Ақтылы қойы бары таяғын ұстап, мыңдап жылқы қайырғаны құрығын ұстап, «Байларды, молданы қойдай қу қамшымен» деп сүт бетіне шығар байлары, сауаты бар молда, имам, ишандары жер аударылды, сотталды. «Жарылқаймыз деген өкіметі осы болса, атасына нәлет» деп ел 1929 жылы атқа да қонды. Батпаққара, Бостандық, Балқаш, Созақ, Абыралы, Шыңғыстау, Шұбартау, Шет, Шоқпар, Қарсақбай, Ырғыз, Қарақұм, Қарқаралы, Өскемен, Зырян сынды толып жатқан жерлерде жұртшылық кеңестің кері кеткен саясатына қарсы шықса, елдің батысы да көтерілді. Оған қатысқандардың бәрі қатаң жазаға тартылып, атылды, айдалды, шамасы келгендер шекара асып қашып үлгерді. Көздерінен қанды жасы ағып, арыстарынан айырылған халық 1932 жылдың алапат аштығынан тағы қырылды. Бұл аздай 1936-1937 жылдардан бастап коммунистер алдымен Алаштың ардақтыларының көзін жойып, одан 15-20 адамға сөзі өтеді-ау дегеннің бәрін ұстады.
Бас көтерер азамат қалмай, жанарын төмен салып, жасықтанып, жүні жығылған ұлттың ұлдары енді 1941 жылы басталған соғысқа аттанды. Елде қалған көздері жасты, көңілдері қаяулы жетім бала, жесір әйел, шал-шауқан бел жазбай еңбек етіп, аузынан жырып майданға барын жөнелтті. Тағы қырылды. Өздері аш-жалаңаш отырған жұрттың үстіне арып-ашқан чешен, қарашай, түрік, корей, неміс тағы да басқа «сенімсіз» деген халықты үйіп төкті. Жылай жүріп, жарты құртын бөліп, бөлмесінің бұрышына жылағандарды кіргізді.
Одан «Тың көтеріледі» деп елге көптеген этнос өкілдерін әкеліп, жер-су атауларын өзгертіп тастады. Бейнебір вагондарына жер өңгеріп, салып алып келгендей жағалай вкаллармен толтырып тастады. ХХ ғасырдың 20-жылдарынан басталып, 40-50 жыл қырған өктемдік, басып, жаншу, қырудан қазақтың саны атамекенінде бессандырақ күйге жетті. «Бір кезде қазақ көп ел ғой» дейтін көрші отырған аз ағайын жұрттың саны екі-үш есеге өскенде, қазекемнің мектептері жабылып, тілі өгей баланың жаутаңкөз қалыбына түскен. Өктемдіктің өңменіңнен өтер саясаты астанамыз Алматыда жалғыз №12 қазақ мектебін қалдырды. Өзге облыс орталықтарында да бір-бірден қазақ мектебі, иә болмаса мектеп-интернат қана қазақ тілінде оқытатын еді. «Күлсең де орысша күл» дейтін заман орнап, солтүстіктегі аз қазақ жұтылуға айналды.
«Кеңес өкіметінің несін айтасың, тегін оқытты, емдеді, жол салды, барлық инфрақұрылымды түзеді, жұмыссыздар болған емес» дегенді жиі айтатындар «Мейлі, қалай қырса да, кіміміз өлсе де, аз ғана қалған қазақты жетілдірді» деп есептейтін болса керек, кеңес пен коммунистерді әлі аңсайды. Бейнебір компартия саясында ұлт болып айдарынан жел ескендей...
Түбі бір түркіні біріктіріп, қаумаласа, қапталдаса алға ұмтылайық деген Алаш арыстарынан айырылған соң жалтақтап қалған аз жұрттың санасынан өршілдік рух өшіп қалғандай. Әйтпесе айдаһар мен аюдың қазіргі күнге жетуі атқа қонған далалық жұрттың арқасында еді. Тарихты бұрмалап, оны тілге де алғызбады. Өйткені бір кездегі бодан болып, салық төлегені еңселерін басып, көшпелілердің кеудесін кергізетінін білді. Сондықтан шын тарихты өшіруге тырысып, өтірік тарих жазып, оны өзімізге қайта оқытты.
1380 жылы Мамай баласы Мансұр-Қият, кейбір деректерде Мансұр-Хасан Днепр бойында Глинитца қаласының негізін салып, оның билеушілері Глинский князьдері деп аталады. Осы Глинский әулетінің қызы Елена Глинская орыстың Ұлы князі III Василийге ұзатылып, бұл некеден әйгілі Қаһарлы Иванның дүние-ге келгені тарихтан белгілі. 1580 жылы Иван жиен Сарайшыққа келіп, оны қиратып, Ұлы Жібек жолының тармағындағы гүл жайнаған қаланы жермен-жексен етеді. Оның алдында Қазанды құлатып, Қажытарханды (Астрахань) иеленген, Ібір-Сібір қөзден алысқа ұшып, одан Кеңес тұсында Орынбор, Сарытау (Саратов), Жаманқала (Орск), Төмен (Тюмень), Құлынды даласы сынды құлпырған жерлерінен айырылған қазақ сахарасы қай тұстан да қусырылған еді. Қазтуған бабаларымыз «Қайырлы болсын сіздерге, біздерден қалған Еділжұрт, қайран да менің Еділім» деп қоштасты.
Ал біз осы тарихи жадымызды жаңғыртып, өткенді екшеп, қиянатты ашып айтып, көңілге орнаған құлдық сананы ысыратын коммуниссіздендіру жасаудан неге қашамыз? Неге біздің елдің Парламентінде тонын айналдырып киген коммунистер отырады? Егер олар өздерін сол коммунистік идеяның, сол коммунистердің жалғасымыз десе, неге қазақ халқына жасалған қиянат үшін кешірім сұрамайды? Бұл – қарапайым азамат ретінде көптен ойымда жүрген сауал.
