Сегізсай кешені Батыс Қазақстан облысының Шыңғырлау, Қаратөбе аудандары аумағында орналасқан. Сақ-сармат заманына тиесілі 400-дей көне қорған орналасқан бұл жер бүгінде еліміздің Жалпыұлттық киелі нысандары тізіміне енген. Кеңес өкіметі тұсында, 1960 жылдардан бастап қазба жұмысы жүргізілген бұл обалардан табылған бұйымдарды кезінде Мәскеу мен Ленинградқа, Алматы мен Орынборға алып кеткен. Жергілікті халық пен өлкетанушылар өз жерінде қандай қазына жатқанын білмей де келген болатын.
– Сегізсай (Лебедевка) кешенінде археологиялық қазба жұмыстары 1967 жылдан бері жүргізіліп келген. Біз тек 2019 жылы ғана алқаптың топографиялық жоспарын жасаттық. Сөйтіп, мұнда 348 ескерткіш нысан бар екені анықталды, оның 218-і бұған дейін қазылғаны белгілі болды. Мұнда 25 ғұрыптық орын, 323 оба бар. Біздің ендігі жоспарымыз – осы қазбадан табылған жәдігерлердің толық тізбесін жасау. Ол бұйымдардың қайда сақталғанын анықтап, суретке түсіріп, болашақта арнайы каталог шығаруды көздеп отырмыз, – дейді Батыс Қазақстан облыстық тарихи өлкетану музейінің ғылыми хатшысы Жантас Сафуллин.
Жоғарыда айтылғандай, бұл жәдігерлер Орал, Алматы, Нұр-Сұлтан, Мәскеу, Петербор т.б. қалалардағы музейлерде сақталған. Жақында оралдықтар Нұр-Сұлтан қаласындағы Ұлттық музейге хат жолдап, Сегізсай кешені бойынша көрме мен қорлардағы сақталған жәдігерлердің тізбесін беруін, суретке түсіруді сұраған екен. Бұл тілек орындалған. Мына суретте Ұлттық музейде сақталған Сегізсай бұйымдары бейнеленген.
Сегізсай қазынасын түгендеу, жергілікті халықтың игілігіне айналдыру мәселесін жиі көтеріп жүрген жанашырдың бірі – Шыңғырлау аудандық тарихи-өлкетану музейінің меңгерушісі Тілеген Қалиев болатын. Жақында Тілеген Кенжетайұлының бастамасымен, аудан басшылығының қолдауымен Самара-Шымкент халықаралық жолының бойында биіктігі 5 метрлік ескерткіш-белгі орнатылатын болды. Өлкенің он мың жылдық тарихынан сыр шертетін, аң стиліндегі ескерткіш көпшіліктің көзайымына айналатын уақыт алыс емес.
Батыс Қазақстан облысы
