Төлем карталарынан ақша алу көлемі азайғаны байқалады. finprom.kz. ұсынған деректерде 2020 жылдың қаңтар-қарашасы аралығында Қазақстан аумағында төлем карталарынан алынған қолма-қол ақшаның көлемі 15 трлн теңгеге жуықтағаны айтылған. Өткен жылдың қаңтар-қарашада аталған көрсеткіш жалпы карталық айналымдағы қаражаттың 33,3%-ын құраған. 2019 жылы 55,8%, бес жыл бұрын 90% шамасында еді. 2020 жылдың басынан бері бері төлем карталарынан алынған қолма-қол ақшаның үштен бір бөлігі Алматы (3,1 трлн теңге) мен Нұр-Сұлтанға (1,6 трлн теңге) тиеселі. Сондай-ақ, Қарағанды облысы (1,1 трлн теңге) мен Шымкент қаласын қоса алғанда Түркістан облысы (1,7 трлн теңге) да белсенді. Қаражаттың басым бөлігі төлем карталарынан банкомат арқылы алынған, яғни 13,7 трлн теңге — бұл өткен жылмен салыстырғанда 11,5% жоғары. Ал POS-терминалдар арқылы алынған ақша көлемі 39,5%-ға азайып, 1,2 трлн теңгені құраған.
Қазақстанда айналымдағы қолма-қол ақша көлемі 2020 жылғы қаңтардан қарашаға дейін 17% -дан астамға өсіп, 2,7 трлн теңгеден асты. Ұлттық банктің мәліметінше, бұл қолма-қол ақша көлемі бір жыл ішінде 41% өскен 2016 жылдан бергі ең жоғары осындай өсім.
Өсім пандемияға қарамастан, азаматтарға вексельдер мен монеталарды азырақ пайдалануға кеңес берілген кезде және соңғы жылдары қолма-қол ақшасыз аударымдарды бірнеше есеге арттыруға көмектескен финтека қызметтерін дамытуда және бақылаушы органдардың әрекеттерінде болған.
2020 жылы экономикадағы қолма-қол ақшаның өсуі күтпеген болды, өйткені оның төмендеуіне себеп болатын кем дегенде үш фактор бар.
Біріншісі - енгізілген карантинге байланысты шағын және орта бизнес белсенділігінің төмендеуі. Іскерлік белсенділік индексі сәуірдегі алғашқы құлыптау кезінде бірден 37,2 баллға дейін төмендеді және 50 баллдық деңгейге жете алмады, бұл бизнестегі жағымсыз жағдайларды көрсетеді. 2020 жылғы ең жоғары көрсеткіш қараша айында тіркелді - 49,4 балл.
Шағын және орта бизнестен тауарлар мен қызметтерді сатып алу кезінде қазақстандықтар көбіне қолма-қол ақшаны пайдаланады.
Екінші жағдай - қолма-қол ақшасыз төлемдерді неғұрлым белсенді қолдану, олар жоспар бойынша пандемия мен карантин жағдайында өсу үшін жаңа ынталандырулар алуға тиіс болды. Көктемде Ұлттық Банк, мысалы, азаматтарға дүкендерде, дәріханаларда және онлайн жеткізілімде қолма-қол ақшасыз төлем түрлерін белсенді қолдануды ұсынды.
Екінші жағдай - қолма-қол ақшасыз төлемдерді неғұрлым белсенді қолдану, олар жоспар бойынша пандемия мен карантин жағдайында өсу үшін жаңа ынталандырулар алуға тиіс болды. Көктемде Ұлттық Банк, мысалы, азаматтарға дүкендерде, дәріханаларда және онлайн жеткізілімде қолма-қол ақшасыз төлем түрлерін белсенді қолдануды ұсынды.
2020 жылы айналыстағы қолма-қол ақшаның 17% -дан астамға артуы жалпы елдегі ақша массасының 15,6% -ға өсуімен байланысты. Екі көрсеткіштің мәндерінің жақындығы «қолма-қол ақшаны» пайдаланудың органикалық өсуін көрсетуі мүмкін, ал, мысалы, 2015 және 2016 жылдары жағдай басқаша болды.
2020 жылы теңгенің шетелдік валюталарға қатысты әлсіреуі қолма-қол ақша айналымының өсуіне қосымша үлес қосуы мүмкін еді, өйткені бұл 2015 жылдың екінші жартысында еркін өзгермелі күйге көшкеннен кейінгі жағдай еді. Алайда, 2020 жылдың қаңтарынан желтоқсанына дейін теңге долларға қатысты шамамен 11% -ға әлсіреді, ал айналыстағы қолма-қол ақша 17,7% -ға өсті.
