Дүйсенбіде өткен жиында Будапешт пен Варшава өкілдерінің айтуынша, бұл қадам құқықтық мемлекет принципін сақтауды қамтамасыз ететін арнайы механизм енгізуге қарсылық. Сондай-ақ бұл тәсілді саяси қысым деп мәлімдеді. Аталған тәсілге сай, демократияға кедергі жасап, сөз бостандығы мен құқықтық саланы шектейтін елдерге қаржыландыруды тоқтату қарастырылған.
«Еуропа парламенті мен қазір Германия төрағалық ететін Еуропа кеңесі атынан талқыға түскен құжат объективті бағалау жүйесі емес. Онда көрсетілген мәселелер төңірегінде пікірталас жүргізу де қиын. Венгрия өз пікірін өзгертпейтінін басында-ақ айтқан едік. Біздің ойымызша, бұл – саяси қысым», деп мәлімдеді Венгрия үкіметінің ресми өкілі Золтан Ковач.
Жоспар бойынша, бөлінетін қаражаттың 750 миллиарды коронавирус пандемиясынан зардап шеккен экономиканы қайта қалпына келтіруге бағытталмақ. Қалған 1,075 триллион еуро – Еуропалық одақтың 2021-2027 жылдарға арналған бюджеті. Бұл қаржы 2021 жылғы 1 қаңтардан бастап беріле бастауы керек.
Жаңа жылдың басталуына аз уақыт қалғанын ескерсек, Еуропалық одақ бюджетті тез арада бекітуге тиіс. Бірақ әзірге келіссөздер қалай жүретінін тап басып айта алмай отыр. Осы аптада ЕО-ға мүше мемлекеттер өкілдері тағы бір мәрте онлайн конференция өткізбек. Сол кезде аталған мәселе тағы көтеріледі.
Жалпы, Польша мен Венгрия Еуропалық одақтан көп қаржы алатын елдердің қатарына кіреді. Оның үстіне, коронавирус пандемиясының екінші толқыны қарт құрлыққа оңай тиген жоқ. Әсіресе жоғарыда аталған екі мемлекет індеттен қатты зардап шекті. Осындай қиын-қыстау кезеңде Варшава мен Будапешттің дағдарыспен күресуге бөлінетін қаражатты қабылдамай тастауы түсініксіздеу болып тұр.
Еуропалық одақтың бюджетін бекіту қиынға соғатын түрі бар. Біріншіден, ұйымға мүше мемлекеттердің бәрі оны қолдап дауыс бермесе, құжат қабылданбайды. Ал оны кейінге шегеру экономикаға қып-қызыл шығын әкеледі. Яғни, індеттен зардап шеккен, банкрот алдында тұрған шағын және орта кәсіп иелеріне қаражат берілмейді.
Екіншіден, ЕО-ның 2021-2027 жылдарға арналған бюджетін нақтылау да оңайға соқпаған еді. Өйткені биыл Ұлыбритания қарт құрлықпен қоштасты. Бұл Еуропалық одақтың қалтасына түсетін қаржыға кері әсер етті. Жыл сайын Ұлыбритания 12 миллиард еуро көлеміндегі қомақты қаражатты шытырлатып санап беретін. Бұл – ЕО бюджетінің 11 пайызын құрайды. Осылайша, алдағы 7 жылда одақ қазынасына түсуі тиіс 75 миллиард еуро тапшылыққа айналды.
Сонымен қатар одаққа берілетін қаражаттың көлемі де ұзақ талқыланды. Бастапқыда Еуропалық комиссия бюджеттің көлемін ұлттық жалпы табыстың 1,11 пайызына теңестіруді ұсынды. Дегенмен, бұл сомаға бірқатар дамыған еуропалық мемлекет қарсылық көрсетті. Өйткені, оның көлемі одақтың Германия секілді негізгі донорларына оңайға соқпайтыны анық. Еуропалық комиссияның жоспарына сүйенсек, Германияның алдағы үлесі 32,8 миллиард еуроға жетпек. Бұл қазіргі кезеңмен салыстырғанда 7,3 миллиардқа көп.
Қазынаға түскен қаражатты бөлу мәселесі де Брюссельде қызу талқыланды. Жалпы, Еуропалық одақтың бюджеті негізінен үш бағытқа жұмсалады. Олар: ауыл шаруашылығы, өңірлік даму және ЕО шенеуніктері белгілеген басымдықтар. Кейінгілерінің қатарында инновация, қорғаныс, миграция және студент алмасу секілді салалар кіреді.
Қазынаға көп қаржы құйып отырған мемлекеттер бюджеттен бөлінетін ақшаны негізінен жаңа салаларға салуды жөн көреді. Өйткені Германия, Франция секілді дәулетті елдер ЕО қаражатына аса мұқтаж емес. Сондықтан бұған дейін іргесі бекіп, берік орныққан салаларға қосымша қаржы құйғаннан, қарт құрлықтың көмегін басқа бағыттарға жұмсау тиімді. Алайда Шығыс блоктың елдері үшін басым бағыттарға берілетін соманың қомақты болғаны жөн.
Ақыры ұзақ талқылаудан кейін Еуропалық одақтың алдағы 7 жылға арналған бюджеті 1,075 триллион еуро болып мақұлданды. Бұл соманың 50 пайызға жуығы зерттеу мен инновацияға құйылмақ. Сондай-ақ 30 пайызы климаттың өзгеруімен күреске арналады. Бұдан бөлек, ауыл шаруашылығы, табиғатты қорғау секілді салаларға да қомақты қаражат бөлу қарастырылған.
Қорыта айтқанда, Еуропалық одақ шенеуніктері ұзақ уақыт талқылаған бюджет жоспарының енді қашан толыққанды бекітілетіні белгісіз. Әзірге Венгрия да, Польша да алған бетінен қайтар емес.
