2021 жылы 2 қаңтарда президент экономикалық өсімді қалпына келтіру туралы заңға қол қойды. Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіру кезінде Қазақстан бұрын қабылдаған міндеттемелерге сәйкес шетелдік банктер біздің елде филиалдарын аша алады. Осылайша, шетелдік банктер филиалдарының, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарының және сақтандыру брокерлерінің қызметін реттеуге қойылатын талаптарды қосымша күшейтетін заңнамалық база толығымен қалыптасты.
Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі төрағасының орынбасары Олег Смоляковтың айтуынша, заңда шетелдік банктің филиалын ашқан кезде белгіленген талаптарды сақтау қажет делінген.
– Дәстүр бойынша филиалдарды ашуға рұқсат тек жоғары рейтингі бар банктерге берілуі керек. Бұл дүниежүзілік тәжірибе. Біздің елдің аумағында шетелдік банктің филиалын ашқан кезде оның Standard & Poor's рейтинг агенттігінің «BBB»-ден төмен емес ұзақ мерзімді несиелік рейтингі немесе Moody's Investors Service немесе Fitch агенттігінің осындай деңгейдегі рейтингі болуы керек, – деді Олег Смоляков.
Қаржы реттеушісі төрағасының орынбасары шетелдік банктер жасай алатын операцияларды да атады. Қазақстан аумағында қаржылық қызметті бастамас бұрын шетелдік банк алдымен филиал ашуға, «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясында тіркелуге және тиісті агенттік лицензиясын алуға рұқсат алуы керек.
Шетелдік банктің филиалы:
- депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысушы мәртебесін алғаннан кейін немесе халық мәртебесін алғаннан кейін депозиттерді қабылдауға (Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры).
- Шетелдік банктердің филиалдары үшін жеке тұлғалардан 120 мың доллардан аспайтын (теңгедегі немесе басқа валютадағы) депозиттерді қабылдауға тыйым салынған;
- тұтыну несиелерін, ипотекалық несиені қоса алғанда, барлық түрдегі несиелендіруді жүзеге асыруға;
- факторинг пен коммерциялық операцияларды қаржыландыруды жүзеге асыруға;
- қаржылық лизингті ұсыну;
- несиелік, төлемдік және дебеттік карталарды, жол чектерін және банктік чектерді қоса алғанда, барлық төлемдер мен ақша аударымдарын өңдеу;
- кепілдіктер беру;
- қор биржасында, биржадан тыс бағалы қағаздар нарығында өз есебінен де, клиенттер есебінен де сауда операцияларын жүргізуге;
- сенім білдірушіге және оның атынан қолма-қол ақшаны, ипотекалық талаптарды және тазартылған қымбат металдарды басқаруға.
Олег Смоляковтың пікірінше, шетелдік қаржы ұйымы филиалының жоғарғы басшыларының қатарында кем дегенде екі Қазақстан азаматы болуы керек. Шетелдік банк филиалының басшысы жоғары білімі, мінсіз іскерлік беделі, өтелмеген немесе алынбаған соттылығы жоқ, тізімін уәкілетті орган белгілеген халықаралық қаржы ұйымдарындағы еңбек өтілі және (немесе) қаржылық аудит жөніндегі қызметтер болуы керек.
Олег Смоляковтың пікірінше, шетелдік қаржы ұйымы филиалының жоғарғы басшыларының қатарында кем дегенде екі Қазақстан азаматы болуы керек. Шетелдік банк филиалының басшысы жоғары білімі, мінсіз іскерлік беделі, өтелмеген немесе алынбаған соттылығы жоқ, тізімін уәкілетті орган белгілеген халықаралық қаржы ұйымдарындағы еңбек өтілі және (немесе) қаржылық аудит жөніндегі қызметтер болуы керек.
Смоляковтың айтуынша, Қазақстандағы резидент емес банктің жиынтық активтері тәуекелдерді жабатын, төлем қабілеттілігінің тұрақтылығын қамтамасыз ететін және клиенттердің құқықтарын қорғайтын 20 миллиард долларға баламалы мөлшерден кем болмауы керек.
Шетелдік қаржы институттарының филиалдары пруденциалдық нормативтердің толық тізбесін және банктерге қойылатын басқа да міндетті талаптарды орындауға міндетті болады.
Атап айтқанда, стандарттар несиелік, операциялық және нарықтық тәуекелдерді жабу үшін капиталдың жеткілікті деңгейін ұстап тұруға бағытталған ( жеткіліктілік коэффициенттері);
– қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді міндеттемелерді жабу үшін өтімділікті қолдау;
– банктерде резиденттерден тартылған қаражаттарды ел ішіндегі активтерге орналастыруды ынталандыру (банктер қаражатының бір бөлігін ішкі активтерге орналастыру коэффициенттері);
несиелік тәуекелдің шоғырлануын шектеу (бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің шекті мөлшері), резидент еместер алдындағы қысқа мерзімді міндеттемелердің мөлшерін шектеу (банктердің резидент еместер алдындағы қысқа мерзімді міндеттемелер бойынша капиталдандыру коэффициенті) тәуекел (ашық валюта позициясының шегі).
Пруденциалдық нормативтерді есептеу филиалдың ерекшеліктерін ескере отырып жүзеге асырылады.
Шетелдік банктердің филиалдары сигнал беру факторы ретінде өте маңызды, өйткені филиалдардың келуінің басты себебі клиенттің мүмкіндіктеріне қарап бейімделу.
– Шетелдік банктердің филиалдары қабылдаушы ел экономикасының түрлі салаларына шетелдік инвестицияларды тартуға көмектесе алады, – деп түйіндеді Смоляков.
