ҚАЗАҚСТАННЫҢ ИНДУСТРИЯЛЫҚ ӨРЛЕУ ДӘУІРІ

Жер қойнауына Менделеев кесте­сін­де келтірілген қазба байлығының бәрін дер­лік жинаған ұлы даланың төл иесі Қазақ­стан үшін индустриялық державаға айна­луды тағдырдың өзі жазған сияқты.  Тұң­ғыш Президентіміз Нұрсұлтан На­зарбаев сонау бір өкпені қысқан өтпелі кезеңнің өзінде, яғни 1997 жылдың қа­зан айында “Барлық қазақстандық­тар­дың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы” атты халыққа Жол­дауын жария­лап, егемен еліміздің 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясын ай­қын­даған еді. Сол бір болашағы болжау­сыз бұлыңғыр шақта басқаны былай қойғанда, экономиканың майын ішкен мамандардың өзі ұзақ мерзімге арналған бұл стратегиялық жос­пардың орында­луы­на күмәнді болатын. Бірақ тарих та­ныған реформатор Нұрсұл­тан Назарбаев сәуегейлер айтқан күдікті сырып тастап, 2001 жылғы желтоқсанда Қазақстан Рес­публикасының 2010 жылға дейінгі стра­тегиялық даму жоспарын бекітті. Уақыт­тың өзі бұл жоспардың “Қазақстан-2030” Стратегиясын іске асырудың ал­ғашқы онжылдық тұғыры болғандығын көрсетті. Елбасы Қазақстан халқына арнаған “Жаңа онжылдық – жаңа экономика­лық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүм­кін­дік­тері” атты биылғы Жолдауында “1997 жылы “Қазақстан-2030” Страте­гиясын қа­былдап, біз елдің ұзақ мерзімді күн тәртібін, басты мақсаттар мен басымдықтарын қалыптастырдық, кейін олар 2010 жылға дейінгі Стратегиялық жоспарда қисынды түрде дамытылды. Сөйтіп біз қалай жоспар­ласақ, солай өмір сүрдік” деп атап көрсетті. Бүкіл әлем эко­номикасын тұралатқан жа­һандық қаржы-экономикалық дағдарыс­тың қиындықтарына қарамастан Мемле­кет басшысы тағы да батыл да сындарлы қадам басып, еліміздің 2020 жылға дейін­гі даму стратегиясын айқындап берді. Қазақ­стан Республикасының 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму жос­пары 2010 жылдан бастап 2019 жылды қоса алған­дағы ара­лық­ты қамтитын “Қазақстан-2030” Стра­те­г­иясын іске асырудың келесі кезеңі болмақ. Сөйтіп сөзі мен ісінің ара­сында ешқашан алшақтық болып көрме­ген Елбасы сонау 1997 жылы айтқан сөзі­нің ақи­қаттығын, ел экономикасын алға да­мы­тудың 2030 жылға дейінгі белгілеген бағы­тының беріктігін барша әлемге паш етті. Мемлекет басшысының баламасыз бастамаларымен жаһандық дағдарыстан өзгелермен салыстырғанда оқ бойы озық шыққан Қазақстан ел экономикасын жаңа асуларға шығару мақсатында батыл бастама  – 2020 жылға дейінгі үдемелі ин­дустриялық-инновациялық даму бағ­дар­ламасын қабылдады. Бұл страте­гиялық бағдарлама индустриялық да­му­дың екі бесжылдық жоспары бойынша жүзеге асырылмақ. 19 наурызда Елбасы­н­ың Жар­лығымен 2010-2014 жылдардағы үдемелі индустриялық-инновациялық даму жө­ніндегі мемлекеттік бағдарлама бекітілді. Мемлекет басшысының тап­сыр­масына сәйкес ел Үкіметі осы үде­мелі индустрия­лық-инновациялық даму­дың (ҮИИД) мемлекеттік бағдарламасын іс жүзіне асыру мақсатындағы шаралар шеңберінде Қазақстанның индустрия­ландыру карта­сын бекітті. Бұл картада алдағы уақытта іске қосылатын индус­триялық жобалар­дың нақты кестесі белгіленген. Бұл жобаларды іс жүзіне асыру шараларына еліміздің кәсіпкер­лерін кеңінен қамту мақсатында “Биз­нестің жол картасы-2020” бағдарла­масы қабылданды. Тек осы бағдарла­маны жүзеге асыру үшін ғана үстіміздегі жылы 30 миллиард теңге қаржы бөлінбек. “Индустрияландыру картасы” екі бө­лімнен тұрады. Біріншісі, өңірлік кар­талар. Онда облыстарды дамытуға бірінші кезекте қажетті нысандар шоғыр­­ланды­рылған. Екінші республи­калық карта. Мұнда орталық атқарушы ор­гандар мен мемлекеттік хол­дингтер тікелей бақылауға алған индустриялық-инновациялық даму жоспарының негізгі нысандары топтасты­рылған. “Индустрия­ландыру картасына” енгізу үшін алдын-ала 385 жоба ұсыныл­ған болатын. Жан-жақты талқылаулар бары­сында 236 жоба іріктелініп, “Индус­трияландыру картасына” кіргізілді. Атап айтқанда, жалпы құны 6,8 триллион теңге болатын 101 ірі жоба республикалық картаға, жалпы құны 580 миллиард теңге болатын 139 жоба өңірлік карталар­ға топтастырылды. Мәселен, Павлодар облысында “Қазақ­мыс” корпорациясы Бозша­көл кен байыту комбинатын, Шы­ғыс Қазақ­стан облысын­да Ақтоғай кен байыту комбинатын салса, “Соколов-Сарыбай кен байыту өндірістік бірлестігі” АҚ Қостанай облы­сында металданған өнім өндіру жөніндегі зауыт, осы облыста “АгромашХолдинг” АҚ ауыл шаруа­шылығы жол құрылысы техникала­ры мен автобустар шығару зауытын іске қоспақ. “Kazakhstan Petrochemіcal Іndustrіes Іnc” ЖШС Атырау облысында ықпалдастырылған газ-химия кешенін, “ҚазМұнайГаз” ұлттық компаниясы” АҚ “Бейнеу – Шымкент” газ құбырын, нақ осы компания Атырау мұнай өңдеу зауытын қайта құру және жаңғырту жұ­мыстарын атқарса, Қарағанды облы­сында “Сарыарқа” ӘКК ұлттық ком­паниясы” АҚ индустриялық парктің ин­фра­құ­ры­лымын, “Қарцемент” АҚ құрғақ әдіспен цемент өндіретін №5 техноло­гиялық желіні, “ҚазБелАЗ” бірлескен кәсіпорны” ЖШС “БелАЗ” көлігін құ­растыру және қосалқы бөлшектер шы­ғару зауытын, “Bapy Mіnіng”  ЖШС темір кенін өңдеу және өндіру кешенін салу жұмыстарын жүзеге асырмақ. Ақмола облысында “Tourіsm Borovoe Cіty” ЖШС “Бурабай арнайы эконо­микалық аймағының шека­расында туристік ойын-сауық кешенін салу”, “Қазақатомөнеркәсіп-ҚҚЗ бірлес­кен кәсіпорыны” ЖШС өндірістік қуаты 180 мың тонна болатын күкірт қышқылы зауытын, “Бәйтерек-А” АҚ электровоз зауытын іске қоспақ. “KEGOC” АҚ Алматы облысында Мой­нақ ГЭС-інің толық қуатында жұмыс істеуін, “ОтесБиоАзия” ЖШС инфрақұ­рылымы дамыған қазіргі заманғы бор­дақы­лау алаңын іске қосады. “Париж ком­му­насы ХХІ” ЖШС Ақтөбе облы­сында Бестамақ мал шаруашылығы кеше­нін, “Айс” ЖШС 1100 басқа арналған тауарлы сүт фермасын, “Актюбинская медная компания” ЖШС №2 мыс-мырыш өндіру жөніндегі кен байыту комбинаты фаб­рикасын, “Юбилейное” ЖШС “Юбилей­ное” кен орнында алтыны бар кенді байыту фабрикасын, “СНПС-Ақтөбемұнайгаз” АҚ үшінші Жаңажол газ өңдеу зауытын іске қосатын болады. Шығыс Қазақстан облы­сында “Қазақцемент” ЖШС құрғақ тәсіл бойынша цемент зауытын салу, “Қазмы­рыш” АҚ Өскемен металлургия кешені­нің мыс қорыту және электролиз зауыт­тарын салу, “Өскемен титан-магний комбинаты” АҚ “ӨТМК” акционерлік қо­ғамында титан кесектерін және қорыт­паларын өндіру зауытын, “Семей был­ғары өңдеу комби­наты” ЖШС былғары өндірісін қайта жаңарту және жаңғырту, “Азия Авто” АҚ Өскемен қаласында толық циклді автозауыт және авто­құрамдар шығаратын технопарк салу жұмыстарын іс жүзіне асырады. Ал Жамбыл облысында “Қазфосфат” ЖШС кен байыту фабрикасын және күкірт қышқылы цехын, “Мыңарал тас компа­ниясы” ЖШС цемент зауытын салу жобаларын іске қосады. Оңтүстік Қазақ­стан облысында “Қазақстандық мине­ралды ресурстар” тау-кен компаниясы” ЖШС “Үшбас” және “Герас” кен орындары база­сында моноаммоний және диаммоний­фосфат шығару, “Самұрық-Энерго” АҚ Шардара ГЭС-ін жаңғырту, “Қазақстан мақтасы” АҚ сұрыпты тұқым материалын өндіру зауытын салу жұмыс­тарын іс жүзіне асыратын болады. Қа­зақстан Республикасы Ұлт­тық ғарыш агенттігі Қы­зыл­орда облысында “Байқоңыр” ғарыш айла­ғында “Бәй­терек” ҒЗК-ін құру, Астана қаласында ға­рыш аппарат­тарын құрастыру-сынау ке­шенін салу, Қазақстан Республикасында Жерді қашықтан зондылау ғарыш жүйесін құру жобаларын жүзеге асырады. ИНВЕСТИЦИЯ-2020 Мемлекет басшысының тікелей бастамасымен қолға алынған 2020 жылға дейінгі индустриялық-инновациялық даму жоспарларын жүзеге асыру үшін үлкен көлемде инвестиция қажет екендігі белгілі. Халықаралық капитал рыногын­дағы қар­жы­лық ресурстарды алуға шектеу қойыла бастағаннан бері әлемде тікелей шетелдік инвестицияларға деген күрес күшейе түсті. Осы ретте Қазақстан инвес­тициялық тартымдылық климаты тұрғы­сынан өзінің көптеген бәсекелестеріне жол береді. Оған еліміздегі кадрлардың бәсекелестікке қабілеттілігінің төмендігі, қажетті инфрақұрылымдардың жетім­сіз­дігі, жемқорлық пен әкімшілік кедергілер себеп болып отыр. Міне, орын алған осындай кемшіліктер ел экономикасына сапалы инвестиция тарту мүмкіндіктерін шектейді. Алдағы уақытта тікелей шетелдік инвестиция тасқынын толастатпау үшін инвестиция тарту шараларына мемлекет тарапынан нақты қолдау көрсетілуі қажет. Бұл ретте мемлекет тарапынан инвести­ция тартуға фискальдық, қаржылық және инфрақұрылымдық көмек шаралары ойластырылуы керек. Бағдарламаны жү­зеге асыру барысында “Инвестиция туралы” заңға сәйкес қолданылып келген инвес­тициялық преференциялар сақтала­ды және одан әрі кеңейтіледі. Еркін экономикалық аймақтарда, сол сияқты жекелеген инвестициялық келі­сімдер бойынша салық жеңілдіктері сақта­лады. Жобаларды қосымша қаржы­лан­дыру мәселелері даму институттары­ның шеңбе­рінде шешім табады. Қазақ­стандық тауар­ларға басымдық беру жөніндегі комиссия арқылы кейбір шетелдік инвесторларға төменгі деңгейде кепілдік берілетін мемле­кеттік тапсырыс және ұлттық компания­лардың тапсырыс­тары берілетін болады. Сонымен бірге “Бизнестің жол картасы-2020” шең­берінде шетелдік инвесторларға пайыздық ставкаларды субсидиялау, несиелерге ішінара кепілдік беру сияқты өңірлік жеңілдіктер жасалатын болады. Инвесторларға сервистік қолдау көрсету мәселесінің де маңызды екендігі даусыз. Дүние жүзінің тәжірибесі көрсетіп отыр­ғанындай, инвестициялық тартым­дылық жағдайын қалыптастыру мемлекет­ке қа­жетті сапалы да толық көлеміндегі шетелдік инвестициялар тартуға толық жағдай туғыз­байды. Әлемдік тәжірибеде инвесторларды іздеу және тарту мақсатында инвесторлар тартатын арнайы мамандандырылған агенттіктер құрылады. Дүние жүзінің 160 мемлекетінде нақ осындай агенттіктер жұмыс істейді. Бұл агенттіктердің басты мақсаты шетелдік инвесторларға көрсеті­летін кешенді қызмет түрлерін “бір терезе” қағидатымен жүзеге асыру болып табылады. Алдағы уақытта шетелдік инвесторларды көптеп тарту үшін елімізде мынандай маңызды міндеттерді шешу керек: – Қазақстанда шетелдік инвестор­ларға “бір терезе” қағидатымен қызмет көр­сету. Осы мақсатта “KAZNEX” АҚ ба­засында “KAZNEX ІNVEST” инвестиция және экспортты жүргізу жөніндегі ұлттық агенттік құрылатын болады. Бұл агенттік Ко­реяның “KOTRA” Австралияның “AUSTRADE” және Бразилияның “APEX” агенттіктерінің тәжірибесі негі­зінде жұмыс істейді. Аталмыш агенттік Қазақстанның инвестиция үшін қолай­лылығын көрсету және елімізге инвести­ция тарту мақсатында бизнес-форумдар, роуд-шоулар және басқа тұсаукесер шаралар өткізетін болады. Осы мақсат аясында шетелдік және отандық бизнес өкілдері өз әріптестерін табатын бірыңғай интернет портал ашылады. Қазіргі таңда еліміздегі еңбек өнімділігі әлемдегі көптеген дамы­ған елдердің көрсеткішінен әлде­қайда төмен екендігі белгілі. Мем­лекет басшысы биылғы Жолдауын­да “Ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігі ең төмен және жылына бір жұмыс істеушіге 3 мың доллар шамасында келеді, ал дамыған елдерде бұл көрсеткіш 50-70 мың долларды құрайды. Сондықтан біздің міндетіміз 2014 жылға қарай агроөнер­кәсіп кешеніндегі өнімділікті кем дегенде екі есе арттыру” деп атап көрсетті. Сонымен бірге Елбасы еліміздің 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму бағдарламасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту мәселесіне айрықша маңыз берді. Жолдауда “онжылдықтың соңында шағын және орта бизнестің ішкі жалпы өнімдегі үлесі 40 пайызға көтерілуі тиіс” делінген. Осы ретте айта кететін бір мәселе, әлемнің дамыған елдерінде шағын және орта кәсіпкерлік ішкі жалпы өнімнің кем дегенде 50 пайы­зын береді. Ал Италияда бұл көрсеткіш 80 пайызды құрайды. Сондықтан алдағы уақытта “Бизнестің жол картасы-2020” бағдарла­масы шеңберінде еліміздегі шағын және орта бизнесті кешенді дамытуға жан-жақты мүмкіндіктер жасалған. ЭКСПОРТ-2020 Алдағы 10 жыл мерзімге белгіленген еліміздің үдемелі индустриялық-иннова­циялық даму бағдарламасында өнімдерін экс­портқа шығарушы отандық инвес­торларға барынша қолдау көрсетілмек. Бұл маңызды міндетті жүзеге асыру мақсатында Елбасы “Біздің шикізаттық емес экспорт­таушыларды қолдау индустрияландырудың шешуші бағыты болуға тиіс” деп атап көрсеткен болатын. Соңғы жылдары экспортқа өнім шығаратын отандық кәсіпорындарды қолдау мақсатында бірқатар тиімді шаралар жүзеге асырылды. Екі жыл ішінде компа­ниялардың экспорттық қуатын арттыру және экспорттық база қалыптастыру жөнінде 800-ден астам компаниямен кешенді жұмыстар жүргізілді. Шикізаттық емес салада экспортқа өнім шығаратын 350 компания жұмыс істейді. Оның ішінде 260 компания сыртқы рынокқа тұрақты түрде тауар экспорттап келеді. “Индустрияландыру картасын” іс жүзіне асыру мақсатында экспортқа тауар шығаратын отандық кәсіпорындарға одан әрі қолдау көрсетілетін болады. Бұл ретте тауар экспорттаушы отандық кәсіпорындардың 50 пайызға дейінгі белгіленген шы­­ғын­дарына кепілдік беру шаралары қарастырылған. “БИЗНЕСТІҢ ЖОЛ КАРТАСЫ-2020” Еліміздің үдемелі индустриялық-иннова­циялық даму жоспарының тағы бір маңызды құрамдас бөлігі “Бизнестің жол картасы-2020” бағдарламасы болып табыла­ды. Бұл бағдарлама Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың “Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстан­ның жаңа мүмкіндіктері” атты биылғы Жол­дауын және Қазақстанның 2020 жылға дейін­гі стратегия­лық даму жоспарларын іс жүзіне асыру міндеттерін орындау мақса­тында жасалынды. “Бизнестің жол кар­тасы-2020” бағдарламасы еліміздің жа­һандық қаржы-экономикалық дағдарысқа қарсы жасалған 2009 және 2010 жылдардағы “Жол картасы­ның” заңды жалғасы болып табылады. Бұл бағдарламада дағдарыстан кейінгі даму үрдістері, қазіргі жұмыс орындарын сақтау және тұрақты жаңа жұмыс орындарын ашу міндеттері көрініс тапқан. Сонымен бірге жеке кәсіпкерлікті дамыту үшін қажетті жағдайларды жасау мәселесіне де жан-жақты маңыз берілген. Бағдарламада отандық бизнес құрылым­дарын дамыту мақсатында кешенді шаралар қарастырылған. Олар: - 2015 жылға дейін жыл сайын жалпы мөлшері 400 млрд. теңгеге дейінгі несие­лерді арзандату; - ІЖӨ құрылымында өңдеу өнер­кәсібінің үлесін 12,5 пайызға дейін арттыру; - жалпы экспорт көлеміндегі шикізат­тық емес экспорт үлесін 40 пайызға дейін өсіру; - өңдеу өнеркәсібіндегі жалпы өндіріс көлеміндегі шикізаттық емес саланың үлесін 43 пайызға дейін арттыру; - өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігін ең кемінде 1,5 есе өсіру. Аталмыш бағдарламаны жүзеге асыру жаңа бизнес бастамаларға қолдау көсрету, кәсіпкерлік саланы сауықтыру, экспортқа өнім шы­ға­ратын өндіріске қолдау көрсету сияқ­ты негізгі үш мақсатта жүр­гізілетін болады. Бағдарламаны іс жүзіне асыру барысында индус­триялық-инновациялық дамуға бағытталған жаңа инвестициялық жобаларды жүзеге асыратын жеке меншік кәсіпорындар үшін қаржы ресурстарына қатысу мүмкіндігі ұлғайтылады. Экономи­каның шикізаттық емес саласындағы инвестициялық жоба­лар­ды орындау үшін жеке меншік сала­ның, бірінші кезекте банктердің қар­жы­сын тарту мүмкіндігі арттырылатын бола­ды. Жеке меншік саланың оның ішінде шағын және орта бизнес кәсіпорын­дарының қаржы экономикалық тұрақ­тылығы нығаяды. Бағдарлама екі кезең бойынша жүзеге асырылады. Бірінші кезең 2010-2014 жыл­дар­ды қамтиды, осы ретте 2010 жыл қа­нат­қақты мерзім болып табылады. Екінші кезең, еліміздің индустриялық-иннова­ция­лық дамуының 2014 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңін қамтиды. Биылғы жылы республикалық бюджеттен “Биз­нестің жол картасы-2020” бағдарлама­сы­ның негізгі бағыттары болып саналатын жаңа бизнес бастамаларды қолдауға 11,2 млрд. теңге, кәсіпкерлік саланы сауық­тыруға 16 млрд. теңге, экспортқа өнім шығаратын өндіріс­терді қолдауға 2,8 млрд. теңге қаржы бөлініп отыр. Бұдан кейінгі жылдарда бағдарламаны қаржы­лан­дыру мәселесі сәйкес қаржылық жыл­дың мүмкіндігіне қарай республикалық бюджеттен қарас­тырылып отыратын болады. ЖАҢА БИЗНЕС- БАСТАМАЛАРДЫ ҚОЛДАУ Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасына сәйкес экономика­мыз­дың шикізаттық емес салаларындағы жобаларды жүзеге асырған кезде мемлекет­тік қолдау көрсету шаралары қарасты­рылған. Бірінші бағыт бойынша мынандай мемлекеттік қолдау шаралары белгіленген: 1) жобаларды жүзеге асыру үшін банктер берген несиелердің пайыздық өсімін субсидиялау; 2) жобаларды жүзеге асыру мақса­тында банктер берген несиелер бойынша ішінара кепілдік беру; 3) өндірістік (индустриялық) инфрақұ­рылымдарды дамыту; 4) бизнесті жүргізуге сервистік қолдау көрсету; 5) әлеуметтік жұмыс орындарын ашу және жастар тәжірибесі шеңберінде кадрлар даярлау (бұл шара 2011 жылдан бастап іске қосылады). Банктер беретін несиелердің пайыздық ставкаларын субсидиялау мәселесінде жаңа алғышарттар қарасты­рыл­ған. Атап айтқан­да, несиелерді субси­диялау жаңа инвести­циялық жобаларды жүзеге асыру үшін, сонымен бірге өн­ді­рісті кеңейту және әртарап­тандыру жо­баларына берілетін жаңа несиелер бой­ынша жүргізіледі. Пайыздық ставкалары субсидияланатын несие мөлше­рі бір несие алушы үшін 3 млрд. теңгеден аспауы тиіс. Субсидиялау мерзімі 10 жылға дейінгі пролангациялау мүмкіндігі қарасты­рылған 1 жылдан 3 жылға арналған. Осы ретте несие алушының жүзеге асырылатын жоба құнының ең кемінде 15 пайызын жабатындай мүмкіндігі болуы керек. 2010 жылы банктер берген несиелердің 12 пайыз­дық ставкасының 7 пайызын бағдар­ламаға қатысушылар, 5 пайызын мемлекет өтейтін болады. 2011 жылға арналған субсидиялау мөлшерін Үкімет белгілейді. Жаңа жобаларды жүзеге асыруға, соны­мен бірге өндірісті кеңейту және әртарап­тандыру мақсатындағы жобаларды жүзеге асыруға беріл­ген не­сие­лерге кепіл­дік беріледі. Бұл орайда кепілдік берілетін несие мөлшері бір несие алушыға 3 млрд. теңге­ден аспауға тиіс. Кепілдік мөлшері несие сомасының 50 пайыздық деңгейіне дейін беріледі. Кепілдік берілетін несие­лердің мерзімі 10 жылдан аспауы керек. Бұл бағдарламаға қатысатын несие алушылар­дың жаңа жобалардың жалпы құнының 15 пайызын қамтамасыз ететін мүмкіндігі болуға тиіс. Индустрияландыру бағдарламасы негі­зінде жобаларға тартылған бизнес құры­лымдарға көрсетілетін тағы бір көмек түрі, өндірістік (индустриялық) инфра­құры­лымдарды дамыту болып табы­лады. Осы мақсатқа бөлінген қаржы, жол, кәріз, жылумен жабдықтау, су құбырлары, темір жол тұйықтарын, байланыс желілерін, қосалқы электр стансаларын және электр желілерін салу мақсатына ғана жұмсалады. Бөлінген қаржы құрылыстың немесе қайта жаңғыртылатын өндірістің техникалық-экономикалық негіздеме­лерін­де және бизнес-жоспарларда қарастырылған мақсаттарға тартылады. Бизнес жүргізуге сервистік қолдау көрсе­ту мақсатында бірқатар тиімді көмек шаралары ойластырылған. Бұл ретте кәсіп­керлерге бизнесті жүргізу үшін көмек көрсе­ту, өнім жеткізуші және тұтынушы кә­сіпорындардың деректерінің базасын құру, консалтингтік және маркетингтік қызмет түрлерін көрсету, орталықтан­ды­рыл­ған бухгалтерлік құқықтық және ақпараттық көмек жасау. Жаңа жоба іс жүзіне асырылатын жергілікті жердің жағ­дайына байланысты бұдан басқа да жекелеген сервистік қызмет түрлері көрсетілуі мүмкін. Бағдаралама шеңберінде әлеуметтік жұ­мыс орындарын ашу және жастар тәжі­рибесін қолдану негізінде кадрлар даярлау мәселесі кең көлемде жүзеге асырылмақ. “Ин­дустрияландыру картасында” қарас­ты­­рыл­ған жобаларды жүзеге асыру мақ­сатында қажетті кадрлар даярлау мәселесі алдын-ала жасалған жоспар бойынша жүр­гізіледі. Ол үшін әрбір өңірде атқа­ры­ла­тын стратегиялық жоба­ларға бай­ла­ныс­ты тиісті қаржы бөлінетін болады. Тех­никалық мамандар даярлау үшін және шетел жұмыс­шыларының орнын қазақ­стан­дық азамат­тар­мен алмастыру мақса­тын­да кәсіби маман­дар даярлау мәселе­сіне айрықша көңіл бөлінеді. Бұл мақсатқа техникалық және кәсіби білім беретін оқу орындары­ның (кәсіби білім беретін ли­цей­лер және колледждер), сонымен бірге ірі кәсіп­орындар жанындағы оқу орта­лық­та­ры­ның мүмкіндіктері кеңінен пай­дала­нылады. “Жастар тәжірибесі” аясында кешенді шаралар жүзеге асырылмақ. Үдемелі индустриялық-инновация­лық даму бағдарламасын жүзеге асыру мақса­тында өндірістік қуаттарды тиімді орна­ластыру кестесі жасалынған. Бұл кесте бойынша “Индустрияландыру кар­та­сын” ескере отырып, еліміздің инфра­құ­ры­лымдық және ресурстық базасын дамыту­дың ұзақ мерзімді бағдары ай­қын­далған. Осы шараларды орындау мақсатында біріншіден, мемлекетке бизнес қауымдас­тығымен бірлесе оты­рып дұрыс инвести­ция­лық шешімдер бел­гілеуге, екіншіден, еліміздің инфра­құрылымдық және ресурс­тық қуаттарын дамыту негізінде бизнес субъектілерінің бағдарламада көрсетілген жобаларды жүзеге асыру жөніндегі жұмы­сы ретке келтіріледі. Болашақта бұл кесте еліміздің 2020 жылға дейінгі өңірлік даму көрсеткіштерінің тұғырлы негізі болмақ. Инвестициялық жобаларды сараптау және оларға мониторинг жасау үшін инвестициялық үрдістерді басқару жүйесін ақпараттандыруға ерекше мән беріледі. Жобаларды жүзеге асыру мақ­стандағы шараларда мемлекет және жеке меншік салалардың арасындағы тиімді үйлесімдік қамтамасыз етілмек. Ақпарат­тан­дыру жүйесі арқылы отандық және шетелдік инвестор­лардың қатысуы ту­ралы жан-жақты мағ­лұмат беріледі. Кар­та жөніндегі ақпараттық жүйеге бизнес қауымдас­тығының кеңінен тартылуына жағдай жасалынады. Мемлекет басшысының тікелей тап­сыр­масымен индустрияландыру бағдар­ла­­масы аясында экспортқа өнім шы­ға­ратын отандық кәсіпкерлерге мемлекет­тік қолдау көрсету шаралары жан-жақты ойласты­рылған. Бұл орайда банктер бұрын берген несиелердің пайыздық став­каларына суб­сидия беру жөніндегі мемлекеттік көмек түрлері қарастырыл­ған. Бұл көмек түрле­рін өндірген өнімдерінің 10 пайызын экс­порттайтын кәсіпкерлер алатын болады. Аталмыш бағыт бойынша берілген не­сиелердің пайыздық ставкасын субсидия­лау мөл­ше­рі бір тұлғаға берілетін 3 млрд. теңге несие көлемінен аспауы тиіс. Бағ­дар­­ламаға қатысатын экспорт­тау­шы кә­сіпкерлер 2010 жылы 12 пайыздық банк­тер ставкасының 4 пайызын, ал мем­ле­кет 8 пайызын жабатын болады. 2011 жылы экспортқа өнім шығарушы отан­дық өнді­рісшілерге жасалатын мемле­кет­тік қолдау алған несиелерінің 70 пайы­зына субсидия беру негізінде көрсетілетін болады. Жоғарыда атап көрсеткеніміздей, үде­ме­лі индустриялық-инновациялық даму жөніндегі стратегиялық мақсат­тар­ды орындауда “Бизнестің жол картасы-2020” бағдарламасына барынша басым­дық берілген. Еліміздің алдағы 10 жыл мерзім ішіндегі серпінді даму бағдарла­маларын орындаумен бірге отандық бизнесті өрістетуге жан-жақты жағдай жа­салып отыр. Бұл заңды да. Мемлекет бас­шысы атап көрсеткендей, таяу бола­шақта шағын және орта бизнес еліміздің экономикасын кешенді дамыту мақса­тында шешуші құрылым болуға тиіс. “Бизнестің жол картасы-2020” бағдар­лама­сын бекітуге арналған Үкімет оты­рысында Премьер-Министр Кәрім Мәсімов “Осы бағ­дар­ла­маны іс жүзіне асыру шаралары бойынша отандық бизнестің белсен­ді­лік танытуы біз үшін ерекше маңызды. Әзірге бұл мақсат­тағы міндеттерді негізінен мемле­кеттік компаниялар немесе ұлттық компаниялар және ірі шетелдік инвесторлар атқарып келе­ді. Бағдарламаны жүзеге асыру бары­сындағы біздің басты міндетіміз тек индустрияландыруды дамытып қана қоймай, біздің отандық кә­сіп­орын­дар­дың болашақта қазақстандық индус­трия­­ның көшбасшысы болуы үшін барынша қолайлы жағдай жасау болып табылады. “Бизнестің жол картасы-2020” мәселесі бұл – біздің алдағы уақытта да­му­ымыздың шешуші мәселесі болып та­былады. Сон­дық­тан біз­дің алдағы уақыт­тағы жұмысымыз негізінен осы келелі мақсатты жүзеге асыруға шоғырланды­рылуы тиіс” деп атап көрсетті. Иә, еліміздің индустриялық-иннова­циялық дамуының алғашқы бесжылды­ғын жүзеге асыру жөніндегі мемлекеттік бағдарлама өмірге жолдама алды. 2010 жыл осы өміршең мақсаттарды орындау жолындағы қанатқақты кезең болып табылады. Үкіметтің жан-жақты ізденіс­тері мен зерттеулері негізінде жаса­лынған “Индустрияландыру карта­сына” енгізіл­ген жобалардан рес­пуб­ликамыздың бірде-бір өңірі сырт қалмаған. Картаға кірген жобалар тізімін саралаған жан үдемелі индустриялық-инно­ва­циялық даму стра­тегиясы елі­міздің экономикасын дамытуға қаншалықты тың серпін беретін­дігін анық аңғарса керек. Ақиқатын айт­сақ, 2020 жыл­ға дейінгі үде­мелі ин­дус­триялық-инновациялық даму стратегия­сы елі­міз­дің ХХІ ға­сыр­дағы қайта өр­леу дәуі­рі­нің берік тұ­ғы­ры бол­мақ. Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ.