Адамдарды алаңдатпай қоймайтын осы ағынды су мәселесі туралы Президент жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінің алаңында айтылды. «Қамданғанның қапы қалмайтынын» жұрт жақсы біледі. Бұл ретте Төтенше жағдайлар министрлігі орталық және жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, көктемгі су тасқыны кезінде оқыс оқиғалардың қаупін азайту мақсатында бірқатар кешенді шараны қолға алып жатыр.
– Өткен жылдардағы тәжірибеге сүйеніп, биылғы су тасқыны кезеңіне дайындық мақсатында 2020 жылы жазда еліміздің аймақтарында шамамен 150 шақырым (148,9 шақырым) қорғау бөгеттерін салу және жөндеу, жағалауды нығайту, су тасқыны қаупі бар өзендердің 400 шақырымға жуық (374,7) арнасын тереңдету, 15 мың шақырым су бұру арналарын орнату, 5 мың арналарды және 7 мың арықтарды, су өткізу құрылыстарын тазалау бойынша жұмыстар жүргізілді, – дейді Төтенше жағдайлар министрлігі Төтенше жағдайлардың алдын алу департаментінің бастығы Рустамбек Амрин.
Департамент бастығының айтуынша, мемлекеттік азаматтық қорғаныс жүйесін көктемгі кезеңдегі төтенше жағдайларды жоюға дайындау, сондай-ақ қауіп төнген жағдайда халықты және ел аумағын қорғау бойынша іс-шаралар әзірлеу мақсатында биылғы 4-5 наурыз күндері «Көктем – 2021» республикалық командалық-штабтық жаттығу өткізіліпті. Әкімдіктер болса, 27,2 млн текше метр қар шығарды. Бұл жұмыстар әлі де жалғасып жатыр.
– Сонымен қатар өзендер арналарындағы мұз, сең кептелісі орын алатын учаскелерде мұзды ұсақтау, үгіту мақсатында мұз жару жұмыстары да алдын ала жүргізіледі. Ел аумағында осы күнге дейін 119 мәрте мұз жару жұмысы қолға алынып, ол үшін 18 тоннадан астам жарылғыш зат пайдаланылды, – дейді Р.Амрин.
Еріген қар суын сору, қорғау бөгендерін нығайту және топырақ салынған қаптарды төсеу, өзендердегі мұзды тілу жұмыстары да назардан тыс қалған жоқ. Су тасқыны жағдайын жедел бақылау мақсатында «Қазақстан Ғарыш сапары ҰК» АҚ ғарыш мониторинг деректері пайдаланылады. Өзен бассейндерінің су тасу қауіп бар учаскелерінде тұрақты түрде аэровизуалды зерттеу жүргізіледі.
– Өрт сөндіру-құтқару бөлімшелерінің, ішкі істер органдарының, азаматтық қорғаныс және Ұлттық ұлан әскери бөлімдерінің күштері мен құралдары әзірлікке келтірілді. Жеке құрамның жалпы саны бүгінде 10 мыңнан астам адамға және 1,8 мыңнан астам техникаға жетіп отыр. Осы жылы 27 наурызда Шығыс Қазақстанда су тасқынына қарсы іс-шаралар жүргізу үшін 52859 әскери бөлімінің тобы (50 адам, 8 бірлік техникалық, 4 қайық және 10 мотопомпа) жіберіліп, белгіленген орындарға бөлінді, – деді департамент бастығы.
Сонымен қатар азаматтық қорғаныс саласы қызметкерінің айтуынша, Төтенше жағдайлар министрлігінің аумақтық бөлімшелерінің резервтік топтары да әзірлікке келтірілген. Яғни су басу қаупі аз өңірлерден қосымша топтар жасақталды. Олардың жалпы саны 1047 адамды, 121 бірлік техниканы, 47 жүзу құралын және 127 мотопомпаны құрап отыр. Сондай-ақ Көкшетау техникалық институтының жиынтық жасағындағы 55 офицер мен курсанттар, 3 техника жоғары дайындыққа келтірілген. Зардап шеккен тұрғындарды шұғыл эвакуациялау кезінде күштер мен құралдарды жеткізу үшін «Қазавиақұтқару» АҚ-ның 17 тікұшағы кезекшілік етеді.
– Зардап шеккен халыққа палаткалы лагерь тігіп беру мақсатында ТЖМ-ның жедел резервінің мүлкі мен техникасы дайын тұр. Оларды жеткізуге, тігуге қажет күш пен құралдардың есебі жасалды. Жергілікті атқарушы органдар да аумақтық азаматтық қорғаныс қызметтерінің күштері мен құралдарының есебін әзірледі. Есеп 38 мыңнан астам адамға, 12 мың бірлік техникаға, 535 жүзу және 2 мың су сорғыш қондырғыларға жүргізілді. Су ресурстары комитетімен және Қазгидрометпен бірлесіп жедел ақпарат алу және басқару шешімдерін қабылдау бойынша бірлескен іс-шаралар жоспары жасалды. Еліміздің оңтүстік аймағындағы жазықтар мен өзендер қардан, мұздан босағандықтан, тасқынның қаупі азайды. Алайда Алматы, Шығыс Қазақстан, Жамбыл және Түркістан облыстарындағы тауларда әлі де қар бар. Сондықтан қардың көптеп бірден еруі таудағы өзендерді тасқынға ұластыруы мүмкін, – деді Р.Амрин.
Ауа райының құбылғанына қарай Батыс Қазақстан, Қостанай, Ақмола, Шығыс Қазақстан, Ақтөбе, Солтүстік Қазақстан облыстарындағы 171 елді мекенді су басу қаупі төніп тұр. Оларда 43 мыңнан астам адам тұрады. Тіпті Ақмола, Алматы, Атырау, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Жамбыл және Қостанай облыстарында, Нұр-Сұлтан қаласында жекелеген су басу оқиғалары орын алды. Соның салдарынан 15 елді мекенде көшелер мен аулаларды, 3 тұрғын үйді су басты. Нұр-Сұлтан қаласы мен Шығыс Қазақстан облысындағы Бородулиха ауданының Орловка ауылында, Ақмола облысының Қоянды ауылында еріген қар суы сорылды.
Бұл ретте биылғы 1 сәуірден бастап Төтенше жағдайлар министрлігінің ахуалдық орталығында республикалық жедел штаб жұмыс істеп жатыр. Мұндай штабтар Ақмола, Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай, Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстарында да іске қосылған. Су тасқынына байланысты мәселелер туындаған жағдайда ТЖМ жедел штабына 559637, 323286 телефондары, сондай-ақ 112 бірыңғай байланыс номері бойынша хабарласуға болады.
– Су ресурстары комитетінде 2021 жылғы су тасқыны кезеңіне арналған су тасқынына қарсы комиссия құрылды. Осындай комиссиялар «Қазсушар» республикалық мемлекеттік кәсіпорны мен оның филиалдарында құрылған. Гидротехникалық нысандарды пайдалану қағидаларына сәйкес, әрбір су қоймасы үшін су қоймаларын толтыруға және күтілетін түсімдерге байланысты су тасқынын өткізу кестесі әзірленді. Су тасқыны кезеңі басталғанға дейін тасқын суларды жинақтау және қарқынды су тасқыны кезіндегі маневрлеу үшін су қоймаларында бос сыйымдылықтар қоры қамтамасыз етілді, – деді Экология, геология және табиғи ресурстар вице-министрі Серік Қожаниязов.
Алайда жауған қардың көлемін ескерсек, су қоймаларынан ағызылатын су көлемі едәуір артатыны анық. Сондықтан жергілікті атқарушы органдар елді мекендерге жақын орналасқан су қоймаларынан ағызылатын суды бұруға қажет арналардың өткізу қабілетін ұлғайту жөніндегі жұмыстарды жеделдетуі және күшейтуі қажет-ақ. Себебі су қоймаларының сыйымдылығы қалыптастырылып, арналар тазаланған жағдайда ғана су тасқынын апатсыз өткізуге болады.
Тасқын кезінде жолдар да бұзылады. Осыған орай жұмыстарды уақтылы әрі тиімді ұйымдастыру үшін барлық қажетті жол материалдары әзірленіпті. Атап айтқанда, 631 тонна жанар-жағармай (97%), 7,3 мың текше метр құм (100%), 12,2 мың текше метр тас (100%), 14,5 мың текше метр қиыршық тас (100%), 44,6 мың қап (82%) және 24 темірбетон конструкциясы (100%) сақадай сай тұр екен.
