Ә.Смайылов айтқан жұмыс тобының құрамында мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың өкілдері, Парламент депутаттары, «Атамекен» ҰКП өкілдері, белгілі экономистер бар. Бұған дейін бірнеше отырыс өткізген жұмыс тобы Үкімет назарына 77 ұсыныс әзірлепті. Салық көлемін көбейту де қамтылған. Ал қаржы сарапшылары мен кәсіпкерлер оның дұрыстығына күмәнмен қарап отыр.
Белгілі қаржыгер Расул Рысмамбетовтің ҚҚС пен КТС-ты көтеруге қатысты пікірін білген едік.
– Бұл орынды шешім деп ойламаймын. Қазақстанда микробизнеске салық салуға мораторий жарияланғанын білесіздер. Алайда карантин кезінде еліміздегі компаниялардың жартысына жуығының жұмысы тоқтап тұрды, әлі жұмысты бастамаған компаниялар да бар. Карантиннен кейін осы кәсіпорындардың 10 пайызы жұмысты одан әрі жалғастыра алмай, жабылып қалуы ықтимал. Мемлекет әлі жалғасып жатқан карантиннің салдарымен күресу үшін аз қаражат жұмсаған жоқ. Енді келіп салықты көтерсе, бұл Үкіметтің экономиканы аз уақыт ішінде оңалтуға сенімсіз екенін көрсетеді. Бизнес пен азаматтарды қолдауға қаржы бөлген Үкімет іле-шала оның қайтарымын күтіп отыр, – дейді сарапшы.
Оның пайымдауынша, бұл орайда екі мәселеге назар аудару керек.
– Екі күрделі тенденция бар: егер мемлекет бизнеске сапалы қолдау көрсетуге, айталық жемқорлықты болдырмауға, ашық әрі әділ сот болатынына кепілдік берсе, онда салықты 30 пайызға дейін көтере беруге болады. Алайда соңғы кезде елімізде негатив көңіл күйді карантин шаралары күшейтіп жіберді. Үкімет салықты жоғарылату қажеттігіне азаматтарды сендіре ала ма? Онсыз да «көлеңкеге» кетуге мүмкіндігі бар бизнес Үкіметтің шешіміне көне ме? Сол жағы қызық болып тұр. Салықты көтерудің тағы бір теріс жағы бар. Мөлшерлемені көтердік делік, 16 және 24 пайыздық мөлшерлеме жалпы алғанда Ресейдегі немесе Беларусьтегі көрсеткіштен жоғары болуы мүмкін. Иә, бізде бұл елдермен салыстырғанда бәсекеге қабілеттілеу басқа да салықтар бар. Алайда өнеркәсіптің даму деңгейінің салыстырмалы түрде төмен екендігін ескерсек, салық деңгейі бірдей болғанның өзінде Қазақстан Еуразиялық экономикалық одақ елдерінің ішінде бәсекеге қабілетсіздеу болады, – дейді Р.Рысмамбетов.
Алкогольсіз сусын өндірушілер қауымдастығының атқарушы директоры Әлия Мамытбаеваның айтуынша, қазір кәсіпкерлер онсыз да қиын жағдайда, мемлекеттің көмегіне зәру болып отыр. LSM.kz-де жарияланған пікірінде ол:
– Бюджетті толықтыру салықты көтеру мен жаңа салық түрлерін енгізуге аргумент бола алады. Алайда дүние жүзі бойынша мемлекеттердің басым көпшілігі бизнеске қолдау көрсетіп жатқанын ескерсек, біздің елде мұндай шаралардың қабылданғаны өте сорақы факті болады. Бүгінгі таңда алкогольді емес сусындардың 90 пайызы Қазақстанда шығады. Яғни нарықтың құлдырауының әсерін тек отандық кәсіпорындар сезінеді. Біздің өндірушілер онсыз да өнімнің 5-10 пайызын өткізе алмады. Салықты көтеру тұтыну тауарларын қымбаттатады. Өндіріс көлемі төмендейді, өнімді өткізу мен экспортқа шығару да азаяды, жұмыспен қамту ауқымы қысқарады, негізгі капиталға салынатын инвестиция кемиді, – деді.
Ә.Мамытбаева өндірушілердің жұмысы шектелгеніне бірнеше ай болғанын, салық көтерілген жағдайда компаниялардың ішкі нарықтағы және экспорттық әлеуеті төмендейтінін айтады. Қазірдің өзінде бірқатар кәсіпорын жабылып жатыр. Қазақстанда алкогольді емес және минералды сусын өндіру индустриясында тікелей 100 мыңға тарта адам жұмыс істейді. Саладағы бір жұмыс орны өзге жанама салаларда 7-10 жұмыс орнының ашылуына түрткі болады. Яғни тікелей осы салада мың адам жұмыссыз қалғанының өзі бірнеше мың жұмыс орнының жабылуына ықпал етуі мүмкін.
– Тамақ өнеркәсібі – әлеуметтік тұрақтылық кепілі саналатын сала. Бюджеттің кірістілігін арттыру мен салықты жетілдіру мәселесіне қатысты ұсыныстар біздің есебімізден жасалмайды деп үміттенеміз. Біз мемлекет тарапынан салық ауыртпалығының немесе жеңілдіктердің алынып тасталуын күтпейміз, керісінше қолдау күтеміз. Қауымдастыққа мүше компаниялардың алдында тұрған басты міндет – дағдарысқа дейінгі көрсеткішке жету, жұмыс орындарын сақтау, қазіргі салық пен алымдарды төлеу, сол арқылы экономикаға үлес қосу, – дейді ол.
Дағдарыс сүт өнімдері саласындағы рентабельділікке де кері әсерін тигізді, қазір ол көрсеткіш 1-7 пайыз аралығында. Сүт одағының өкілі Дінмұхамед Айсауытовтың пікірінше, теңгенің құнсызданғаны, өңдеу саласына қажетті қаптамалардың импортқа тәуелділігі, логистиканың қымбаттығы өңдеуші кәсіпорындарға қиынға соғуда. Салықтың жоғарылағаны өндірісті төмендетіп, қызметкерлер санының қысқаруына соқтыруы мүмкін. Салдарынан салық салынатын базаның өзі құлдырайды.
Жалпы, еліміздегі корпоративтік табыс салығының көлемі заңды тұлғалардың көпшілігі үшін 20 пайызды құрайды. Қосымша құн салығы да 2009 жылдан бергі аралықта 12 пайыздан көтерілген емес. Оның көлемін көтеруге қатысты ұсыныстар алдымен қоғамдық талқылауға және Үкіметтің қарауына ұсынылады.
