Қоғам • 26 Желтоқсан, 2019

Шардараның төл перзентіне айналған азамат

301 рет
көрсетілді
19 мин
оқу үшін

Халық аманатына адалдық танытып, мемлекетіміздің әлеу­меттік-экономикалық өсіп-өркендеуіне өз үлесін қосып келе жатқан азаматтың бірі – Құдайберген Төлепұлы Ержан асқа­ралы 60 жасқа толды. Нағыз кемел шағына келген Құдай­берген Төлепұлының барлық өмірі, еңбек жолындағы жетістік­тері елдің көз алдында өтіп жатыр. Қазақта «50 – ердің жасы, 60 – ағалық жас» дейді. Ағалық жасқа өзінің абы­ройымен жетіп отырған мерейтой иесінің өткеніне бір сәт көз жү­гіртіп, халыққа жасаған қызметі жайлы сыр шертсек деп едік.

Шардараның төл перзентіне айналған азамат

Құдайберген Төлепұлы 1959 жылы Өз­бекстан Республикасы, Жызақ облысы, бұрынғы Октябрь ауданының Ти­ми­рязев атындағы кеңшарында туған. Алматы халық шаруашылық институтын экономист мамандығы бойынша бітірді. Еңбек жолын 1982 жылы облыстық нормативтік зерттеу стансасында агроном-экономист болып бастады. 1983-1984 жылда­ры Кеңес әскері қатарында қызмет етті. 1986-1988 жылдары Өзбекстан Респуб­ликасы Жызақ облысының Фа­рыш ауданына қарайтын Қызылқұм кең­­­шарында бас есепшінің орынбасары, Алматы қаласындағы Геодезиялық зерт­теу кәсіпорнының топография-гео­дезия­лық жұмыстары бойынша жұ­мыс­шысы, «Казбытрадиотехника» өн­дірістік бірлес­тігінің ревизоры, «Гарант» өн­дірістік бір­лес­тігінің ревизоры, аға ревизоры, «Ең­бек» кооперативінің есеп­шісі болып қызметтер атқарды. 1988-1992 жылдары Алматы қаласындағы «Ритм» жастар ғылыми-техникалық шы­ғар­машылығының Москва аудандық орталығының бас есепшісі, «Сабаз» КЖК-інің директоры, «Центрбанк» банк филиалдарының директоры, 1998-2012 жылдары «Шардара су электр стансасы» акционерлік қоғамының құрылымындағы директоры және төр­ағасы, Оңтүстік Қазақстан облыстық мәслихатының үшінші, төртінші және бе­сінші шақырылымдарының депутаты болып сайланып, 2012-2016 жылдары Оңтүстік Қазақстан облыстық мәсли­ха­тының хатшысы, 2016 жылдан бастап Қа­­­зақстан Республикасы Парламенті Мә­жі­лісінің депутаты болып қызмет етіп келеді.

Шардаралықтар Құдайберген Төлеп­ұлын осы өңірдің төл перзенті санайды. Алып кәсіпорынды 14 жыл бойы жемісті басқара жүріп, ол шежірелі аймақтың тыныс-тіршілігімен де жете танысты. Облыстық мәслихатқа депутат болып сайланған жылдары ауданның әлеуметтік-экономикалық ахуалын жақсарту жолында көптеген игі істерді жүзеге асырды. Ха­лыққа қуат көзін үздіксіз сыйлап келе жатқанына жарты ғасырдан асып бара жатқан «Шардара су электр стансасы» мекемесінде өзінің жарқын қолтаңбасын қалдыра білді.

– Сыр бойындағы «Шардара су электр стансасы» мекемесін басқаруды ұсынған кезде ойланбастан келісім бердім. Бі­ріншіден, мені сол өңірден шыққан соң Арал теңізінің құрғап бара жатқан проблемасы алаңдатушы еді. Екіншіден, бизнестің тиімділігін арттырудағы өзімде бар тәжірибемді еліміз үшін іргелі де ма­ңызды объект – оңтүстіктегі көп жыл­­дық даңқты тарихы бар үлкен су электр стансасында қолдансам дедім. Сыр­дарияның төменгі ағысындағы, ең әуелі Қазақстандағы ауыл шаруашылық жер­лерін ирригациялау мен мелиорациялау мақсатында салынған Шардара су қоймасындағы суды реттеу проблемалары маған жақсы мәлім еді, – деп еске алады экономист-қаржыгерліктен энергетика саласына бет бұрып келген кезін Құдайберген Төлепұлы.

Стансаның тыныс-тіршілігімен жақ­сылап танысып алған соң Құдайберген Төлепұлы алғашқы жұмысын экономи­кадан, яғни электр энергиясын сату жү­йесінен, оны бөліп беруден, кәсіп­орын­ның бірден-бір жалғыз тауары – өндірілген энергияға алдын ала төлемақы енгізуден бастауды ұйғарды. Қаржылық ахуалды түзетуде банк саласында қыз­мет атқарған жылдардағы жинаған тәжі­рибелері көп көмегін тигізді. Бірінші ке­зекте электр энергиясын сатып алу-сату келісім-шар­тын жаңа типте жасады. Онда төлем жа­саудың міндетті түрде кепілдігі болуға тиіс. Біраз жылдан бері алдын ала қаржы төлемей-ақ электр қуа­тын алып келген және пайдаланған энергиясы үшін айлар бойы тағы да төлемей жүре беруді әдетке айналдырып алған ұйымдар бастапқыда реніш білдіргенімен, кейіннен түсінді. Кез келген тауар сияқты электр энергиясы үшін де өз уақытында өтемақы төлеу қажет екендігін, ол үшін тоқты да үнемдеп, құнттап жұмсаған жөн екендігін ұғына бас­тады. Осылайша кәсіпорынның жағдайы жайлап түзеле бастады. Қаржы жағы жөнге қойылысымен қызметкерлердің өздеріне деген сенімдері арта түсті. Жаңашыл басшы мекеме қызметкерлерінің әлеуметтік жағдайын жақсартуға, соның ішінде 60-шы жылдары салынған әкімшілік, қыз­меттік ғимараттардағы тозығы жеткен және қолданыстан қалып бара жатқан жиһаздарды түгелдей ауыстыруды қолға алды. Көп өтпей-ақ, интерьер түгелдей жаңартылып, қазіргі заман талабына сай жиһаздармен, құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілді. Осының бәрі де адам­дардың көңіл-күйлеріне, олардың жұ­мысының сапасына оң әсерін тигізді. Құдайберген Ержанның өзінің үлгі көр­сетуімен мұнда саламатты өмір салтын ұстанатындар қатары көбейді. Офистегі жаңадан қойылған теннис столына, басқа да жаттығу залдарына жастар ғана емес, аға буын өкілдері жиналып, спортты жандарына серік ете бастады. Мекеме қызмет­керлерінің балаларына арнап таэк­вон-до спорт клубын ашып, іске қосып берген де Құдайберген Төлепұлы болды. Арнайы алдырған жаттықтырушыға 80 бала жазылып, олар үш ауысымда жатт­ығып жүрді. Кейіннен мұнда қаланың өзге балалары да келіп жаттығатын болды. Қазіргі таңда Шардара ауданының таэквондошылары әлемдік деңгейдегі жарыстарға қатысып, жеңіс тұғырынан көрі­ніп жүрсе – осы мекемеден бастау алған игі тір­ліктің жемісі деп айтқан болар едік.

Құдайберген Төлепұлының кәсіпорын қызметкерлеріне, басқа да азаматтарға жасаған игі істерін көптеп келтіруге болады. «Шардара су электр стансасы» АҚ-ы басқарма төрағасының қаржы-эконо­микалық мәселелері жөніндегі орынбасары Әділхан Үсіпбек былай дейді:

– Құдайберген Төлепұлы біздің меке­менің тізгінін қиын кезеңде қолға алды. Ол кісінің өмір көрген тәжірибесі мен кәсіби шеберлігінің арқасында көптеген мәселелер оң шешімін тауып отырды. Атап айтар болсам, бірінші кезекте бізден электр энергиясын алатын ұйымдар уақтылы төлем төлеп оты­ратын жағдайға жетті. Әлеуметтік жағ­дайымыз күрт жақсарды. Мәселен, Құдай­берген Төлепұлының ұйытқы болуымен жұмысшылар асха­насы ашылды. Ондағы мекеме қыз­мектерлеріне берілетін түскі астың 70 па­йызын кәсіпорын өз есебінен төлейді. Жұ­­мысшылар күнделікті жұмыс ауысымынан шыққан соң тегін пайдаланатын монша мен жуынатын себезгілер салынды. Қызметкерлердің санаторий-курорттық емделуі мен демалысына ішін­ара төлем жасалып отырды, яғни, бұл 90 пайызын мекеме төлеп береді деген сөз. Ұлы Отан соғысының және ауған соғы­сының ардагерлеріне, өзіміздің энергетика саласында қызмет атқарып, зейнетке шыққан ардагерлерімізге, халықтың мейлінше тұрмысы төмен бөлігіне материалдық кө­мек­тер көрсетіліп отырды. 2003 жылы көрші Жамбыл облысында зілзала орын алып, оған бүкіл ел болып көмек қолын созған кезде жұртшылық ұмытпаса керек. Мінеки, сондай ел басына күн туған ауыр сәтте алғашқылардың бірі болып «Шардара су электр стансасы» меке­месі Құлан ауылына аттанып, 2 пәтер­лік тұрғын үй салып берді. Осы жұ­мыстардың барлығы да Құдайберген Төлеп­ұлының тікелей қолға алуымен ұйымдастырылды. Бүгінгі таңда Парламент төрінде отырып халықтың мұң-мұқтажын шешу жолында аянбай еңбек етіп келе жатқан әріптес-ағамыз Құдайберген Ержанға 60 жасы құтты болсын дей отырып, деніне саулық, отбасына амандық тілеймін...

Таза жүріп, адал еңбек еткен адамды абырой мен бақ өзі іздеп тауып ала­­ды. Құдайберген Төлепұлының су электр стансасындағы тынымсыз ең­бегі мен ізденістері көп өтпей-ақ өз нәти­жесін берді. 2005 жылдың қоры­тын­дысымен «Шардара су электр стансасы» акционерлік қоғамы Қазақстан Республикасы бойынша «Ең үздік са­лық төлеуші» болып танылды. Осы жы­лы Астанада өткен салтанатты шарада еліміздің сол кездегі Қаржы министрі Наталья Кор­жова «Шардара су электр стан­сасы» акционерлік қоғамының басқарма төрағасы Құдайберген Ержанға диплом мен естелік медальді табыс етті. Мұнан кейінгі жылдары кәсіпорынның қаржы-экономикалық көрсеткіштері жылдан-жылға қарқынды өсіп отырды. Атап айтар болсақ, 2005 жылы су электр стансасының таза пайдасы 42,645 млн теңгені құраса, 2010 жылы бұл көрсеткіш 28 есеге өсіп, таза пайда 1 216,8 млн теңгені құрады. Ел бюджетіне салық төлеу де осы дәрежеде болды. 2005 жылы мемлекетке 81,9 млн теңге салық төленсе, 2010 жылы 573,1 млн теңге салық төленді, яғни 7 есеге ұлғайды. Қызметкерлердің орташа айлық еңбекақысы 2005 жылы 58917 теңге болса, 2011 жылы 106775 теңгеге артты.

Су электр стансасындағы тағы бір елеулі оқиға 2010 жылы болды. Электр стансасы пайдалануға берілген 1967 жылдан кейін арада екі жыл өткенде, яғни 1969 жылы су қоймасында судың аса мол жиналған кезінде 648,1 млн кВт/сағат электр энергиясын өндіріп, ең жоғарғы көрсеткішке қол жеткізген болатын. Бұл рекордтық көрсеткіш 41 жылдан кейін жаңартылды. Осы уақытқа дейін ескі жабдықтармен жұмыс атқарып отырған «Шардара су электр стансасы» мекемесі өз тарихында тұңғыш рет 670,5 млн кВт/сағат электр энергиясын өн­дірді. Әрине бұл көрсеткішке басқарма төрағасы Құдайберген Ержанның білікті басшылығымен стансаның жақсы ретке қойылған жұмысы негізінде және кәсіпорын қызметкерлерінің шеберліктері арқасында қол жеткізілді.

Сағатына 100 Мвт электр қуатын өнді­ретін кәсіпорында қазіргі таңда жаңғырту жұмыстары аяқталу үстінде. Бүгінге дейін 3 агрегат жаңғыртылған болса, келесі жылдың ақпан айында 4-ші агрегат пайдалануға беріледі деп жоспарлануда. Шетелдік компаниялардың озық технологиясы негізінде жүзеге асырылып жатқан жаңғырту жұмыстары толық аяқталып шыққан кезде кәсіпорын қуаты 126 Мвт-қа артпақ. Осынау «Шардара су электр стансасы» акционерлік қоғамының технологиялық жабдықтарын жаңғырту жобасы да Құдайберген Ержанның жеке бас­тамасы еді. Себебі, стансаның не­гізгі агрегаттарының тозуы басты проб­лемаға айналғалы қашан. Күрделі жөн­деу көрмеген станса өзінің кепілдік мер­зімінен жиырма жыл артық жұмыс істеп келе жатқанын жасыруға болмас. Мекеме жұмысшылары ескі жабдықтарды жамау­мен әуреге түсіп жатқандары. Стансаны түбегейлі жаңғырту қажеттілігі күн тәрті­біндегі өзекті де өткір мәселе еді. 2007 жы­лы Құдайберген Төлепұлының қол­ға алуымен жаңғырту жұмыстарының инвес­тициялық бағдарламасы жасалды. Білікті басшының тереңнен талдап, бүге-шігесіне дейін мұқият есептеп ұсынған жобасының негізінде репсубликалық бағдарламаларға енгізілді. Атап айтар болсақ, Қазақстан Республикасы Пре­зидентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы №958 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының үдемелі индустриялық-инновациялық дамуының 2010-2014 жыл­дарға арналған мемлекеттік бағдар­ламасы және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 14 сәуірдегі №303 Қау­лысымен бекітілген 2010-2014 жылдарға арналған республикалық индус­трияландыру картасы аясында «Шардара су электр стансасы» акционерлік қоға­мын­да жаңғырту жұмыстары жүргізілді. Жобаны жүзеге асыруға халықаралық тен­дердің жеңімпазы – Германия-Авс­триялық «Андритц Гидро ГмбХ» компаниясы тартылды.

«Ер қадірін – ел білер» дегендей, Құдай­берген Ержан туралы сөз қозғал­ғанда шардаралық азаматтар тек жақсы пікірлерін айтады.«Абырой дегеніміз – сен туралы басқа бір адамның жақсы пікірі» дегеннің бір дәлелі де осы болса керек. Аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Тоқсанбай Бердібеков ағамыз:

– Аудандық мәслихатқа хатшы болып жүрген кезімде Құдайберген Төлеп­ұлымен танысып, қызмет бабында араласып кеттік. Іскерлік қабілетімен көп­ке танылған азаматқа халық та сенім білдіріп, облыстық мәслихатқа бірнеше мәрте депутат етіп сайлады. Облыстық мәс­лихаттың депутаты болып жүрген ке­зінде де, облыстық мәслихаттың хатшысы болып жүрген кезінде де Шардараға ұдайы қамқорлық танытып, маңызды деген салаларға қаржы бөлдіртіп отырды. Ол кісінің ықпалымен ауданымызда көптеген әлеуметтік нысандар бой көтерді. Қазіргі таңда да Мәжіліс депутаты ретінде халықтың арасына көп барып, тыныс-тіршілігімен танысады. Алдымен өзі еңбек еткен біздің өңірге келіп, елдің жағдайын көреді. Шардаралықтар барлық уақытта да Құдайберген Төлепұлын зор құрметпен қадірлейді – дейді.

Аудандық мәслихаттың хатшысы Бұлт­бай Мүтәлиев Құдайберген Ер­жан­ның халықтың тұрмыс-тіршілігін жақ­сарту жолындағы еңбектері ұшан-теңіз екендігін айтады.

– Мен қалаға әкім болып тұрған кезім­де Құдайберген Төлепұлымен тығыз бай­ланыста болдым. Ол кезде қазіргідей бар­лық нәрсе жетіп-артылатын заман емес еді. Қарапайым ғана коммуналдық шаруаларды реттеуге техника таппай қиналатын едік. Сол кезде Құдайберген Төлепұлының жәрдемін көп көрдік. Әлі есімде, қаланың 40 жылдық мерекесі аталып өтетін жылы Құдекең басқаратын су электр стансасы бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі шеңберінде аудандық Мәдениет сарайын күрделі жөндеуден өткізіп берді. Аудандағы бірден-бір рухани ошақ саналатын Мәдениет сарайын­дағы құрылыс жұмыстарын Құдекең өзі басы-қасында болып, бақылап отыратын. Облыстық мәслихаттың хатшысы болып жүрген кезінде ауданымызда 260 орындық спорт кешенін салдыруға жәр­дем берді. Сондай-ақ мектептерді, теңіз жағасынан бой көтерген жаңа музей ғимаратын салдыруға, су қоймасы жағалауынан туризмді дамыту үшін 255 гектар жер бөлдіру ісінде Құдайберген Төлепұлының үлесі мол. Содан соң, бұл кісі табиғатпен етене жақын адам. Талай мәрте сапарлас болып, аңға шыққан кез­деріміз болды. Сол кезде қандай аң болсын аналығына мылтық оқталмайды. Дәл осы Құдайберген Ержанның бас­та­ма­­­сымен 2 жыл бойына үйрек, қыр­ғауыл сияқты құстарды атуға мораторий жарияланғанын біреу білсе, біреу білмейді. Ағамыздың сүйегі асыл азамат. Тұлғасына қарап 60 жасқа толды дегенге сенбейсің. Құдайберген Төлепұлы­ның қоғамға беретіні әлі мол, күш-қайраты жалындаған кемел жасқа енді келді деп айтамыз, – дейді Бұлтбай Лесбекұлы.

Ұзақ жылдар бойы аудан әкімдігінде заңгер болып қызмет атқарған Үсен Құрал­баев ағамыз Құдайберген Ержанның қолқа салуымен су электр стансасына қызмет ауыстырған азамат. 2000 жылы осы мекемеге ауысып барған кезін Үсен Тұрысбекұлы былай деп еске алады:

–Кәсіпорынға жаңадан келген Құдай­берген Ержан заман ағымының талаптарына сай жаңашыл әрекеттер жасауға кіріскен кезі еді. Бұл мекеменің өзі өн­дір­ген электр энергиясының ақшасын өндіру өте ауыр болып тұрған шақ-тұ­ғын. Сол кездегі аудан басшысы маған стансаның проблемаларын талдап, хатқа түсіруге көмектес деп жіберген еді (себебі, мекеменің заңгері жұмыстан босап кеткен екен). Сонда байқағаным, Құдайберген Төлепұлына заңгердің қажеті жоқ сияқты. Ол өзі бәрін терең талдап, біліп отыр. Бірақ, бірінші басшы болған соң басқа да шаруалары жетіп жатыр. Сонымен, менің жұмысым ол кісіге ұнаған болса керек, күтпеген жерден маған өзіне жұмысқа ауысуға ұсыныс жасады. Мен біраз уақыт ойланып жүріп, келістім. Құдайберген Төлепұлы өзі жеке дара директор болып тағайындалса да, алқалы атқарушы орган құруды қалады. Маңызды мәселелерді өзі шеше бергенше ортаға талқыға салып, біздің де пікірімізбен санасуды жөн санады. Заман ағымын тез ұғынып, жаңалыққа жаны құмартып тұратын басшымыздан біз де көп нәрсе үйрендік, – дейді.

«Елге еткен еңбек еш кетпейді». Құдай­берген Ержанның қалтқысыз қыз­ме­тін мемлекетіміз де жоғары баға­лап, бірнеше наградамен марапаттады. Атап айтар болсақ, жоғары көрсеткіштерге қол жеткізгені, қоғамдық жұмыстарға белсенді қатысқаны үшін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Жар­лығымен «Құрмет» ордені және «Ша­пағат» медалімен наградталды. «Қа­зақстан Конституциясына 10 жыл», «Ас­тана қаласына 10 жыл», «Қазақстан Рес­пуб­ликасының тәуелсіздігіне 10 жыл», «Қазақстан Республикасының тәуелсіз­дігіне 20 жыл», «Қазақстан Респуб­лика­сының Парламентіне 10 жыл», «Қазақстан халқы Ассамблеясына 20 жыл», мерекелік медальдарын иеленді.

Біз бұл мақаламызда Құдайберген Төлепұлының шағалалы өңірде атқарған жұмыстарын ғана қамтып өттік. Ал облыс пен республика көлемінде жасап жатқан еңбектері өз алдына бір төбе. Кемел жасқа келіп отырған азаматтың деніне саулық, шаңырағына амандық тілейміз.

 

Әділ ӘБДІРАМАНОВ

 

Түркістан облысы,

Шардара ауданы