Өйткені немістердің «Анасы» атанып, елді 16 жыл басқарған Ангела Меркель сайлауға қатыспайды. Сондықтан шығар, сайлау мерзімі жақындаған сайын Германияның тізгінін кім ұстайтыны қарт құрлықты қызықтырып отыр.
Жалпы, Германиядағы Парламент сайлауы басқа елдерден өзгеше. Таяуда енгізілген жаңа жүйе бойынша электорат бір бюллетень арқылы екі дауыс беру құқығына ие. Әуелі жергілікті өкілді сайласа, екіншісі арқылы үкіметті құратын партияға дауыс береді. Бірінші дауыс беру арқылы аймақтардан сайланған 299 үміткер Бундестаг депутаты атанады.
Электораттың екінші дауысымен сайланған партияның үлесі арқылы Парламенттің қалған мүшелері анықталады. Мысалы, бір партияға халықтың 30 пайызы екінші дауысын берсе, онда сол партияның үкіметтегі орын саны 30 пайызға тең болуға тиіс. Сондықтан әр сайлауда Бундестаг мүшелерінің саны өзгеріп отырады. (Қазіргі 19-шы Парламентте 709 депутат бар).
Сайлау аяқталғаннан кейін бір айдың ішінде үкімет мүшелерінің жасырын дауыс беруі арқылы жаңа канцлер анықталады. Бәрі сәтті өтсе, Германия президенті оны тағайындау жөнінде жарлық шығарады. Осылайша, жаңа канцлер қызметіне кіріседі.
Әрине, Бундесканцлер ғана емес, бүкіл Еуропаның канцлері саналатын Ангела Меркельдің орнын басу қиын. Бұған дейінгі сайлауларда Меркельдің Христиан-демократиялық одағы (CDU) оқ бойы озып келетін. Нәтижесінде, Парламетте көп орынға ие болатын. Бұған Меркельдің беделін қосыңыз. Сондықтан канцлерді анықтау неміс қоғамына қиынға түспеген еді. Енді бәрі өзгермек.
Соңғы сауалдамаға сүйенсек, Христиан-демократиялық одағының бәсі әлі де жоғары. Респонденттердің 27 пайызы осы партияны қолдайтынын жеткізген. Әйтсе де, CDU-ға Жасылдар партиясы басты қарсылас атануы әбден мүмкін. Тамыздағы сауалдамада олар 19 пайыздық қолдауға ие болды. Бір қызығы, мамыр айындағы сауалдамада Grüne рекордтық нәтижеге қол жеткізіп, танымалдығы Христиан-демократиялық одағынан асып кеткен-ді. Өткен парламенттік сайлаудан кейін Жасылдарды қолдағандар саны 8 пайызға жетпегенін ескерсек, 4 жыл ішінде олар үлкен жетістікке қол жеткізді.
Сондай-ақ Социал-демократиялық партия (CDP) да Парламенттен көп орын алудан үміттенеді. Тамыздағы сауалдамаға қатысқандардың 18 пайызы аталған партияны қолдайтынын айтқан. Оның үстіне, CDP атынан саяси додаға түсіп жатқан Олаф Шольцтің халық арасында беделі жоғары. Қазіргі таңда ол Германияның вице-канцлері, қаржы министрі қызметін атқарады.
Сауалдамаға сүйенсек, оны халықтың 22 пайызы қолдайды. Бірақ Германияда канцлер тікелей сайлау арқылы емес, дауыс беру нәтижесінде көп орын иеленген партия тарапынан анықталатынын ескерсек, Шольц мырзаның Бундестагтың тізгінін қолына ұстауы екіталай.
Былтыр Ангела Меркель мерзімі біткен соң қайта сайлауға түспейтінін мәлімдеген соң ел ішінде жаңа канцлерге үміткерлерді болжау қызған еді. Тіпті CDU партиясының ішінде де Меркельдің ізбасарын анықтау қызу талқыға түсті. Ангела ханымның өзі Германияның ең халқы көп өңірі – Солтүстік Рин-Вестфалия премьер-министрі қызметін атқарған Армин Лашетті дұрыс көрді.
Ақыры биылғы қаңтарда Христиан-демократиялық одағы партияішілік сайлау өткізіп, көшбасшысын тағайындады. Бұл бәсекеде Лашеттің асығы алшысынан түсті. Сөйтіп ол партия атынан канцлерлік бәсекеге қатысатын болып шешім қабылданды.
Дегенмен Лашет мырзаның ел ішіндегі беделі жоғары емес. Коронавирус індеті жаппай тарағанға дейін ол туралы ел ішінде жылы пікір қалыптасқан-тұғын. Бірақ пандемия бәрін өзгертіп кетті. Мәселен, Солтүстік Рин-Вестфалия өңірі вирустан қатты зардап шекті. Аймақта дертке шалдыққандар саны күн санап артып жатқан кезде Лашет локдаун енгізуге асыққан жоқ.
Оның үстіне, алғашқылардың бірі болып карантиндік шектеу шараларын жеңілдетуге кірісті. Осылайша, әп-сәтте тұрғындардың наразылығына ұшырады. Сарапшылардың пайымдауынша, Лашеттің коронавирусқа жол бермеу жөніндегі әрекеттері оның көшбасшылық қабілетіне нұқсан келтірді.
Биылғы шілдеде Еуропада су тасқыны болып, біраз ел зардап шегіп, мыңдаған адам қайтыс болғаны белгілі. Германияда шамамен 177 адам қаза тапты. Осы оқиғадан кейін президент Франк-Вальтер Штайнмайер бастаған билік өкілдері су тасқынынан зардап шеккен өңірлерге барған-ды.
Көңіл күйі жоқ президент журналистерге сұхбат беріп жатқанда артқы жағында Лашеттің әріптесімен әзілдесіп, күліп тұрғаны бейнежазбаға түсіп қалды. Содан кейін немістер оны сынға алып, ел қайғырып жатқанда күлгенін айыптады. Көп ұзамай-ақ Лашет кешірім сұраған. Бірақ қайғыдан қабырғасы қайысқан халыққа бұл әсер ете қойған жоқ.
Сарапшылардың айтуынша, Лашет елдегі саясатқа жаңа леп әкелуді көздемейді, сондай-ақ 16 жылға созылған Меркельдің центристік ұстанымы мен оның сәл солшыл бағытқа бейімделген көзқарасын бұзу да ойында жоқ.
Сыртқы саясатта да Лашеттің ұстанымы қазіргі үкіметтің жоспарынан өзгеруі неғайбыл. Сарапшылар канцлер ретінде Лашеттің «Солтүстік ағын-2» құбырына тыйым салып, Ресейге тікелей қарсы шықпайтынын айтып отыр. Бұл құрылыс Польша мен Украинаны айналып өтіп, Ресейдің газын тікелей елге әкеліп, Германияның Кремльге энергетикалық тәуелділігін арттырады. Сондай-ақ Германия байланыс саласындағы 5G технологиясын қолдануда қытайлықтармен қатынасын да бұзбайды.
Лашеттің Еуропадағы ұстанымы да сабақтастықты жалғастыруды көздейді. Соңғы сауалдамаға сүйенсек, Лашетті қолдайтындар саны 13 пайызды құрап отыр. Осылайша, бір ай ішінде оны қолдайтындар саны күрт азайған. Сөйтіп Лашет Жасылдар партиясының жетекшісі Анналена Бербокпен теңесті.
Кейінгі кезде ел ішінде Grüne-нің беделі артып келеді. Бұған партияда жасалған реформалар үлкен әсер етті. Бертінге дейін партия Verbotspartei (тыйым салушы партия) ретінде қарастырылған. Енді Жасылдар немістерді өмір салтынан бас тартуға шақырмайды. Керісінше, өркендеудің жаңа белестерін бағындыруға уәде берді.
Мәселен, партия Германия экономикасын бәсекеге қабілетті ету үшін жасыл индустриялық саясат ұстанбақ. Неміс автомобиль өнеркәсібін сақтап қалудың жалғыз жолы көміртегі газын шығармайтын автомобильдерге басымдық беру екенін мойындады.
Сондай-ақ партия Германияның Қытай экспорты мен Ресейден келетін көмірсутектер импортына тәуелділігін азайтып, жоғары технологиялық стартаптар мен бұлтты есептеу инфрақұрылымын қолдау бағдарламаларына инвестиция салғысы келеді.
Бұдан бөлек көші-қонға қатысты да соны ұстаным ұсынып отыр. Босқындар дағдарысы кезінде прогресшіл адамдардың пікірін елеусіз қалдыру үлкен қателік деп есептейді партия өкілдері.
Еуропаға қатысты Жасылдар Меркельдің «Найн, Найн, Найн» (Жоқ, жоқ, жоқ) саясатынан бас тартып, өзара қарым-қатынасқа белсенді араласпақ. Жақында Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung газетіне берген сұхбатында Баербок Германия бүкіл Еуропамен үйлескен жағдайда ғана күшті сыртқы саясат жүргізе алатынын атап өтті.
Анналена ханым тәуелсіз, өз құндылықтарына сәйкес әрекет ететін Еуропалық одақ құруға көмектескісі келеді. Соның ішінде Қытаймен қарым-қатынасқа да көзқарасы басқаша. Қысқасы, осындай реформалардың арқасында Grüne-нің беделі артты.
Дәл қазір қыркүйектегі сайлауда кімнің бәсі жоғары болатынын дөп басып айту қиын. Сайлау қорытындысы бойынша Христиан-демократиялық партиясы мен Жасылдар ортақ мәмілеге келіп, коалиция құруы ықтимал. Егер Лашет бастаған CDU партиясы бұған қол жеткізіп, Бундестагта көпшілік дауысқа ие болмаса, канцлерлік орынтақпен қоштасуы әбден мүмкін.
Мұндай жағдайда Жасылдар партиясы, Социал-демократтар партиясы және Еркін демократтар (FDP) тізе қосып, Парламентте көпшілікті құрауы ықтимал. Қорыта айтқанда, Германияда сайлау бәсекесі қызып тұр. Әлі алда бір ай мерзім бар. Осы уақытта электораттың көңіл күйі кез келген тарапқа өзгеруі мүмкін.
Қазақстан үшін Германия – сенімді серіктес. Мәселен, бір кездері қазақ топырағында 300 мыңға жуық неміс мекен еткен болатын. Сонымен қатар 2020 жылға дейінгі өңірлерді дамытудың бағдарламасын іске асыру барысында елімізге Германиядан көптеген инвестиция тартылды. Соңғы 10 жылда Қазақстанға немістер құйған қаржының көлемі 200 миллиард долларды құраған. Сондықтан Германиядағы сайлау мен Бундестагтың ұстанатын бағыты Қазақстан үшін әрқашан маңызды.
