Қаржы • 27 Қыркүйек, 2021

Қолма-қол ақшаны қолданатындар азайды

218 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Әлемді шарпыған пандемия елге көп нәрсені үйретті. Былтырғы зерттеудің нәтижесі ел тұрғындарының цифрлық сауаттылығы әлдеқайда артқанын, бұрын ешқандай банк картасын ұстап көрмеген бірталай азамат жеке есеп шот ашып, қолына карта ұстағанын көрсетті. Естеріңізде болса, былтыр Google іздеу жүйесі Қазақстанда 2020 жылы ең көп сұралған мәліметтер тізімін жа­рия­лады. Сонда пайдаланушылар IBAN, БСН (БИН), БЖТ (бірыңғай жиынтық төлем) деген сөзді көп іздеген. Мұның өзі көп жайтты аңғартса керек.

Қолма-қол ақшаны қолданатындар азайды

Расымен былтыр цифрлық салада үлкен өзгерістер болды. Осы салада Үкімет талай жыл жүріп жеткізе алмаған табыстарға пандемия бір-ақ жылда жет­кізгендей. Әсіресе, аяқ астынан табысынан айрылған жандарға берілген 42500 теңге мен «вирус ақша арқылы да жұғады, сондықтан мүмкіндігінше қолма-қол төлемнен аулақ болыңыздар» деген сақтық шарасы жұрттың жаппай карта жүйесіне көшуіне себепкер болды. Қараңыз енді: былтыр 1 қазан­дағы жағдай бойынша банктердің айна­лымдағы карточкаларының саны 44,3 млн-ға жеткен. Мұндай бұрын-соң­ды болмаған. Банк карточкаларын ұстау­шылардың саны болса, 37,2 млн-ға жеткен. 2019 жылмен салыстырғанда бұл – 44,9%-ға артық көрсеткіш.

Қазір қолма-қол ақшамен есеп айы­рысып тұрған адамды сирек көресіз. Технологиядан хабары бар адамға тө­лемді банк картасымен жасай салған оңай. Қазір картаның өзі қалып бара­ды. Қалалықтардың басым бөлігі мобильдік қо­сымшамен төлем жасауға көшкен. Қазақстанның экономикалық жағдайы­на шолу жасап отыратын Ranking.kz ресурсының хабарлауынша, қазіргі таң­да төлем картасымен жасалған 20 төлем операциясының біреуі ғана қолма-қол ақшамен жүргізіледі. Қазақстандық және шетелдік картаның көмегімен ақ­ша алу бір жылдың ішінде 27,3%-ға ар­тып, биылғы қаңтар-маусым айында 11,4 трлн теңгені құраған. Карта бо­йынша төлемдердің жалпы айналымын­да ақшаны қолма-қол шешіп алу бір жыл­дың ішінде 36,9%-дан 24,1%-ға де­йін қысқарған. Мысалы, тек 2015 жы­лы карта қолданушылардың 90,3%-ы ақшаны қолма-қол алса, 2019 жылы олар­дың үлесі 60,6% болған.

Осы кезеңде төлем карталарын пайдалану арқылы қолма-қол ақша алу транзакциялар саны 8,1%-ға, яғни 162,7 млн-ға дейін төмендеген. Бұл дегеніңіз қазақстандықтар қолма-қол ақшасыз төлем жасауға біржола көше бастады деген сөз. Айталық, 2020 жылы қолма-қол ақша беру транзакциялары 12,4% болса, 2019 жылы — 26,5%, ал 2015 жылы 72,7% болған.

Биылғы қаңтар-шілде айларында қолма-қол ақшаны шешіп алу бойынша транзакцияның орташа чегі 70,2 мың теңгені құраған. Бұл былтырғы осы кезеңмен салыстырғанда 38,4%-ға артық. 2019 жылы бұл көрсеткіш 45 мың теңге болса, 2015 жылы 37,9 мың теңге болған. Осы ретте қолма-қол ақшасыз төлемнің бір операциясының орташа чегі шамамен 11-12 мың теңге аралығын құрайды.

Қазақстанның өңірлері бойынша төлем карталарынан қолма-қол ақша­ны шешіп алатындардың көбі – Нұр-Сұл­тан мен Алматы қаласының тұр­ғын­дары екен. 2021 жылдың қаңтар-шіл­де аралығында банк карталарынан алма­тылықтар барлығы 2,5 трлн теңге, елор­далықтар 1,3 трлн теңге көле­мінде қолма-қол ақша алған. Қалған аумақ­тардағы көрсеткіштер шамамен 227,3 млрд теңге айналасында.

Қолма-қол ақша көбіне банкомат­тардан алынады. Биылғы қаңтар-шіл­де аралығында банкоматтардан 10 трлн-нан астам теңге алынса, POS-терми­налдар арқылы берілген ақша небәрі – 1,4 трлн теңге.

Айтпақшы, Қазақстанда банкомат­тардың саны да бір жылдың ішінде 5,5%-ға көбейген, яғни жаңадан 12,8 мың құрылғы орнатылды. Соның ішінде cash-in функциясы бар банкоматтар саны 5,9 мыңға жетіп, жылдық өсімі 20,3%-ға артты. Бірақ қолма-қол ақша бе­ретін функциясы ғана бар банкоматтар қатары бір жылдың ішінде – 4,6%-ға, яғни 6,9 мыңға азайған.