ҚАЖ комитеті қызметкерінің мәлімдеуінше, сотталғандардың басым бөлігі, яғни 94 пайызы – ауыр және аса ауыр қылмыстары үшін жазасын өтеп жүргендер. «Қылмыс санаттары бойынша тарқатып айтар болсақ, сотталғандардың 47 пайызы бұрын да түзеу мекемесінде жазаларын өтеген. Ал 25 пайызы – адам өлтіргені, 13,5 пайызы – ұрлық жасағаны, 11,5 пайызы – есірткі саудасы, 13,8 пайызы – жыныстық қолсұғылмаушылыққа қарсы қылмыстары, ал 7 пайызы кәмелетке толмағандарға қатысты заңсыздықтарға барғаны үшін сотталғандар», деді спикер.
Сотталғандарды әлеуметтік тұрғыдан бейімделуге барынша көмек көрсету – жүйенің бүгінгі таңдағы басты басымдықтарының бірі. Сондай-ақ жазаларды өтеу тәртібі мен шарттарын қамтамасыз ету, сотталғандардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, оларды түзеу құралдарын айқындау мәселесі де негізгі міндеттердің бірі болып қала бермек. Елімізде соңғы 5-6 жыл ішінде қылмыстық, қылмыстық іс жүргізу және қылмыстық атқару заңнамалары жетілдірілгенін тілге тиек еткен басқарма басшысы осыған сәйкес сотталғандарды ұстаудың құқықтық жағдайының да жақсарғанын атап өтті.
Пандемия кезінде ҚАЖ мекемелерінде қауіпті індетті жаппай жұқтыруға жол берілмегенін айтқан спикер түзеу мекемелерінде медициналық қамтамасыз ету мәселесіне ерекше көңіл бөлініп отырғанын мәлімдеді. Оның хабарлауынша, қазіргі уақытта жеке құрамның – 95, ал сотталғандардың 92 пайызы екпе салдырған.
«Сотталғандар жыл сайын профилактикалық тексеруден өтеді. Биыл 5 мыңға жуық науқас консультациялық-диагностикалық көмек алса, 156-сына хирургиялық операция жасалды. Пенитенциарлық медицинаның туберкулезді емдеуде оң нәтиже көрсетіп отырғанын да айта кеткен жөн. Осы тәжірибенің арқасында соңғы үш жылда туберкулезбен ауыратындар саны 51 пайызға төмендеді», деген ҚАЖ өкілі бұл бағыттағы жұмыстың жалғаса беретінін айтып өтті.
Сотталғандарды ұстау жағдайы да айтарлықтай жақсарған. Қазіргі таңда жазасын өтеушілерді бұрынғыдай жасақпен барактарда емес, жекелеген камераларда ұстауға көшіру жұмыстары жүргізілуде. Бұл – жалпыәлемдік стандарт. Бүгінде ҚАЖ-да камерада ұстайтын 9 мекеме бар болса, оларда 4 мыңға жуық адам отыр.
Алты мекемедегі 12 тұрғын блокты қайта жөндеуден өткізу, сотталғандарды толық жұмыспен қамту және өнеркәсіптік базаларды жаңғырту мәселелері де пысықталуда. Б. Мұңайтпасованың мәлімдеуінше, бүгінде ҚАЖ мекемелерінде 200-ден астам кәсіпкер шағын және орта бизнесін дөңгелетіп жүрсе, онда сотталғандардың 49 пайызы жұмыспен қамтылған.
«Еңбек – түзету құралының ең ұтымды тәсілі. Жұмыс сотталғандардың қоғамға бейімделуіне ықпал етіп қана қоймай, жәбірленушілерге келтірілген материалдық залалды төлеуге және өз отбасына көмектесуге мүмкіндік береді», дейді ол.
Естеріңізге сала кетейік, пенитенциарлық жүйеде жүргізілген құқықтық және құрылымдық реформалардың нәтижесінде, сондай-ақ ұлттық заңнамаларды жетілдірудің арқасында еліміздегі сотталғандар саны едәуір азайып, Қазақстан әлемдік деңгейдегі «Түрмедегі адам саны бойынша индексте» 99-орынға түскен болатын. Ал осыдан 20 жыл бұрын жан басына шаққандағы сотталғандар саны бойынша еліміз АҚШ пен Ресейден кейін үшінші орында тұрған еді.
