарында тегін оқу квотасы 4 % өсіп, білім алушылар саны 2747-ге жет­ті. Отанға оралған қандастарымызды жұмыспен және баспанамен қамтамасыз ету  ісі жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған  «Еңбек» бағдарламасы аясында шешімін тауып жатыр. Алдағы сәуір айында Нұр-Сұлтан қаласында Отандастардың халықаралық форумын өткізу жоспарда тұр. Сол себепті, бүгіні кездесу жақсылықтың басы болады деген сенім зор», деді Қырымбек Елеуұлы.

Келесі кезекте сөз реті бұйырған Премьер-Министрдің орынбасары Бердібек Сапарбаев көші-қон саласы бойынша бұған дейін елімізде атқарылған істерге тоқталды. Яғни, Елбасы тапсырмасымен құрылған «Нұрлы көш» бағдарламасына 60 млрд теңге бөлініп, көптеген өңірлерде арнайы ауылдар бой көтерді. Атап айтқанда, Шығыс Қазақстан облысында 700, Солтүстік Қазақстан облысында 400, Ақтөбе облысы Хромтау қаласында 230 отбасына арнап тұрғын үйлер бой көтерсе, Шымкент қаласы маңындағы «Асар» ауылында 
27 000 қандасымыз тұрақтағанын айтты.

«Бүгінгі таңдағы басты мәселе атамекенге оралушы қазақтарды әуелі, баспанамен, келесі кезекте жұмыспен қамту шарасы қарастырылуда. Сонымен қатар сырттағы қазақтардың рухани қажеттілігін өтеу ісі жалғасын табады. Жаңадан көшіп келушілерді Үкімет қабылдаған «Еңбек» бағдарламасы аясында оқытып, мамандандыру шарасы жоспарда бар. Құжат рәсімдеу жұмысы да оңтайланып «Бір терезе» қағидасына көшеді. Бұл жұмыстардың толыққанды атқарылуын қадағалау үшін Үкімет жанынан комиссия құрылған. Мұның сыртында Үкімет бекіткен «2018-2022 жылдарға арналған шетелдегі қазақтарды қолдау» туралы бағдарлама бар. Ең бас­тысы мұнда көрсетілген іс-шаралар жос­парын қаржыландыру ісі толық жолға қойылған», деді Бердібек Мәшбекұлы.

Жиынның тағы бір мәртебелі қонағы «Отандастар қоры» КЕАҚ құрыл­тайшы­ларының бірі Ақпарат және қоғам­дық даму министрі Дәурен Абаев, бұл жиын­ның басты маңызы өткенді саралап, келе­шекті бағамдауға арналғанын айтып, ең бастысы тұңғыш рет шетелдегі қазақ тілді ақпарат құралдарының өкілдері мен сыртта жүріп жетістікке жеткен жас кәсіпкерлердің басы қосылып отырғанын ерекше атап айтты.

«Қазіргі таңда 4-5 миллион қанда­сымыз шекарадан тыс жерлерде өмір сүріп жатыр. Осы орайда оларды қолдау шараларын қабылдап, қоныс аударуына жәрдемдесу өзекті болып отыр. Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі жанынан Этносаралық қатынастарды дамыту жөнінде департамент құрылды. Диаспоралармен жұмыс үйлестіру осы департаментке жүктеліп отыр. Нәтижесінде, шетелдегі қандастар туралы мәлімет өзектендіріліп, арнайы талдау жұмыстары жасалуда. Бұл істі одан әрі нығайту мақсатында, отандастарды қолдаудың жаңа тетігі пысықталып жатыр. Бұл жұмыс халықаралық тәжірибеге негізделіп атқарылуда. Екіншіден, министрлік шетелдегі қазақтардың атамекенге көшу рәсімін оңтайландыруға бағытталған шаралар әзірлеу бо­йынша да үлкен жұмыстар жүргізуде. Ағайындарымыз «қандас» мәртебесін алуға өтініш беруден бастап, азаматтық алғанға дейінгі барлық процесті талдап, жалпы құжаттары 46-дан 20-ға дейін қысқарту көзделіп, рәсімдеу тәртібі тек бір орында қана атқарылмақ. Қандастар алғашқы өтінішті Қазақстанға келмей-ақ сырттағы елшіліктер арқылы жолдауға болады. Оған қоса құжат рәсімдеу мерзімі 6 айдан 3 айға дейін қысқартылады. Жоғары­дағы істерді орындау үшін «Жол картасы» әзірленіп, бекітілді. Яғни, «Бір терезе» жұмыс стилі 2020 жылдың 3-ші тоқсанының соңында толық күшіне енетін болады. Шетелдегі қандастар үшін мәдени-рухани байланысты дамыту қажеттілігі басым. Сондықтан біз «Отандастар қоры» КЕАҚ бірлесіп, «Qazaq Yui» іскерлік орталығы мен «Абай» мәдени үйін құрып, бұлардың белсенді қызмет атқаруын қалаймыз. Сонымен қатар қандастарымызға қазақ тілін үйрету үшін «Қасиетті қалам» жобасы әзірленіп, тілді қашықтықтан онлайн оқытатын қазақ сыныптары алдағы уақытта іске қосылады. Жыл соңына дейін әлемнің 11 елінде осындай 31 сынып ашу жоспары бар», деді Дәурен Әскербекұлы.

Одан кейін өз ведомствосы бойынша атқарылып жатқан жұмыстарға тоқталған Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары Шахрат Нұрышев, сырттағы елшіліктерде диаспора жөнінде өкіл тағайындалғанын айтып, Қытай еліндегі қандастарға байланысты ақпармен таныстырды. «Шыңжаң өлкесінде терроризммен күрестің қатаюына байланысты қандастарға қыспақ түскені мәлім. Дейтұрғанмен екі еларалық тату дипломатиялық келіссөздер нәтижесінде барыс-келіс шектеуі алынды. 2019 жыл­дың 1 қаңтарынан бері 338 мың этникалық қазақ елшіліктен Қазақстан визасын алды. Қос азаматтығы үшін Қытай елінен шыға алмай жүрген 35 адамның 30-ы елге оралды. Сол сияқты 6,5 мың этникалық қазақ Қытай азаматтығынан шықты. Бұл мәселе алдағы күндерде де министрліктің назарында болады», деді Шахрат Шәкизатұлы.

Сонымен қатар аталмыш жиын­ды ұйымдастырушылардың бірі «Отандас­тар қоры» КЕАҚ президенті Н. Әбіқаев өз кезегінде, қор тарапынан бір жылдың ішінде атқарылған шараларға тоқталды. Оның айтуынша, қор алғаш ашылған 22 сәуірден бастап, бүгінге дейін 1640 қандасымыз хабарласыпты. Одан бөлек қоғамдық қабылдауға түрлі мәселелермен 1587 адам келген. Орталық қызметіне жүгінген қандастардың жалпы саны 3227-ге жеткен. Сондай-ақ қор оралман мәртебесінің мерзімі өтіп кеткен 1300 адамға жеңілдетілген тәртіппен азаматтық алуға көмек көрсетіпті. Ақпа­рат және қоғамдық даму министрлігі мен Нұр-Сұлтан қаласы әкімдігінің қолдауы­мен мүшәйра, терме, қолданбалы өнер, ұлттық әндер аталымы бойынша жыл сайын «Қасиетті қазақ елі» халықаралық өнер фестивалін өткізу дәстүрге айналуда екен.

Шара барысында атқарылған өзекті жұмыстардың бірі – шетелдегі қазақ тілді БАҚ өкілдерінің басын қосқан панельдік сессия. Бұған 6 елден 12 қазақ тілді баспасөз құралының 17 өкілі қатысты. Жиында ұйымдастырушы ҚазАқпарат ХАА бас директоры Асқар Омаровтың пайымынша, бұл өте маңызды шаруа, бола­­шақта шетелдегі қазақ тілді БАҚ қауым­­дастығын құру идеясын қолға алу қажет.

Бұл бас қосуға шетелдерде танымал қазақ тілді бұқаралық ақпарат құралдары, яғни моңғолиялық «Қазақньюс» порталы, «Шұғыла» журналы, «Жаңа дәуір газеті», Бай-өлке аймақтық радиосы, Ирандағы «Парстудей» ақпараттық агенттігінің қазақ бөлімі, Түркияда 14 саны жарық көрген «Қазақ елі» журналы, Ресейде шығып жатқан «Омбы қазақтары», «Ақ арна» газеттері, сол секілді Өзбекстанда шығатын «Нұрлы жол» республикалық газеті, «Кенимех таңы» аудандық газеті, Науаи телерадио­компаниясы өкілдері қатысып өз ойларын ортаға салды.

Атап айтсақ, Өзбекстандағы «Нұрлы жол» газетінің редакторы Ғұламзәкір Юсупов, 25 жылдық тарихы бар басылым алдағы күндері 100 жылдық мерейтойын атап өтіп жатқан газет «Егемен Қазақстанмен» ортақ меморандумға қол жеткізу арқылы ақ­парат алмасуды ұсынса, Бай-өлкеде жарық көретін әдеби басылым «Шұғыла» журналының редакторы Сұраған Рах­метұлы егер қолдау болса, Қазақстан имиджін насихаттауға дайын екенін  жеткізді. Өз кезегінде пікір білдірген «Egemen Qazaqstan» республикалық газеті» акционерлік қоғамы Басқарма төрағасының орынбасары – бас редактор Айбын Шағалақ, қандастарды ғасырлық тарихы бар газеттің қазіргі ахуалы жайлы хабардар етіп, сыртта жүрген әріптес журналис­тер осындағы «Егемен академиясы» арқылы тағылымдамадан өту мүмкіндігі бар екенін жеткізді.