ҮШІНШІ ҚАЗАҚ ҒАРЫШКЕРІ ҚАШАН ҰШАДЫ?

Кеше Сенат Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаевтың жетекшілігімен палатаның кезекті пленарлық отырысы болып өтті. Онда көршілес Қырғызстандағы жағдайды талқылау мәселесін күн тәртібіне қою ұсынылғанымен, ол депутаттар тарапынан қолдау таппады. Есесіне палата қарауы тиіс мәселелер оң шешілді. Атап айтқанда, жақында депу­тат болып тағайындалған Мұхтар Алтынбаев Халықаралық істер, қор­ғаныс және қауіпсіздік коми­те­тінің мүшелігіне сайланды. Сол сияқты палата отырысында әрбір 5 жылда Орталық сайлау комис­сия­сының 2 мүшесін сайлайтын Сенат бұл орындарға бұрыннан осы қызметтерде жұмыс істеп ке­ле жатқан Бақыт Мелдешов пен Ләззат Сүлейменнің кандида­ту­ра­ларын лайық деп тапты. Сөйтіп, ол екеуі де ОСК мүшелері болып қайта бекітілді. Мәжіліс мақұлдаған “Қазақ­стан Республикасы мен Ресей Фе­дерациясы арасындағы “Бай­қо­ңыр” кешенін тиімді пайдалану жөніндегі ынтымақтастықты да­мы­ту туралы келісімді ратифи­ка­ция­лау туралы” заң жобасын де­путаттарға Ұлттық ғарыш агент­тігінің төрағасы Талғат Мұсабаев таныстырды. Заңдық құжат “Бай­қо­ңыр” ғарыш айлағында теңдей қатынаспен бірлескен ғарыштық жобаларды жүзеге асыруды көз­дейді. Агенттік төрағасының ай­ту­ынша, “Бәйтерек” ұшыру ға­рыш айлағы бірлескен кәсіп­ор­ны­ның жұмыс істей бастауымен геп­тилмен ұшатын “Протон” зы­мыран ұшырғышы қолданыстан шыға бастайды. Жалпы мерзімі ондаған жылдарға созылатын жо­баларға Ресей тарапы қаржы салу үшін “Байқоңыр” ғарыш айлағын жалға беру уақытының 2050 жыл­ға дейін ұзартылуы сондықтан, дейді Талғат Амангелдіұлы. Агенттік төрағасына депутат­тар­дың қойған сұрақтары да аз болған жоқ. Мәселен, Қуаныш Айтаханов Ю.Гагарин атындағы Ғарышкерлерді даярлау орталы­ғын бітіріп шыққан екі қазақ жі­гітінің “ғарышкер-сынақшы” дип­ломдарын алғанымен, олар­дың ұшу-ұшпауы неғайбыл жағ­дай­да қалып отырғанын көлденең тартты. Депутат “Үшінші қазақ ғарышкері қашан ұшады?” – деп сұрақты төтесінен қойды. – Тек қана Құдай біледі”, – деп залды бір күлдіріп алған агенттік төр­ағасы өз сөзінен қысыла қы­за­рақ­тағанымен, “Әзірге халықаралық ғарыш стансасында  Қазақстанға орын жоқ”, деп ол да төтесінен жау­ап берді. Оның сөзіне қара­ғанда, Үкімет бұл мәселеге қаржы бөлмеген. Осы ретте Сенат Төрағасы ал­да­ғы республикалық бюджетке өзгерістер енгізуді талқылау кезін­де осы мәселені қарасты­руға бо­ларын айтып, мәселені ары қарай ушықтырмауға ша­қыр­ды. Ғани Қасымов шетелдік коммер­циялық ұшырылымдарға еліміз тарапынан кедендік тө­лемақы енгізілгенімен, артынша ол белгісіз себептермен алынып тас­талғандығының себебін сұрады. Оның сұрағына жауап беретіндей залда құзіретті өкіл табылмады. Т.Мұсабаев заң жобасының алты жылдан бері қабылданбай келе жатқандығының себебін Әді­лет министрлігі мен Мәжіліс тарапынан ұзақ пысықтаудан өтуімен түсіндірді. Тағы бір белгілі болғаны, Ресейдің бұрынғы пре­зиденті В.Путиннің 2007 жылдың 6 қарашадағы қол қоюымен Амур облысында “Восточный” ғарыш айлағын салу қолға алынуда көрі­неді. Аталған айлақтан ғарыш ке­месін ұшыру 2015 жылға жоспар­ланыпты. Алайда агенттік төр­ағасы Ресейдің “Байқоңыр” ғарыш айлағынсыз жұмыс істей алмай­тынына 100 пайыз сенімді екен­дігін білдірді. Әйтсе де оның есе­біне қарағанда, “Байқоңыр” ғарыш айлағының әлеуеті 10-12 жыл аралығына ғана жететін көрінеді. Одан кейінгі кезеңді қазірден ойластыруға шақырған агенттік төрағасы оған “Союз”, “Зенит” ұшыру кешендерінің жарап қалатындығымен де бөлісті. Осы ретте Қазақстан Ресей мен Украина жарғылық қорларына кіретін “РС-20” (Сатана) зымыран жасайтын кәсіпорнының 10 пайыздық үлесіне ие екендігінен хабардар етті. Енді бұл үлесті 33 пайызға жеткізу көзделіп отыр екен.  Осылайша еліміз ғарыштық жобаларға қаржы салып, пайда та­буды және технологиялық үдеріс­терге қатысуды қарастырып отыр­ғаны белгілі болды. Қорытын­дысында заң жобасы қабылданды. Депутаттар, сонымен қатар, жұмылдыру дайындығы, өрт қауіпсіздігі мәселелері бойынша кейбір заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заң жобаларын қабылдады. Отырыс соңында екі палата арасындағы келіспеу­шіліктерді еңсеру жөніндегі келісім комиссиясының мәселе­лері қаралды. Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ.