Шортанбайдың жұрты

Руханият • 16 Қараша, 2020

Шортанбайдың жұрты

369 рет көрсетілді

Қарағанды облысы, Шет ауданының орталығы Ақсу-Аюлыдан 15 шақырым жердегі Қатпар тауының етегінде атақты ақын Шортанбай Қанайұлының мекен еткен жұрты жатыр.

Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ

Бұл тұлғаның қазақ тарихындағы орны зор. Тіпті ақынның отты жырларын академик В.Радловтың өзі бағалап, оның жарық көруіне жол ашқан екен. Одан кейін бұлғақ заман бұлдырап тұрған тұста Шортекең жырлары Қазан қаласынан жарық көрген. Мұхтар Әуезов Шортанбайға қазақ әдебиетіндегі «Зар заман» деп аталатын әйгілі кезеңнің ірі өкілдерінің бірі деп баға берген. Ақынның бүкіл саналы өмірі ел ертеңі үшін бұлқынумен өткен. Әсіресе туған халқының отаршылдық езгідегі ауыр халін, оның болашағының күмәнді мән-жайын жырға қосқан. Яғни өзі куә болып отырған заманның мерезін өзгелерден бұрын сезініп, соны аяусыз әшкерелеуге аянбай атсалысты.

Ақын белгілі бір ортаның емес, барша халықтың мұң-мұқтажын толғады, көптің жоқтаушысы болды. Ресей отаршылдығының зорлығын көзімен көріп, жанымен, тәнімен сезінген ол өзінің «Зар заман», «Бала зары», «Тар заман», «Опасыз жалған», т.б. толғаулары арқылы ақиқаттың астарын ашып көрсетті. Толғауларының ішіндегі көпшілікке кеңінен тараған туындысы «Келер заман сипаты» атты шығармасы. Онда халықтың болашағын болжай білген ақын елі үшін қабырғасы қайыса отырып, тығырықтан шығар жол іздейді. Келер заманның кескін-келбетін көрегендікпен көрсете келіп, өз тарапынан тұжырым жасайды, баға береді.

Екі жыл бұрын замана запыранын ақтарып, шер толғауын төккен ақын-жырау атамыздың 200 жылдық мерейтойы қарсаңында жергілікті жанашыр ағайындардың ұйтқы болуымен ескі жұртқа белгітас қойылып, оған «Шортанбай жыраудың үйінің орны» деген мәтінсөз қашалыпты.

Өлкетанушы, шежіре-жазушы Кәмел Жүністегінің айтуы бойынша, бұл жұрт ақынға нағашы атасы Нақып қожадан мұра боп қалған дейді.

«Көне қонысқа Жалпақсаздың сулы қойнауын қуалап, Қатпар таудың тарғыл тасты бөктерін жанай өтіп, дала жолымен баруға болады. Ақынның байырғы мекені жалдың үстінде тұр. Қазіргі жағдайы қоянжон үйіндіге айналған. Бажайлап қарасаңыз, томпайған топырақ жиегінен бірнеше бөлікке бөлініп, бірін-бірі қуалай орналасқан қоржын тамның сұлбасын анық байқайсыз» дейді ақынның мұрасын жинақтаушы Айгүл Уәйсова қарындасымыз.

Жергілікті тұрғындардың айтуынша, бұл жер нулы-сулы, малға пана жайлы қоныс. Қатпар таудың жықпыл-жықпылына қасқыр ұялайды. Ертерек те, шамамен тоқсаныншы жылдары жазушы Кәмел Жүністегі дәл осы маңда аң қуалап жүріп, таудың етегін жайлап отырған Тиышбай деген шопанның шаңырағына келіп түстенбей ме. Сөзден сөз шығып, үй иесі айтады: «Анау тұрған биік жал Шортанбай атаң жұрты. Тіпті елуінші жылдарға дейін, там үйінің қабырғалары құламай бүтін күйінде тұрды». Шортекең жұрты осылай табылыпты.

Күннің маңызды және өзекті жаңалықтарын «Егемен Қазақстан» телеграм каналынан оқыңыз