1995 жыл. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін тәуелсіздігіміздің елең-алаң шағында жаппай орын алған әлеуметтік-экономикалық қиындықтар Қызылжар өңірі тұрғындарының да қабырғасын қайыстырып, еңсесін езіп жіберген болатын.

Солтүстік Қазақстан облысының сол кездегі әкімі Владимир Гартман мәслихаттың кезекті бір сессиясында есеп беріп: «Жылу жоқ, газ жоқ, көмір жоқ, ақша жоқ, қайдан алуды білмейміз», деп сөзді көбейте бастағанда халық атынан депутаттық мандаты бар Мәлік Мұқанов ағамыз орнынан атып тұрып: «Онда сіз бұл жерде не қылып тұрсыз? Бұл сөзді бізге сол ТЭЦ-тің кочегары да айтып берер еді ғой. Ал халықты қараңғылықта тоңдырып, жауратып отырған, қолынан түк келмейтін сіздердей басшыларды соттау керек», деп жерден алып-жерге салған.
Турашыл, кесек мінезді, ер тұлғалы Мәлік Мұқанов, міне, осындай ел елеулісі, халық қалаулысы болатын. Оның азан шақырып қойған есімі – Майдан. Атына затына сай ірілік, күрескерлік көрсетіп, саналы ғұмыры мылтықсыз майдан алаңында, саяси сахнада өтті. Қатарластары әлі күнге дейін «Шынында да, ол Майдан десе Майдан еді» деп еске алады. Құрдастары көзі тірі кезінде ойын-шыны аралас «Котовскиймен тұстас болсаң, сен де революционер болар едің» деп оның болмысына біткен күрескерлігіне таңданатын еді. Бүгінге дейін оның алмас қылыштай қиып түсер өткірлігін, шыншылдығын, ешкімнен қаймықпайтын өжеттігі хақында тұрғыластары да, қаламдас әріптестері де, теріскейде тіл-діл үшін күресте аға, үлгі тұтқан інілері де аңызға бергісіз әңгіме айтудан жалықпайды. Осы орайда ардагер журналист Болат Қожахметовтің Мәлік Мұқанов жайлы айтқан бір естелігі ойыма оралып отыр.
«Сексенінші жылдардың таусылар тұсы еді. Жайнап тұрған жаз айы болатын. Одан кейін аты екі рет өзгерген саяси оқу үйінің алды. Рұқсатсыз митинг өткізуге жиналған казактар осы үйдің алдындағы оның енімен бірдей құла-дала тас баспалдақты лық толтырды. «Казактар митинг өткізгелі жатыр» деген суыт хабарды ести сала жүгіре басып, жетіп келген біз, бір топ жігіт «жотаға» өкше тиізе алмай, төменірек тұрмыз. Бір кезде баспалдақтағылардың біреуі өзімен бірге ала келген КСРО-ның етектей қызыл туын желбіретіп қадай бастады. Оны бәріміз де бірден байқадық. Ал Мәлік болса, біздей ойланған жоқ: жетіп барып, қызыл туды жұлып алды да, лақтырып жіберді. Абырой болғанда, едірейген казактар туға жармаспады. Мәлікке де тарпа бас салмады. Құдай сақтады әйтеуір! «Әр дәуірдің өзінің қол бастаған немесе сөз бастаған бетке ұстарлары болады ғой. Мәлік ХХ ғасырдың бас кезінде өмір сүрсе, Алаш арыстары сынды күрескер болмай қоймас еді».
Еліміз өз егемендігі мен тәуелсіздігін жариялаған тоқсаныншы жылдардың басында Қызылжар өңірінде саяси жағдай күрт шиеленісіп, жар астынан шыға келген жау пиғылды базбіреулердің қос азаматтық, қос мемлекеттік тіл, автономия құру мәселелерін көтеріп, елді дүрліктіргені мәлім. Сол сындарлы, алмағайып кезеңде қайратты қалам иелері парыз бен парасат биігінен көрініп, жұртшылықты сабырға шақырып, арандатушылардың арам ниеттерін әшкерелей тойтарыс беріп отырды. Бұл ретте, әсіресе, екі тілге бірдей жетік дарынды көсемсөзші Мәлік Мұқановтың орыстілді оқырман қауымға ой салатын, ұлт араздығын қоздырушы әзәзілдерді оңдырмай әшкерелейтін, кешегі Кеңес империясын көксеушілерді тәубеге шақыратын бірнеше көлемді мақаласы қызылжарлықтардың айрықша назарын аударды. Әсіресе, 2000-2003 жылдар аралығында «Егемен Қазақстан» газетінің меншікті тілшісі бола жүріп, өңірдегі ұлттық мәселелерді сол бір әрі-сәрі кездің өзінде кемеріне келтіріп, келістіре жазған мақалаларын жұрт іздеп жүріп оқитын. Себебі шырылдаған шындықты ақмылтық Мәлік аға бас газеттің бетінде тайсалуды білмейтін бел баладай тіке айтушы еді.
Көктемгі, күзгі науқандарды қағаз жүзінде аяқтап, жалған ақпар беретін аудан әкімдерін әшкерелейтін болашақ мақалаларының материалдарын жинарда жергілікті телерадиокомпанияның сол кездегі басшысы Кәрібай Мұсырманға хабарласып, көлік сұрап алады екен. Әкімдердің жалған ақпаратын дәлелдермен айпара қылу үшін қасына телерадиокомпанияның операторы мен журналисін де қосып алып, фактілерді бейнетаспаға жаздырып алады. Басылымның бетіне Ауыл шаруашылығы министрлігінің, Бас прокурордың назарын аудартуға бағытталған мақалалары жарқ етіп жарияланып, кінәлілердің сазайын тарттырып, шарасыздардың айызын қандыратын. «Көш көлікті. Ал басқасы ше?!», «Қыс келіп қалды. Оралмандар баспанасыз отыр» деген мақалалары қоғамдық дүмпу туғызғаны ел есінде. Бұл мақалаларға еліміздің сол кездегі Үкімет басшысы назар аударып, онда көтерілген мәселеге орай шара қолданғаны да жұрттың жадында болар.
Мәлік Мұқанов қалай жазса да, сөйлесе де мергеннің оғындай дөп тигізетін. Оның өткір сындары жауын найзасымен жұлып түсіретін баяғының батырларын көз алдымызға елестететін. «Қазақстанның Бас прокуроры назарына» айдарымен жарияланған «Жер беріп, ұлын жарылқаған әкім Дмитриенко қашанғы тайраңдайды?» деген мақаласының арқасында әділдік орнап, кінәлілер қызметінен кеткенін жалпақ жұрт біледі.
Журналистиканың қыр-сырын терең меңгерген Мәкеңнің жазуынан ұшынған пәле іздеп жанығатын залымдардың өзі уәж таппай діңкелеуші еді. Мұқалмас жігерден жаралған Мәлік аға нысанаға алған тақырыбын жеріне жеткізіп жазып қана қоймай, сынға құлақ аспайтын құрдымдармен заң алдында жүздесіп, сотта талай жеңген кездері болған.
Қаламының қуатын ұлттық, проблемалық жайттарға арнаған Мәкең саяси күрес алаңына шыққанда кейбіреулер құсап жалған бедел, арзан ұпай алу мақсатын емес, елдік мәселелерді ту етіп көтеріп, биік мінберлерден білікті ұсыныс-ойлар айтуымен ерекшеленетін. Озық ой, орынды ұсыныс толы тұжырымдарын қалам шеберлігімен жеткізіп, аймақтағы көп кемшіліктерді жоюға баламалы жол табу мақсатын көздеген талай мақалалары жарияланып жатты. Қазір бас газеттің сол жылдары шыққан сандарын парақтап отырып, көзбен көрмесем де, аға буынның айтуымен сұлбасы сызылған Мәлік Жақыпұлының бейнесі айқындала түскендей. Өршіл рухқа толы болмыс-бітімі, ұлттық мүдде сынға түскенде ешнәрседен де тайсалмайтын жүрек жұтқан батыр мінезі, шынында да, үзеңгілес әріптестері айтса айтқандай екен.
Турашылдық туғаныңа да жақпайды. Нобель сыйлығының лауреаты Габриэль Маркес айтқандай, сүліктей сорып алатын журналистиканың жүгін арқалап, журналист ретінде жарқырап көрінген Мәлік ағамызға көзі тірісінде екі марапат қана бұйырыпты. Журналистер одағының сыйлығы осы саладағы қажырлы еңбегі үшін тапсырылыпты. Тәуелсіздікті нығайту жолында қаламымен қайрат көрсеткен Мәкеңнің төсіне мерекелік медальды «Егемен Қазақстан» газетінің басшылығы тағыпты. Әрине, ең зор марапат – халықтың құрметі! Қазағын сүйген, оның әрбір жетістігіне қуанатын, кемшілігіне күйінетін адами қасиеттерді бойына сіңірген азаматтың жылдар өтсе де жадымыздан өшпеуі – осының айғағы.
Арайлым Бейсенбаева,
журналист
Солтүстік Қазақстан облысы
Сенатта сақтандыру нарығын жетілдіру мәселелері талқыланды
Қазақстан • Бүгін, 17:35
Ақтөбеде иесіз инженерлік желілер коммуналдық меншікке беріледі
Аймақтар • Бүгін, 17:26
Алматы облысында былтыр 281,2 млрд теңгеге тамақ өнімдері өндірілді
Аймақтар • Бүгін, 17:21
Қазақстанда кибер шабуылдар күрт артқан
Қоғам • Бүгін, 17:10
Елорданың 39 кәсіпкерлік нысаны «Ashyq» қосымшасымен жұмыс істейді
Аймақтар • Бүгін, 17:07
Петропавлда жатақханадағы жарылыстан бойжеткен көз жұмды
Аймақтар • Бүгін, 16:58
Қазақстандықтар қолма-қол ақшамен есептесуді күрт азайтты
Қоғам • Бүгін, 16:52
Актер Нұркен Өтеуіл жаңа қызметке тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 16:41
10 наурызда телерадиохабар тарату уақытша тоқтатылады
Қазақстан • Бүгін, 16:40
Қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше болғанына - 29 жыл
Қазақстан • Бүгін, 16:37
Қаңтардан бастап мемлекеттік әлеуметтік сақтандырудың жәрдемақы мөлшері өсті
Аймақтар • Бүгін, 16:28
Алматыда мектептер наурыз айында аралас оқу форматына көшеді
Аймақтар • Бүгін, 16:21
Қазақстан мен Қытай арасындағы шекаралық өткелдерде болатын проблемалық мәселелер реттеледі
Экономика • Бүгін, 16:19
«Дәрмек» республикалық операциясының бірінші кезеңі аяқталды
Аймақтар • Бүгін, 16:12
Акцияларын жариялауды жоспарлап отырған компанияларға салықтық жеңілдіктер қарастырылады
Экономика • Бүгін, 16:11
Adam bol awards жүлдесінің жеңімпаздары марапатталды
Қоғам • Бүгін, 15:56
Қостанайда карантин бұзғандарға 18 млн теңге айыппұл салынған
Аймақтар • Бүгін, 15:53
Шымкентте мектептерде ыстық тамақпен қамтуға рұқсат жоқ
Оңтүстік Қазақстан • Бүгін, 15:52
Су тасқыны кезеңіне дайындық бойынша жұмыс жүргізілуде
Қазақстан • Бүгін, 15:48
Жүк жөнелтушілер бастамасымен ҚХР-ға жүк қабылдауға уақытша тыйым салынады
Экономика • Бүгін, 15:47
Қазақстан эпидемиялық ахуал бойынша "жасыл" аймаққа оралды
Қазақстан • Бүгін, 15:41
1-5 сынып оқушылары аралас форматта оқитын болады
Білім • Бүгін, 15:38
Жер ресурстарын басқару комитетінің төрағасы тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 15:31
Жамбыл облысында жұмыспен қамту жалғасуда
Аймақтар • Бүгін, 15:26
Мектеп формасына қатысты шешімді ата-аналардың өздері қабылдайды
Білім • Бүгін, 15:25
Мұнайлыда жылына 250 тонна ет өнімі шығарылады
Аймақтар • Бүгін, 15:11
Үлкен Алматы шатқалына баруға шектеу қойылды
Экология • Бүгін, 15:07
Қазақстан мен Түркия арасындағы дипломатиялық қатынастарға - 29 жыл
Саясат • Бүгін, 14:57
Қазақстан мен Қырғызстан президенттері журналистер үшін бірлескен баспасөз мәслихатын өткізді
Президент • Бүгін, 14:31
Қасым-Жомарт Тоқаев пен Садыр Жапаровтың бірлескен мәлімдемесі жарияланды
Президент • Бүгін, 14:21
Аула хоккей лигасының V маусымы аяқталды
Спорт • Бүгін, 14:13
Ақмола облысында ауыл мектебіне жаңа автобус табыс етілді
Аймақтар • Бүгін, 14:05
Алматы облысында өткен жылы 281,2 млрд теңгеге тамақ өнімдері өндірілген
Аймақтар • Бүгін, 13:48
Атыраулық әскерилер ардагерлер тұратын үйдің ауласын тазартып берді
Аймақтар • Бүгін, 13:33
Қытайлықтар елімізге визасыз кіре алатыны рас па?
Қазақстан • Бүгін, 13:31
Бағдат Мусин «Роскосмос» басшысы Дмитрий Рогозинмен кездесті
Технология • Бүгін, 13:14
Қасым-Жомарт Тоқаев Қырғызстан Президентімен шағын құрамда келіссөздер өткізді
Президент • Бүгін, 12:59
Ауыл шаруашылығын дамытуда арнайы гранттар бөлінеді
Білім • Бүгін, 12:57
Қыс басталғалы қар құрсауынан 1242 адам құтқарылды
Қазақстан • Бүгін, 12:57
БҰҰ-ның Нигериядағы базасына шабуыл жасалды
Әлем • Бүгін, 12:55
Әлем елдеріндегі коронавирусқа қатысты ахуалға шолу
Әлем • Бүгін, 12:48
АӨК мемлекеттік қолдау тұрақты әрі оңтайлы болады - Сапархан Омаров
Экономика • Бүгін, 12:47
Атырауда «30 игі іс» қайырымдылық марафоны басталды
Аймақтар • Бүгін, 12:38
Шымкентте көктемгі әскерге шақыру басталды
Аймақтар • Бүгін, 12:21
Алексей Цой медицина саласында мәселе көптігін мойындады
Медицина • Бүгін, 12:14
Шымкенттік дәрігер 3 мыңға жуық ананы босандырған
Аймақтар • Бүгін, 12:05
ҚазҰУ белгілі ғалым Әлия Оспанованың 70 жылдығын онлайн режимде атап өтті
Руханият • Бүгін, 12:02
Жалған нөмір таққандар ісі сотқа жолданды
Аймақтар • Бүгін, 11:49
Алексей Цой ауылдағы дәрігерлер тапшылығын қалай шешуге болатынын айтты
Медицина • Бүгін, 11:44
2 наурызға арналған валюта бағамы
Қаржы • Бүгін, 11:43
Бокстан ұлттық құрама Испанияда халықаралық турнирге қатысады
Спорт • Бүгін, 11:43
«Алғыс айту күнінде» ардагерлер тыс қалған жоқ
Аймақтар • Бүгін, 11:35
Әскердің қауіп-қатерге даярлығы қалай?
Видео • Бүгін, 11:24
Шетелден келген 5 жолаушыдан коронавирус табылды
Қоғам • Бүгін, 11:15
Азық-түлік бағасын реттемеген әкім орынбасарлары жауапқа тартылады
Қоғам • Бүгін, 11:13
Қызылжарда Х қысқы Қазақстан оқушылар гимназиадасының ашылу рәсімі өтті
Спорт • Бүгін, 11:10
Нұрлан Нығматулин: Квазимемлекеттік сектордың қолжетімділігін қамтамасыз ету қажет
Парламент • Бүгін, 10:54
Аймақтар • Бүгін, 10:47
Шығыс Қазақстанда жолда қалып қойған 194 адам эвакуацияланды
Аймақтар • Бүгін, 10:46
Қазақстанда қандай әлеуметтік желілер жиі қолданылады
Қоғам • Бүгін, 10:46
Қазақстан 2020 жылғы экономикалық еркіндік рейтингінде 39-орынды иеленді
Экономика • Бүгін, 10:45
Үкімет медициналық-санитариялық алғашқы көмекті дамыту шараларын қарады
Үкімет • Бүгін, 10:34
Қырғызстан президенті мемлекеттік сапармен Қазақстанға келді
Саясат • Бүгін, 10:24
Ассамблея өкілдері алғыс айту күнімен құттықтады
Аймақтар • Бүгін, 10:21
Өсімдіктер әлемі туралы Заң қабылданады
Қазақстан • Бүгін, 10:13
5 жылда ауыл тұрғындарына шағын несие беріледі
Қоғам • Бүгін, 10:07
Қазақстандағы ең танымал әлеуметтік желі қайсы?
Қазақстан • Бүгін, 10:06
Ұқсас жаңалықтар