Зәкен Зарықпайқызы – Шығыс Қазақстан облысы, Марқакөл ауданының тумасы. 1923 жылы, қазақтың әз Наурызы тойланатын 22 наурызда дүниеге келген. Ата-анасы қолөнерге жақын шебер адамдар болған. Зәкен әжемізге де осы қасиеттер әкенің қанымен, ананың сүтімен дарыған десек, артық айтқандық емес. Әлі күнге дейін құрақ көрпе, сырмақ тігумен айналысады.
Әкесінен екі жасында айырылған Зәкен әжеміз бүгінде соғыс жылдарын да, оған дейінгі күндерді де ауыр күрсініспен еске алады.
«Ауылдан 5-6 шақырым жерде орналасқан мектепке сай-сайды аралап, тау-тасты кезіп жаяу барып-келіп оқитынбыз. Алғашында латын тілінде, кейін 5 сыныпқа көшкенде орысша білім алатын болдық», деп апамыз балалық шаққа саяхат жасап, қан майдан басталған кезеңді былай еске алды:
«Соғыс басталған кезде бүкіл ел азаматтары қару асынып, Отан қорғауға аттанды. Ел-жұрт болып азан-қазан күйде абдырап қалдық. Ауылда өңкей кемпір-шалдар мен алапат алаңына жарамсыз жандар ғана қалды. Біз соларға бас-көз болып, азаматтардың амандығын тіледік.
Тылдағыларға ауыртпашылық бірден түсті. Сынаққа төзіп, шыңдала білді. Зәкен апамыздың әпкесі киім тігумен айналысса, анасы алаша тоқып, тері илеп, шұлық, қолғап тоқыған. Олардың барлығын соғысқа аттанған азаматтарға жіберіп отырды. Осылайша қарулы ұрысқа жарамайтындар жауынгерлерін керек-жарақтармен жабдықтаған.
Уақыт өтіп, тірі адам тіршілігін жасайтын шақта Зәкен әжеміз «Алтай золото» деген өндіріс орнында қызмет істеді. Онда алтын қазып, ел қатарлы еңбек етті.
Кен орнында таңнан күн батқанға дейін аяғымызбен тік тұрып, ұзын етіктен ызғар қарып өтсе де шыдадық. Қымбат металды ағаш астауда жуып тазалап, керексіз артық заттарын сынап арқылы бөліп отырдық. Кейін соғысқа қажетті алтынның орнына қола өндіретін іске де кірістік. Демалмай, үздіксіз жауапты міндетті бұлжытпай орындадық. Тылда осылайша еңбек еттік. Біз жақсы жұмыс атқарған сайын көп қиыншылық артта қалып, жақындарымыз тезірек оралып, аңсап күтетін жеңіс күніміз жақындайтындай көрінетін», дейді тағы да бір ғасырға аяқ басқан әжеміз көрген қиын күндерін еске алып.
Соғыс жылдары Зәкен Сығаева еңбек еткен өндіріс орнында радиохабарлағыш жұмыс істеп тұрған екен. Құрылғы анда-санда майдан даласынан жаңалық таратып, кеншілерді атыс-шабыстың ортасындағы жағдайдан хабардар етіп отырған. Әжеміздің айтуынша, бір күні «Кеңестер жеңді» деген дауыс естілгенде барлығы бір-бірімізді құшақтап, көз жасына әбден ерік берген.
Міне, осылайша жеңіс туы желбіреп, қарулы арпалыстан аман-есен қалғандар туған жеріне оралды. Көбісі жарақат алып, мүгедек күйде жақындарымен қауышты. Елде бейбітшілік орнап, қалыпты өмір жалғасып жатты.
1947 жылы жылы Зәкен Зарықпайқызы тағдыр қосып, майдангер Мүтән Сығаевқа тұрмысқа шықты. Жеңістің жауынгері де жаралы күйге түскен азаматтардың бірі болатын. Ол соғыс даласында керемет техника болып саналатын «Катюшаны» басқарып, оң қолынан жарақат алған.
Сығаевтар отбасы үлкен әулетке айналды. Зәкен әжеміз бен Мүтән атамыз 9 ұл-қызды тәрбиелеп, бағып-қақты. 1995 жылы денсаулық жағдайларына байланысты туған өлке – Шығыс Қазақстан облысынан Жетісу өңіріне қоныс аударды. Ардагер ата Мүтән Сығаев – 1996 жылы 72 жасқа қараған шағында дүниеден озды.
Қазыналы қарияға айналған Зәкен Сығаева бүгінде 98 жасқа келді. 22 немере, 30 шөбере сүйіп отырған бақытты әже. Ол кісіден осылай ұзақ жасаудағы сыры неде деп білгенімізде, қимылы ширақ әже мұның барлығын табиғи өніммен байланыстырады. Айтуынша, туған өлкенің таза ауасы, қымыз-шұбат қана ішіп, саламатты өмір салтын ұстану адамның қашанда сергек жүруіне септігін тигізеді.
Кітапқұмар кейуана әлі күнге дейін қазақ ақын-жазушыларының туындыларын сүйіп оқиды. Тіпті Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» эпопеясын бірнеше рет оқыған.
Құрақ көрпе тігіп, іскерлік ісін де әлі тоқтатқан емес. Көрші-қолаң, туған-туысқанға осы қолөнерлік туындыларын сыйға тартқаны да бар екен. Осы бір ісмерлікті апамыз немере-шөберелеріне де үйретуден жалыққан емес. Аяулы да ардақты анамыз осылайша Ұлы Жеңістің оңайшылықпен келмегенін айтып, тағдыр талқысына ұшыраған ауыр күндерді бастан-аяқ баяндады.
Көпті көрген қария әңгіме барысында үнемі жағдайына алаңдап, сый-құрметімен ерекшеленіп жүретін Қарасай ауданы әкімінің орынбасары Айдын Әуесбайға, осы аудандағы Райымбек ауылдық округінің әкімі Елжан Туленбаевқа, жергілікті әкімдіктің қызметкерлеріне, аталған ауылдық округтегі аналар кеңесінің төрағасы Бәтима Үрпеджанова мен басқа да осы ұйымның мүшелеріне ризашылығын білдіре келе, Қазақстан халқына деген ыстық ықыласын жеткізді.
«Ел іргесі тыныш, бейбіт заманымыз мәңгілік болсын! Халқымыз аман болып, түрлі қиындықты еңсеріп, жақсы күндермен қауышып жүре берейік. Тәуелсіздіктің 30 жылдығы құтты болсын! Егемен еліміздің ертеңі жарқын, кемел келешегіміз жақсы күндермен жалғаса берсін. Ұрпағымыз ұлағатты, бақытты ғұмыр кешсін», деп ақ жаулықты әжеміз ақ батасын арнады.
Дидар МӘЛІКҰЛЫ
Алматы облысы,
Қарасай ауданы
