«Айран ішкендер» тұтылып жүр ме? Әлде әлі де құтылып жүр ме?

Бұл ретте Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ел билігінің тізгіні қолына тиісімен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелеріне арналған кеңес өткізіп, сыбайлас жемқорлықты жою әкімдер жұмысының негізгі көрсеткіштерінің бірі болатындығын, бұл үшін оларға жеке жауапкершілік жүктелетіндігін мәлімдей келіп: «Егер біз сыбайлас жемқорлықты түбірімен жойғымыз келсе, менің пікірімше, мемлекеттік органдардың басшылары өздері­нің қарамағындағы қызметкерлер сыбайлас жем­қорлық қылмыстар жасаған жағдайда отстав­к­аға кетуі керек», деген болатын.

Осыған орай «Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» заңының 43-бабына «...мемлекеттік органдардың бірінші басшылары, орталық және жергілікті мем­ле­кеттік органдардың дербес құрылымдық бө­лімшелерінің басшылары лауазымдарын атқаратын мемлекеттік қызметшілер өзде­ріне тікелей бағынысты мемлекеттік қыз­мет­ші­лердің сыбайлас жемқорлық қылмыстар жа­са­ғаны үшін мынадай:

1) бағынысты адам жасаған сыбайлас жем­қор­лық қылмыс пен сыбайлас жем­қор­лық құқық бұзушылықтар жасау­дың алдын алу жө­ніндегі лауазымдық міндет­терді орын­да­мау­дағы немесе тиісінше орын­да­мау­дағы кінә арасындағы байланыс анық­тал­ған;

2) бағынысты адамға қатысты сыбайлас жемқорлық қылмысы үшін қылмыстық жауаптылыққа тарту туралы заңды күшіне енген сот актісінің болуы кезінде Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тәртіптік жауаптылықта болады» деген өзгеріс енгізілді.

Ал осы заң талабының іс жүзінде орындал­уы қалай? Қазір әлеуметтік желіде бір әкім­нің орынбасары өзінің қарамағындағы басқарма басшысының жемқорлығы үшін сот­тал­ған­ды­ғына байланыста қызметінен кетуге өтініш бергенімен, қатаң сөгіс арқалап, қыз­метінде қалдырылғанының дұрыс-бұрыс­ты­ғы жайлы пікірсайыс қызып тұр. Әрине, әкімнің өз орынбасарының орын алған сыбайлас жемқорлық қылмысқа еш қатысы жоқтығын ескеріп, қолданыстағы заңнама аясында осын­дай шешім қабылдағандығы даусыз. Кей өңір­лерде қарамағындағы басқарма басшысы пара алып ұсталып, сотталғандығы үшін өз өтініші­мен қызметін доғарған әкім орынбасарлары да бар.

Дегенмен осы сыбайлас жемқорлыққа қа­тыс­ты заңнамаға енгізілген өзгерістің әділ­дігі мен негізділігі күмән тудырмай қой­майды. Се­бебі заңда көрсетілгендей, «бағынысты адам­ға қатысты сыбайлас жемқорлық қылмысы үшін қылмыстық жауаптылыққа тарту туралы заңды күшіне енген сот актісінің болуы» оның тікелей басшысының өз қызметінен босату жөнінде өтініш беруіне негіз болады. Алайда кез келген өңірдің кез келген басқармасы басшысын сол өңір әкімінің орынбасары емес, әкі­мі­нің өзі тағайындайтыны мәлім. Әкім­дер­дің бәрі бірдей өз орынбасарынан басқарма басшысы етіп кімді тағайындау керектігін сұ­рап жатпайтындығы да белгілі. Сонда қалай? Өзі таңдап, тағайындамаған бас­қарма басшысының былық-шылығы үшін әкім­нің орынбасары неге жауап беруге тиіс? Қи­сынға салсақ, ол үшін әкімнің өзі жауап бергені жөн емес пе?

Бұл – тек әкімдіктерге емес, барлық мем­ле­кеттік органға тән кереғар құбылыс. Өйткені командалық ауысулар үрдісі әлі де толық ты­йылмай, жалғасып жатыр. Әкімдер де, министрлер де тағайындала салысымен саяси қыз­метші саналатын орынбасарларын ғана емес, өңір­лік басқармалардың, минис­тр­лік­тер­дің ко­митеттері мен департамент­терінің басшыларын да бірінен соң бірін ауыстырып, «өз адам­да­рын» әкеліп жатқандығын көзі емес, кеудесі соқыр ғана көрмейді.

 Демек, «айран ішкен құтылып, шелек жала­ған тұтылады» деген өмір шындығы түбе­гей­лі өзгерді деп айтуға әлі ерте.