Көпшілігіміз тіс кариесінің, қазақша айтқанда тісті құрт жеуінің инфекциялық жүрек миокардына апаратынын білмейтініміз анық. Стоматолог Сәуле Есембаеваның айтуынша, тісті емдетпей, құрт жеп қойған тістің тұқылдарымен жүре беру аталған ауруға 100 пайыз алып келеді. Бір жүрек миокардын ғана емес, панкреатитпен ауырған пациенттің қанының талдамасынан қызылиектің қанап жүруін, қанқұртты тудыратын микроорганизмдер табылған. Сонымен қатар түрлі қатерлі лейкоз, темір жетіспеушілігінен туатын анемия және эндокринді аурулардың бірсыпырасының ағзаны жүдетіп, аурухана төсегіне таңуына осы тіске қалай болса, солай қарау себепші екен. Тіпті кейде терапевт пен гематолог білмей тұрып, пациенттің ақ қан ауруына ұшырағанын стоматолог дәрігер аңдайды. Өйткені ондай науқастың тісіне ұялаған тастарды сәл тазалаймын дегенде қан бұрқ ете қалып, тоқтамай қояды. Содан көңіліне кіді алған тіс дәрігері қан талдамасына жібергенде лейкоз анықталады.
Профессор дәрісінде тістің миға жақын орналасқанын әсте естен шығармауға кеңес береді. Ол әсіресе балалар өміріне қауіпті, оларда әрбір инфекциялық үдеріс өте жедел дамиды. Біздің елде жақ-бет сүйегі бөлімдеріне қаралатын балалардың көпшілігі тістің асқынып қабынған ауруларымен түсетін көрінеді. Ал Швеция, Финляндия, Жапония жұртында кариестің алдын алуды жақсы жолға қойғандығы сондай, кариес тіпті де жоқ. Ақыр аяғында олар алда-жалда пульпит, кариес, пародонтит сынды аурулар бола қалса, қалай емдейміз деп көршілес елдерге мамандарын жіберіп, қысқа мерзімді оқулардан өткізіп жүр.
«Біріншіден, іштегі шарана үшін анасының тіс саулығы аса маңызды, егер анасында тіс ауруы болса, нәрестенің де тістері сондай болады. Екіншіден, сүт тістерін тазалау керек емес деп көп ата-ана мән бермейді. Ал сүт тістері зақымданған болса, орнына сау тіс шықпайды, ол үшін балаға тісі шығысымен күніне екі рет тісін тазалатып, ас ішкен соң аузын шайғызып отыру қажет. Осылай үйренген бала есейгенде де солай әдеттенеді. Бұл – қартайғанға дейін тіс саулығының кепілі. Тіс тазалығына мұқият болу түрлі аурудың алдын алады», деді Сәуле Серікқызы.
Сосын бала көтерген әйелдегі токсикоздың да зияны бөлек әңгіме екен. Құсқаннан соң ауыз дұрыс шайылмаса, бөлінген қышқыл тіске зақым тигізеді, бұған қоса жүкті әйелдің тістерін емдету үшін ерте келуінің де маңызы зор. Алғашқы үш айдан кейін аяғы ауыр келіншектің стоматолог креслосында 15-20 минуттен артық отыруына болмайды, өйткені іштегі шаранаға зияны тиеді. Сондықтан алдыңғы үш айдың ішінде тісті мейлінше мұқият емдеу аса қажет.
Негізі адам ағзасында тіс табиғаты ең бір қатты заттан тұрады. Алайда соның өзі тазалығына мән бермесе, тәттіні көп жесе, газды, қантты сусындарды, тіпті тәтті шырындарды көп ішсе, бүлінеді. Біздің елімізде жасы ұлғайған адамдардың басым бөлігі табиғи тістерден адаланып, протезбен жүреді. Ондай болмауы үшін профилактикасына жөндеп қарап, тісті бекітуге септігі бар қатты сәбіз, қызылша тәрізді көкөністерді жеп, етті де былбыратып аспаудың пайдасы бар. Тіс төмен қарап салбырап тұрғандықтан, күнделікті жаттығу жасағандай қайрат жұмсап шайнау керек, ол оған күш беріп, түбін бекітіп отырады екен.
Тіс айналасындағы онлайн әңгімеде маман оны тазартатын пасталарды таңдауға да мән беруді ескертеді. Фторлы пасталарды пайдаланудың мөлшері, тіс тазалайтын ысқыш шөткелердің жұмсақ, қаттылығы – бәрі назарда ұсталынатын маңызды дүниелер. Тілдің үстіне жиналған түрлі микроорганизмдер асқазанға өтіп, ағзаны ауруға ұшыратады, жалпы ауыз қуысының тазалығы дені сау болуға ұмтылатын жұрттың назарында болуы тиіс. Стоматолог тіс пастасымен бірге ауыз шаятын сұйықтықтарды пайдаланып тұруға кеңес берген. Әр жолы дастарқан басынан тұрғанда ауызды құрығанда жай сумен жуған жөн.
Дәріс барысында «МӘМС және ТМККК аясында стоматологиялық көмекті кім және қалай тегін ала алады?» деген маңызды сауалға жауап берген маман оны міндетті түрде лицензиясы бар және МӘМС-пен арада қызмет көрсетуге шарты бар кез келген стоматологиялық клиника атқаратынын, ал ол қызметтің жоспарлы және шұғыл деп бөлінетінін жеткізді. Жоспарлы емделуге балалар мен 18 жасқа толған жасөспірімдер, жүкті әйелдер жатқызылады. Ал шұғыл емдеуді жоғарыдағы екі санаттағыларға қоса соғыс ардагерлері мен оларға теңестірілгендер, I, II, III, IV топтағы мүгедектер, алтын және күміс алқалы аналар, атаулы көмекпен қамтылған әлеуметтік әлсіз топтағылар мен зейнеткерлер, әлеуметтік тұрғыда елейтін инфекциялық аурумен есепте тұратындар ала алады. Ал өзге санаттағы барлық азамат үшін стоматологиялық ем ақылы жүргізіледі.
Сәуле Серікқызы тағы бір жақсылықты ортаға салды. Әлеуметтік аз қамтылған отбасылардың 6 мен 12 жас аралығындағы балаларының тістерінде аномалия болған жағдайда (тістері айқасып қалғанда, кемиектік, т.с.с) және қоянжырық болып туса, тегін қызмет көрсетіледі.
