Айтбаев айтқанын істемеді
Өңірдегі жолдардың бойында орналасқан қызмет көрсету орындарының жұмысы жолаушылар көңілінен шыға бермейтіні көптен бері айтылып келеді. Бұл мәселе былтыр облыс әкімдігінің отырысында арнайы қаралып, сол жиында есеп берген «Қазавтожол ҰК» АҚ жергілікті филиалының директоры Болатбек Айтбаев жыл соңына дейін республикалық маңызға ие автожолдардың бойы толық ретке келтірілетініне, ауқымды жобалар дәретхана орнатудан басталатынына сендірген болатын.
– Дәретханалар алдымен Покровка, Драгомировка, Рощинское, Чкалово, Кішкенекөл елді мекендерінің, Булаев, Мамлютка қалаларының және «Жаңажол» мен «Қарақоға» шекаралық өткізу бекеттерінің жанында тұрғызылады. Оның бәрін инвестициялық қаражатқа салуды жоспарлап отырмыз. Кейін бұл нысандарды өз қаржымызға күтіп ұстайтын боламыз, – деген еді Б.Айтбаев.
Алайда сынға ұшыраған сервистік қызметтің сапасы енді жақсарады деген елдің үміт ақталмады. Тіпті өңір басшысы Құмар Ақсақаловтың стандартқа сәйкес келмейтін нысандарды жаңаша қалыпқа келтіру немесе сүріп тастау туралы тапсырмасы да орындалмады. Жаңғырту шаралары «Көкшетау-Омбы» автожолы Чкалово елді мекені маңында «Kaz Way» жол павильонын тұрғызып, жылы дәретхана, автобус аялдамасын орнатумен ғана шектелді.
Әлі күнге дейін шешімін таппаған мәселе таяуда әкімдіктің кеңейтілген отырысында тағы да талқыланып, трассалардың маңайындағы қызмет көрсету нысандарының сапасы өткір сынға алынды. Бүгінде сол маңдағы 128 нысанның 37-сі ғана стандартқа сай келеді. Б.Айтбаев орын алған олқылықтарды түзету үшін кәсіп иелеріне 43 өтінім хат жіберілгенін, одан айтарлықтай қорытынды шықпағанын, өйткені нақты шара қолдануға аудан әкіміктері ғана құқылы екенін жеткізді.
– Соңғы үш жылда ғана 2198 шақырым жол жөнделіп, бұл мақсатқа 92,5 млрд теңге бағытталды. Сөйтіп 133 елді мекеннің 95 мыңға жуық халқына жақсы жолмен жүруге жағдай жасалды. Бірақ дүкен, дәмханаларда, қонақүйлерде, кемпингтерде оң өзгерістер байқалар емес. Осыдан көп жыл бұрын еш талғамсыз салынған нысандар үйшікке ұқсайды, сол өзгермеген қалпында тұр. Біз оларды әлі күнге дейін не жөндете, не жаптыра алмай отырмыз. Айналасы лас, тазалық сақталмайды. Тамақ қалай әзірленетіні белгісіз. Мұндай кемшіліктерге енді төзуге болмайды, – деген Құмар Іргебайұлы аппарат басшысына жергілікті жерлерде тексерулер жүргізуді, заңға мойынұсынбайтындарды анықтап, жазалауды тапсырды.
Түйіні тарқатылмауының да себебі бар
М.Жұмабаев ауданында бір меншік иесіне қазан айынан бері «іздеу» жарияланып, таптырмай жүрсе керек. Осыған дейін құқық қорғау органдарының, санитарлық қызметтердің белсенділік танытпағаны, жоғарыдан бұйрық күтіп, дәрменсіздік көрсетіп келгені қайран қалдырады. Әйтпесе нақты аты-жөні де, тұрағы да белгілі дәмхана иесі ұстатпай жүр дегенге кім сенеді?! Құрылыс жүргізуде жіберген заңсыздықтары үшін «Петропавл прогресс» ЖШС-на 1 млн 100 мың теңге мөлшерінде айыппұл салынған. Сот шешімімен жер телімдерін жалға алу туралы шарт күшін жойған. «Р.А.Арсланов» жеке кәсіпкерлігіне тиесілі дәмхананың жұмысы тоқтатылған. «Анықтау», «жазаға тарту» мәселесіне қатысты аудандағы ахуал осы екі мысалмен ғана шектелгеніне қарағанда басқа дерек те жоқ сыңайлы. Жауапкершіліктің босаңсуы, бақылаудың, талап қоюдың аздығы өзге аудандарда да кездеседі.
Айтыла-айтыла әбден құлақ сарсыған, көптен қордаланып қалған проблеманың түйіні неге тарқатылмай келеді? Осы сауалды «Қазавтожол ҰК» АҚ-ның жергілікті филиалының басшысына қойған едік. Б.Айтбаев былай деп жауап берді:
– Осыдан бес жыл бұрын Инвестиция және даму министрлігі жол бойындағы сервис нысандарының ұлттық стандарттарын бекітіп, қолданысқа енгізді. Ондағы мақсат – қазіргі заманғы жоғары сапалы қызметтермен қамтамасыз ету. Географиялық орналасуына, жердің шалғайлығына орай бірнеше санатқа бөлінген стандарттар бойынша әрбір 50 шақырым сайын үшінші санаттағы нысандар (жанар-жағармай құю, тамақтану орны, автотұрақ, техникалық қызмет көрсету стансасы) орналасуға тиіс. Сервиске қатысты сын-ескертпелер әр санатқа қойылатын өзіндік шарт-талаптарды сақтамаудан туындайды. Бұл кемшілік барлық облыстарға тән. Елімізде 900-дей дәретхана жабдықталмаған. Жартысына жуығы дәмханалар мен қонақүйлерге бекітіліп берілмеген. Жаңа талаптарға бейімделу ісі қаражатқа келіп тіреледі. Инженерлік-коммуникациялық жүйелерді тарту жергілікті атқарушы органдардың міндетіне кірсе, нысандарды тұрғызу меншік иесінің мойнында. Ауылда тұратын кәсіпкер қомақты қаржыны қайдан табады? Қалталы инвестордың келісім беру-бермеуі екіталай, – дейді Б. Айтбаев. Осы және басқа себептерге байланысты жол бойындағы сервистік кешендерді ұлттық стандарттар талаптарына сәйкестендіру көрсеткіші төмен. Ауыз су жеткізудің өзі үлкен машақат. Кей дәмханаларда ішкі дәретхана бар деген аты ғана. Жұмыс істемейді. Жолаушыларға қажетті жағдай жасалмай отырғанын біле тұра, көрпеге қарай көсілуге тура келеді. Б.Айтбаевтың айтуынша, «С» санатына 25 тамақтандыру орны, «Д» санатына 12 жанар-жағармай бекеті ғана жатады. 91 нысанның сапасы ешқандай сын көтермейді.
Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау департаментінің осы салаға жауапты бөлімнің меңгерушісі Гүлнара Сейітовамен хабарласқан едік, «Былтыр біздің тарапымыздан бірде-бір тексеру ұйымдастырылған жоқ. Кәсіпкерлік туралы заң ондай құқықтан айырып отыр. Прокуратура арқылы арыз-шағым түскені жайлы фактілер тіркелмеді», деп сөзді қысқа қайырды.
Кәсіпкерлердің қолы қысқа
Соңғы екі жылда ұлттық стандартқа сәйкес келетін сервистердің үлесі Қазақстанда 33 пайыздан 47 пайызға өскенімен, қызмет көрсетудің кешенді түрлері әлі жеткіліксіз. 2020 жылға дейін республикалық маңызы бар автомобиль жолдары бойында жұмыс істеп тұрған дәретханалар үлгісінде жаңа санитарлық-гигиеналық тораптар орнату жоспарланған, біздің облыста бұл жоқтың қасы. Ескілері жарамсыз. Бар деген аты ғана, мүлдем пайдаланылмайды десе де болады. Тек тексерушілер келгенде ғана «іске қосып» алдарқатудың бір амалын жасап бағады.
Шалғайдағы сервистік қызметті былай қояйық, облыс орталығындағы бұл сала да жаңғыртуды қажет етеді. Мәселен, Омбы трассасына шыға беріс қиылыста құрқылтайдың ұясындай ғана жерде орналасқан «Эталон» жанар-жағармай бекетінде сауда нүктесі бар. Жолаушылар үшін ішінде де, сыртында да дәретхана жоқ. Жанар-жағармай бекетінде де осы көрініс. Осы жолдың бойында тағы бір жанар-жағармай бекетінде жағдай біршама тәуірлеу. Далада екі, іште бір дәретхана бар. Суды 400 литрлік кеспекке құйып қойған. Жоқтан тәуір. Тығырықтан шығудың жолы ғой. Оператор Жанұзақ Кәкімовтың айтуына қарағанда, бұрынғы көлік жуу нысанының орны кеңейіп, асфальт төселгеннен кейін сервистік қызмет сапасы да жақсаруы тиіс.
Осы мәселе бойынша бірнеше кәсіпкермен тілдескен едік
– «Қазавтожол ұлттық компаниясы жол бойындағы дәретхана мәселесін шешу үшін инвестициялық конкурс жариялаған, соның шарттарымен танысып шықтым. Жалғыз дәретханамен шектелмей, басқа да сервис нүктелерін ашуды ойлағаныммен, «әттең, тонның келтесі-ай» демекші, қалта жұқа. Жап-жақсы жобаны жүзеге асыруға қомақты қаражат керек. Күтіп-ұстау шығындарын есептеп көрсем, шашым шақ келмейді екен. Сол себепті қатысудан бас тарттым. Жаңа талаптардың қойылғанына еш қарсылық жоқ. Бірақ «таяқтың екі ұшы бар» дегендей, бизнестің дамуына да алғышарт жасалғаны ләзім. Меніңше, ауылдық кәсіпкерлер үшін жеңілдікті несиелер қарастырылғаны жөн,– дейді аты-жөнін атамауды өтінген шағын бизнес өкілдерінің бірі.
Қысқасы, «Қазавтожол ҰК» АҚ-ы мен аудандық әкімдіктер бірлесіп, алдымен ұлттық стандартпен үндесетін нысандар тізбесін айқындағаны абзал сияқты. Содан кейін ғана елді мекендерге жақын жерлерде орналасқан қызмет көрсету нысандарының А,В,С,Д, санаттарының талаптарына қаншалықты сай екенін тексеріп, инвентаризация жүргізіп, бұзу немесе жабу керектігін саралағаны жөн. Үлгілік бизнес жоспар ұсынушыларға жер телімдері бірінші кезекте беріліп, өзге де ынталандыру жолдары қарастырылса, артықтық етпесі анық. Ал өз ісіне жүрдім-бардым қараған сервис иелеріне қатаң талап қойылып, кәсіп ашуға жібермеу секілді ақтық шараларға дейін қолданылса, «мен салар да, сен салар, атқа жемді кім салардың» кері болмас еді. Әзірге жалпылама сөз көп, тындырылған іс аз.
Солтүстік Қазақстан облысы
