Балдырғандар «Әліппемен» қайта қауышады

Білім • 23 Шілде, 2020

Балдырғандар «Әліппемен» қайта қауышады

68 рет көрсетілді

Ғылымның анасына айналған «Әліппе» 105 жылдан кейін, яғни 2016 жылдан бастап мектеп табалдырығын аттайтын оқушыларға оқытылмайтын болып, оның орнына «Сауат ашу» оқулығы енгізілген еді. Бұл шешім қоғам арасында үлкен дау тудырды.

Айдана ШОТБАЙҚЫЗЫ

Сурет «Егемен Қазақстанның» архивінен алынды

Тіпті ата-аналар «Бұрын әліппемен қоштасатын едік, енді сауат ашумен қоштасамыз» деп атүсті шешімге сын тақты. Сол сәтте еліміздің бас басылымы алғашқылардың бірі болып «Әліппе» неден жазықты болды?» деген мақала жариялады. Міне, енді бұл мәселеге де нүкте қойылып, ғасырлық басылым көтерген түйткілдің түйіні толығымен тарқатылмақ.

Әліппе оқулығы мектеп бағдарламасынан алынып тасталғаннан бері ұдайы көтеріліп келе жатқан мәселе Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың қатысуымен өткен Тамыз кеңесінде шешімін тауып, Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов 2021 жылы «Әліппенің» қайтыралатынын мәлімдеген-ді. Жақында сондағы сөзінің заңды күшіне енгені туралы министр өзінің әлеуметтік желідегі ресми парақшасында: «Мемлекеттік жалпыға міндетті стандартқа өзгерістер енгізіліп, Әділет министрлігінде тіркеуден өтті. Ондағы маңызды жаңалықтардың бірі – келесі 2021 оқу жылында бірінші сынып оқушылары «Сауат ашу» пәнінің орнына «Әліппе» мен «Ана тілін» оқиды. Бірінші сынып оқушылары оқу жылының бастапқы екі тоқсанында «Әліппе» бағдарламасын оқыса, қалған екі тоқсанда «Ана тілі» пәнін оқиды. Айта кетейін, «Әліппе» Ахмет Байтұрсынұлының әдістемесі негізінде әзірленеді», деп жазды.

«Әліппенің» терең тарихы ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының ерен еңбегінен бастау алады. Ол 1910 жылы қазақ балаларына арналған әліппе оқулығын жазды, осы жұмысы «Оқу құралы» деген атпен 1912-1925 жылдар аралығында он шақты рет басылып шығыпты.

Филология ғылымдарының докторы Орынай Сағынғалиқызы А.Байтұрсынұлының әліппесі мен қазіргі әліппенің арасында айтарлықтай айырмашылық бар екенін айтады. «А.Байтұрсынұлы өзінің оқу құралын жүйелі жазған. Сол уақыттың өзінде әріптерді үйретудің әдемі әдістемесі қалыптасып үлгерген. Ол әріптен бұрын дыбысты, дыбыстауды үйреткен. Әріпке көшкенде бірінші «А» әрпін, кейін «Р» әрпін танытқан. Яғни бұл жүйеде қазіргі әліппе оқулықтарындағыдай әліпби бойынша үйретіп шықпайды. Бір-екі дауыссыз дыбыстан кейін қайтадан «О» дауысты дыбысын қосқан. Сонда оқушы әуелде «ара», «нан» артынша «ора», «оран» деген сөздерді құрай алады. Осы арқылы балаға әріпті танытып қана қоймай, оның сөздік қорын молайтып отырған. Ең кереметі – бүгінгі әліппедегідей «Р» әрпіне радионың емес, иттің суретін салып қойған. Ит «р-р-р» деп дыбыс шығарады. Сол сияқты «З» әрпіне зырылдауықтың емес, араның суретін берген. Өйткені ара «з-з-з» деп ызыңдайды», дейді филолог.

Ақиық ақын Мұқағалиша айтқанда, «әліппе бар кітапқа бас болған». Оны білім есігін ашқан әр бала бар кітаптан бұрын қолға алуы керек. Сондықтан «әліппенің әлегі» осымен аяқталып, терең тамырынан нәр алар «әліппенің әлемі» әрлене түссін демекпіз.

Күннің маңызды және өзекті жаңалықтарын «Егемен Қазақстан» телеграм каналынан оқыңыз