Түрлі деңгейдегі шенеуніктер, филология және лингвистика саласының сарапшылары, қоғам қайраткерлері, тіл жанашырлары, Ассамблея мүшелері, этномәдени және жастар бірлестіктерінің өкілдері қатысқан алқалы жиын толығымен қазақ тілінде өтіп, спикерлер ретінде мемлекеттік тілді меңгерген өзге ұлт өкілдері мен этномәдени бірлестіктердің мүшелері сөз сөйлегені қуантады. Осылайша, іс-шара барысында мемлекеттік тілді еркін меңгерген өзге ұлт өкілдері тіл үйрену тәжірибесімен бөлісіп, мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейту жолдары туралы өз ұсыныстарын ортаға салды.
Иә, мемлекеттік тілдің мерейін үстем ететін кез әлдеқашан келді. Елбасының сөзімен айтар болсақ, алдағы уақытта «Қазақ тілі баршаны біріктіретін, жастарды жақындастыратын татулық тіліне айналуға тиіс». Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өткен жылы халыққа Жолдауында айтып өткендей, «Қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретіндегі рөлі күшейіп, ұлтаралық қатынас тіліне айналатын кезеңі келеді». Осы ойды конгреске қатысушылар да ұштап отыр.
Владимир ЧЕПЕЛЬ,
Ақсу ауданы, Қапал ауылдық округі әкімі аппаратының бас маманы:
– Мен мемлекеттік қызметкермін. Алтын бесігіміз ауылда тұрғандықтан, әр түрлі мәселелермен келген азаматтардың мәселесін ешбір қиындықсыз түсініп, бірден көмектесуге тырысамын. Қазақ тілін білгендіктен ашық-жарқын әңгімелесіп, еркін пікір алмасамыз. Меніңше әр отандасымыздың жүрегінде қазақ тілі бар. Тек оны ояту керек. Ауылдық аймақтарда қазақ тілін бәрі біледі. Және қазақ тілінің деңгейіне байланысты мәселе жоқ. Ал қалаға келсең, мұндай мәселе бар екенін көресің. Қалада жастар қазақша сөйлеспейді. Жұмыс барысында маған екі ақсақал келді. Олар менің түріме қарап, сөздерін орысша бастады. Мемлекеттік қызметте қай тілде сұраса, сол тілде жауап беруің керек. Сондықтан орыс тілінде жауап бердім де, «құрметті ақсақалдар, қазақ тілінде сөйлессек қалай болады?» деп сұрадым. Олар қуанып кетті. «Балам қазақ екен ғой» деп жатыр. Мұндай мақтанға масайрап, тіпті жүрегің жылынып, біразға дейін ішкі буың басылмай тұрады. Сол себепті қазіргі жастарды екі-үш айға ауылға жіберсе, ауылда тілдің, діннің сақтаушылары болып отырған ақсақалдардың оларға үйретері көп болар еді деп ойлаймын.
Біздің әралуандығымыз басымдығымыз, ал күшіміз бірлікте екенін Елбасы әу баста айтқан еді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы қоғамдық келісімді сақтап, татулығымызды арттыруда мемлекеттік тілдің рөліне айрықша мән беру қажеттігін айтты. Сондықтан, біз ең алдымен туған елдің мемлекеттік тілін білуге міндеттіміз. Қазақ тілі – Ұлы даланың ұлтаралық тілі болатынына сенімдімін!
Виктория ТРЕГУБОВА,
журналист:
– Мен Тараз қаласының тұрғынымын. Өзімді ұдайы «орыстың қазақ қызымын» деп таныстырамын. Қазақ ауылында өсіп, қазақ мектебін бітіргендіктен, мемлекеттік тілді жетік білемін. Мамандығым – журналист. Жұмыстан бос кезде қоғамдық істерге белсене қатысамын. Қазақтың данышпаны Абайдың өлеңдерін оқу сүйікті ісіме айналып кеткен. Жырларын жатқа білемін. Қара сөздерін ұдайы оқып тұрамын.
1998 жылы Ресейдің Ульяновск облысында туғанмын. Анам – Жамбыл облысы Мойынқұм ауданының тумасы. Мектеп бітірген соң, ілім-білім іздеп, Ресейге барған болатын. Сол кезде әкемді жолықтырып, екеуі шаңырақ көтереді. Бес-алты жыл Ресейде тұрған. Сосын шешем әкемді төркініне алып келіп таныстырып, туған жерін – Қазақстанды көрсеткісі келеді. 2000 жылы Қазақстанға қайтып келдік. Содан кейін Ресейге қайтпай, Қазақстанда қалдық. Әкемнің де қалауы осы болды. Қазақ жері, елінің қонақжайлылығы ұнаған болар.
Өзім Тараздағы М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің журналистика факультетін бітіргенмін. Мектепті де, университетті де қазақша оқыдым. Ұланбел атты шағын ауылда тұрдық. Әке-шешем бізді амалының жоғынан қазақ мектебіне берген болар. Бірақ қазір, қазақ тілін осындай деңгейде білетініміз үшін әке-шешеме алғысымыз шексіз. Өзімнен үш жас үлкен ағам бар. Ол да қазақшаны жетік біледі. Ол қазір ауылда, әке-шешемнің қасында.
Кейбір адамдар қазақша таза сөйлегеніме таң қалады. Риза болады. Үлкен кісілер батасын беріп жатады. Бұл – мен үшін үлкен құрмет. Менің ортам қазақтілді. Достарым қазақтар. Қалалы жерде жұмыс істей бастағанымда орысша дұрыс сөйлей алмайтынымды ұқтым. Грамматикам төмен екен. Қазақ тілі мен үшін ана тілім болып кеткенін ұқтым сол кезде. Қалалы жерге келген соң, осы жердегі адамдар орысша сөйлегеннен кейін, мамандығыма қажет болғаннан соң орыс тілін қолға алдым. Қазір екі тілді де қатар ұстап жүре аламын. Өзге тілдерді үйрену маған қиын соқпайды. Түсінбегенімді қазақшаға аударып біліп аламын, болмаса, орысшаға аударып түсініп аламын.
Жалпы әр қазақстандық мемлекеттік тілімізді білуі тиіс деп ойлаймын. Сол себепті біз Ассамблея мүшелері, қазақ тілін жетік меңгерген жастар, өзіміз сияқты өзге ұлт өкілдеріне көмек қолын созуымыз қажет. Бізде, Ассамблеяда мемлекеттік тілді үйрететін үйірмелеріміз жоқ емес, енді сол үйірмелерге қатысушылардың санын арттыру үшін, өзіміз белсене ат салысуымыз қажет деп ойлаймын. Қазақ тілінің бізге тиген пайдасын айтсақ, жетістіктерімізді көрсетсек, маңыздылығын түсіндірсек, оларға үлгі бола білсек, қызығушылығын да арттыра аламыз деген ойдамын. Бұл мәселеге көңіл бөліп, жауапкершілікпен қарауымыз қажет деп ойлаймын.
Сабина ПАК,
Түркістан облысы, Корей этномәдени бірлестігінің мүшесі:
– Мен қаймағы бұзылмаған оңтүстік өңірінің тумасымын, қазақ ұлтының болмысы мен мәдениеті өзіндік мәнге ие, татулығы тұрақты мекеннің төл перзентімін. Мен, біріншіден, қасиетті қазақ жерінде туғаныма шексіз бақыттымын. Осынау бейбіт елде күн кешіп, қазақ тілінде таза сөйлегенім – мен үшін үлкен мақтаныш. Қазақ тілін еркін меңгеріп, хакім Абайды танығаным үшін, қазақ тілін білу арқылы оның қарасөздерін оқығаным үшін қуанамын. Қазақ тілінің шексіз құдіретін бала кезімізден сезініп өстік. Өйткені біз отбасымызда тек қазақ тілінде сөйлейміз. Абайдың өлеңдерін бауырларыммен бірге таласа-тармаса оқимыз.
Қазіргі күні университетте де қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша білім алып жатырмын. Туған ағам Абайдың қара сөздерін жатқа айтады. Соның арқасында республикалық сайыстарға қатысып, жүлделі орындарға ие болып жүр. «Өзімнің айнам – ағам» деп айта аламын. Біз үйде өзіміз хакім Абайдың сөздерін, оның ішінде 31-қара сөзін корей тіліне аудардық. Сондықтан өздері қазақ бола тұра, қазақша сөйлемейтін жастар мені қатты таңғалдырады. Олар не себепті мемлекеттік тілді кейінгі орынға қояды деп ойланамын. Келешекте қазақ тілінің кең қанат жаюы үшін қазақ топырағын басып, ауасымен тыныстап, осы мекенде күн кешіп жүрген әрбір азамат тек қазақ тілінде таза мүдірмей, кедергісіз сөйлесе деймін. Егер де бізге қоғамдық ортада орыс немесе өзге тілде тіл қатса, тек қазақ тілінде ғана жауап беру арқылы қазақ тілінің болашағын жарқын ете аламыз. Ғасырлар қойнауынан келе жатқан мол қазынасын кейінгі жасқа насихаттай аламыз. Осы арқылы бізге бабаларымыздан жеткен асыл мұраны ұлықтай аламыз дер едім. Сөз соңында әрбір жасты қазақ тілін ардақтап, ана тілін құрметтеуге, қоғамдық орындарда тек қана қазақша сөйлеуге шақырамын. Тәуелсіздігіміз тұғырлы, қазақ тіліміз ғұмырлы болсын!
Валентина ТАЛЮС,
Іле ауданы, №18 Қараой орта мектебінің мұғалімі:
– Мен литван қызымын. Бірақ өзге ұлт өкілі болсам да, мемлекеттік тілімізді меңгеріп және құрметтеп келемін. Мен 1994 жылы Ресейдің Астарахань қаласында дүниеге келдім. Жасқа толмай жатып отбасымызбен бірге Атырау облысындағы қазіргі Құрманғазы ауылында тұратын ата-әжемнің үйіне көшіп келдік. Содан бері мен атам Хасанбек пен әжем Нинаның тәрбиесінде болдым. Атам мені кішкентай кезімнен қазақша сөйлеуге үйретті. Сонымен қатар бірге жүрген достарымнан және көршілерімнен үйренгенім тағы бар. 5 жасымнан бастап қазақ тілінде сөйлей бастадым. Мемлекеттік тіл – өмірімде ерекше орын алады. Мектеп пен жоғары оқу орнын орыс тілінде бітірсем де, мен мемлекеттік тілге байланысты әр түрлі олимпиада, сайыстарға қатысып, жүлделі орындарды иеленіп жүрдім. Қазіргі таңда Алматы облысындағы Іле ауданының мектебінде педагог-психолог болып жұмыс істеймін. Мұнда қазақ тілін білу балалармен тіл табысуыма көмектеседі. Мені қазақ ұлтына, қазақ тіліне құрметпен қарауды үйреткені үшін ата-әжеме шексіз ризамын. Менің ойымша, мемлекеттік тіл – тек қазақтың тілі емес, Қазақстанда тұратын барлық этностардың ұлтаралық ортақ тілі.
Наргизам МАХМУДОВА,
Қазақстан халқы Ассамблеясы жанындағы Нұр-Сұлтан қалалық «Жаңғыру жолы» РЖҚ штабы төрағасының орынбасары:
– Мен қазақтың тіліне, салт-дәстүріне құрметпен қарап, мемлекеттік тілді үйреніп, қолданып, насихаттап жүрмін. «Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте» демекші, менің екі ана тілім бар. Ана сүтімен дарыған және сүйген жерімнің топырағымен дарыған ұйғыр тілі мен қазақ тілін ажырату – мен үшін мүмкін емес! Менің ойымша, Қазақстанда өмір сүретін әрбір азаматтың мемлекеттік тілді білуі – парыз. Отандастарымыз қазақ тілін білуі керек. Қай ұлт болмасын, мемлекеттік тілді білуі аса маңызды деп есептеймін. Сондықтан алдағы он жылда мемлекеттік тілді меңгеру бойынша түйткілді мәселелер туындамайды деп сенемін.
Мемлекеттік тілді бесіктен бастап дамытып, бесік жырын айту қажет. Балабақшада мемлекеттік тілді дамытуға аса мән берген жөн. Соның нәтижесінде жасөспірім есейіп, мемлекеттік қызметке кіріскен сәтінде қазақ тілін меңгеруден қиындық көрмейтіні сөзсіз!
Светлана КРЮГЕР,
Қызылорда облыстық «Қоғамдық келісім» КММ сарапшысы:
– Менің ұлтым – неміс. Елбасы Алаштың анасына балаған қасиетті Сыр еліндегі Қызылорда облысының қызымын. Қазақ жастарының тұңғыш көшбасшысы, атақты Ғани Мұратбаев дүниеге келген киелі Қазалы ауданының тумасымын. Қалың қазақтың ортасында өстім. Сыр еліндегі ыстық күннің нұрына шомылып, майлы топырағын кешіп, арықтағы суында қазақтың қара домалақ балаларымен қатар ойнап жүріп қазақ тілін қалай білмейін?! Мені ешкім қазақ тілін үйрен деп қинаған жоқ. Өзім үйрендім. Оны менің бойыма қазақтың ортасы сіңірді. Қазақ тілін білуді отбасындағы тәрбиемен де байланыстырамын. Атам қазақ тілінде өте жақсы сөйлейтін, қазақтың салт-дәстүрлерін құрмет тұтатын. Ұлты қазақ жолдастары да көп еді. Атам мені қазақ балабақшасына берді. Тәрбиеші апайлар мені «қазақтың сары қызы» деп атайтын. Қазақ тілінде еркін сөйлеймін, сауатты жазамын, орнықты ойлаймын.
Мектеп бітірген соң Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде «Журналистика» мамандығы бойынша білім алуға бел будым. Онда орыс тобының ашылмайтынын естіген кезде, ойланбастан қазақ бөліміне құжаттарымды тапсырдым. Отанымның мемлекеттік тілін толық меңгергенім мен үшін үлкен бақыт! Осы күнге дейін қол жеткізген жетістіктерімнің барлығы мемлекеттік тілді білуімнің оң нәтижесі деп есептеймін. Менің өмірлік серігім де – қазақтың жігіті. Өйткені мен жаныммен де, жүрегіммен де қазаққа айналғанмын. Бүгінгі күні Жанерке мен Жансая есімді қаракөз қыздарым қазақ мектебінде білім алуда. Қазақ тілінде еркін сөйлегенімде маған – көк көз, сары шашты жанға қазақтардың өздері таңырқай қарайды!
Ұлы Абай атамыз «Сен де бір кірпіш дүниеге, кетігін тап та бар қалан» деп айтқандай, мен бұл өмірде өз орнымды таптым деп мақтанышпен айта аламын.
Дайындаған
Рауан ҚАБИДОЛДА,
«Egemen Qazaqstan»
