Сенаторлар алдымен Президенттің ұсынуы бойынша және Конституцияға, сондай-ақ «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» Конституциялық заңға сәйкес Бауыржан Жұмағұлов пен Асқар Смайыловты басқа қызметке тағайындалуына байланысты, Жоғарғы соттың судьясы қызметтерінен босатты.
Бұдан кейін күн тәртібінде негізінен Парламент Мәжілісінде мақұлданған «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Конституциялық заңға толықтырулар енгізу туралы» Конституциялық заң және «Саяси партиялар туралы» Қазақстан Республикасының заңына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы» заң кеңінен талқыланды. Бұл қос заң жобасы Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің екінші отырысында берген тапсырмаларын іске асыру мақсатында әзірленді.
Саяси жүйеге соны серпін беретін құжаттардың бұрынғыдан ерекшелігі туралы Әділет вице-министрі Наталья Пан айтып берді.
– Заң жобаларында партиялық сайлау тізімдерінде әйелдер мен жастар үшін кемінде 30 пайыз мөлшеріндегі квотаны енгізу және саяси партияларды құру үшін қолданыстағы сандық тіркеу талабын екі есе төмендету ұсынылады. Біріншіден, Сайлау туралы Конституциялық заңда саяси партиялар тіркеуге ұсынған партиялық тізімдерде әйелдер мен жастарға арналған міндетті квоталардың болуы туралы талап қойылады. Жалпы, бүгінгі таңда әлемдегі мемлекеттердің басым бөлігі әйелдер мен жастардың сайлау процесіне тең қолжетімділігіне кепілдік беру үшін қажетті шаралар қабылдауда. Сонымен қатар Мемлекет басшысы атап өткендей, біз жастардың Парламентке және жергілікті өкілетті органдарына келуіне ықпал етуге тиіспіз. Сондықтан да біздің қоғам үшін әйелдер мен жастар жақсы әлеуметтік және саяси әлеуетке ие. Осыған орай, халықаралық тәжірибе аясында ұсынылып отырған жаңа нормалар, әйелдер мен жастарды елдің қоғамдық-саяси процестеріне белсенді тартуға мүмкіндік береді, – деді Наталья Пан.
Сондай-ақ бұдан былай саяси партияны тіркеу үшін оның құрамында 40 мың емес, 20 мың мүшесі болса, жеткілікті болмақ. Осы бағыттағы түзетулер Саяси партиялар туралы заңда көзделіп отыр. Бұл ұсыныс саяси партияларды құру тәртібін жеңілдетеді және мемлекеттік шешімдерді әзірлеу және қабылдау процестеріне оң әсерін тигізеді.
Аталған заң жобаларын талқылау барысында депутат Дана Нұржігітова әйелдер мен жастар үшін кемінде 30 пайыз-
дық квотаға тоқталып, егер қажетті деңгейдегі кандидаттар ұсынылмай, бұл тепе-теңдік сақталмаса, қалай боларын сұрады.
Сауалға жауап берген Н.Пан саяси партиялардың белсенділігін ескере отырып, мұндай жағдайдың тіркелу мүмкіндігі өте төмен екенін айтты. Алайда аталған талап орындалмаса, Орталық сайлау комиссиясы саяси партия ұсынған тізімді тіркеуден бас тартады екен.
Сенат Төрағасы Мәулен Әшімбаев бұл заңдардың Қазақстанның қоғамдық-саяси жүйесін демократияландыру мен нығайту тұрғысынан маңызды екенін атап өтті.
– Президентіміздің ұсынысымен бүгін қабылданып отырған заңдар елдің саяси өмірінде ерекше маңызға ие. Саяси партияларды құру мен тіркеу талабы едәуір жеңілдетіліп отыр. Партияларды тіркеудің талаптық шегі төмендетілді. Қабылданған заңдар көп партиялық жүйені одан әрі нығайтуға септігін тигізетіні сөзсіз. Сондай-ақ партиялардың сайлау тізімінде әйелдер мен жастар үшін 30 пайыздық міндетті квота белгіленді. Бұл әйелдерге және жастарға еліміздің қоғамдық-саяси өміріне белсене қатысу үшін қосымша мүмкіндік береді. Мұндай өзгертулерді демократиялық даму жолындағы нақты қадам деп қарастыруымыз керек. Олар саяси жүйемізді әрі қарай дамытуға үлес қосады деп сенеміз, – деді Сенат спикері.
Сонымен қатар «Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына әкелінген тауарларды қадағалап отыру тетігі жөнінде келісімді ратификациялау туралы» заң жобасы қаралды. Бұл құжатты депутаттар назарына Қаржы министрі Ерұлан Жамаубаев ұсынды.
– Қадағалау импорттық тауарлар бойынша жүзеге асырылады. Қадағалауға жататын тауарлардың тізбесін Еуразиялық экономикалық комиссияның Кеңесі бекітеді. Әрбір мемлекет өзінің Ұлттық қадағалау жүйесін құруы қажет, сондай-ақ салық төлеушілердің өздерінің ілеспе құжаттарын осы жүйеде ресімдеуін бақылауды қамтамасыз етуі тиіс. Құжаттар осы жүйеде ресімделмесе, тауарларды Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде тасымалдауға тыйым салынады. Келісімде Еуразиялық экономикалық одағына мүше мемлекеттер арасында қадағалау жөніндегі ақпарат алмасу бойынша талаптар айқындалған. Тауарлар айналымын қадағалау тетігін енгізу кезең-кезеңімен жүзеге асырылатын болады. Келісімді барлық мүше мемлекеттер бекіткеннен кейін әрбір мемлекет 120 күнтізбелік күн ішінде қадағалау тетігін үйлестіруге және іске асыруға жауапты мемлекеттік билік органдарын айқындауы тиіс, – деді министр.
Келісім күшіне енген күнінен бастап 12 айдың ішінде қанатқақты жоба іске қосылмақ. Соның нәтижелері бойынша қадағалау жүйесінің тұрақты жұмыс істеуіне көшу туралы шешім қабылданады.
Бұған қоса отырыс барысында «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың арсеналдары, базалары мен қоймалары жанындағы тыйым салынған аймақтар мен тыйым салынған аудандар мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы екі оқылымда қаралып, қабылданды.
– Қарастырылып отырған құжатты дайындауға бастамашы болған Парламент депутаттары жұмыс барысында оқ-дәрілерді сақтау арсеналдары, базалары мен қоймалары жанындағы тыйым салынған аймақтарды, аудандарды белгілеу мәселелерінде бірқатар кемшіліктер мен проблемалар бар екеніне көз жеткізді. Ондай олқылықтар, әсіресе, былтыр Арыс қаласында болған төтенше жағдай кезінде анық байқалды, – деді Сенат депутаты Нұржан Нұрсипатов.
Сенатор арсеналдарға, базалар мен қоймаларға іргелес жатқан аумақтардағы тұрғындардың, ғимараттар мен құрылыс жайлардың қауіпсіздігінің толық шешілмеген мәселелеріне, оқ-дәрілерді сақтау қауіпсіздігін қамтамасыз ету шараларында мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың қызметін үйлестірудің төмен деңгейіне назар аударды.
Бұл заң жобасы бойынша еліміздің бірқатар заңнамалық актілеріне түзетулер енгізіледі. Соған сәйкес Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құрылымдардың арсеналдарының, базалары мен қоймаларының аумағы жерді ерекше шарттармен пайдалану аймақтарына жатқызылады. Үкіметке тыйым салынған аймақтар мен аудандардың тізбесін, сондай-ақ оларды белгілеу ережесін бекіту құқығы, ал облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың әкімдіктеріне олардың шекаралары мен орналасқан жерін тиісті мемлекеттік органдармен келісу құқығы беріледі. Арсеналдарды, базалар мен қоймаларды тікелей пайдалануға беруге байланысты емес ғимараттар мен құрылыстарды салуға, шаруашылық және өзге де қызметті жүргізуге, тыйым салынған аймақ аумағында бақылауға, фотосуретке түсіруге, аудио және бейнежазбаға арналған құралдарды, жүйелерді қолдануға тыйым салынады.
