Кітапхана архитектурасы үлкен мәнге ие
Ақан ӘБДУӘЛИЕВ,
Мәдениет және спорт министрлігі Мәдениет комитетінің төрағасы:
− Былтыр Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес мәдениет және спорт саласындағы басқарушы және негізгі мәдениет қызметкерлерінің жалақысы республикалық деңгейде – 50%-ға, жергілікті деңгейде – 35%-ға көбейді. Президенттің Қазақстан халқына арнаған биылғы Жолдауына сәйкес кітапханашылардың да еңбекақысын 2025 жылға дейін жыл сайын 20 пайызға көтеру жұмыстары заңнамада белгіленген тәртіппен жүргізілуде. Бұдан басқа министрлік қоғамда кітапханашы мамандығының беделін арттыру, сондай-ақ кітапхана қызметкерлерін ынталандыру бойынша шараларды жүйелі түрде жүзеге асыруда. Соның ішінде 2018 жылдан бастап тұрақты түрде жыл сайын өткізіліп келе жатқан мәдениет және өнер саласы ұйымдары мен қызметкерлерінің «Рухани қазына» республикалық фестивалінде үздік кітапхана ұйымдары мен қызметкерлеріне аталым қарастырылған. Биылғы фестиваль аясында Балалар мен жасөспірімдерді кітап оқуға тарту бойынша үздік инновациялық және Кітап оқу мен кітапты жылжыту жөніндегі үздік медиа жобаларды іске асырған, Қазақстанның Ұлттық электронды кітапханасын толықтыруға және дамытуға қосқан, бюджеттен тыс қаражатты тарту
арқылы кітапхана қорын толықтырған үздік кітапханалар анықталды. Бұдан бөлек, отандық балалар әдебиетінің өкілдеріне, кітапхана ісі мамандары мен үздік әдебиет және өнер музейлеріне Мұқағали Мақатаев, Жамбыл Жабаев, Әлихан Бөкейхан, Ыбырай Алтынсарин, Өзбекәлі Жәнібеков атындағы арнайы жүлделер тағайындалды. Мұның барлығы «Балалар әдебиеті жылы» аясында жүргізілді.
Қазіргі таңда «Кітапханашылар күні» кәсіби мерекесін заңнамамен реттеу шаралары қабылдануда. Сондай-ақ кітапханаларға оқырманның қызығушылығын арттыру жолдарының бірі – заманауи көпфункционалды орталық ретінде олардың қызметін жандандыру шаралары жүзеге асуда. 2018 жылы елімізде 181 коворкинг орталық ашылған болса, 2021 жылы олардың саны 2,5 есеге артып, 401-ге жетті. Коворкинг орталықтарды материалдық-техникалық жабдықтау үшін жергілікті атқарушы органдардың бюджетінен бөлек, әр өңірдің жергілікті кәсіпкерлері демеушілік көмек көрсетуде. Бұл жұмыстар Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласының «Туған жер» кіші бағдарламасы аясында қолдау тапты. Сонымен қатар жергілікті атқарушы органдарға еліміздің барлық өңіріндегі ойын-сауық орталықтарында, темір жол вокзалдары мен аэропорттарда, автобекеттер мен халық көп шоғырланған орындарда «буккросинг», QR кодтары бар кітап тақтайшаларын орнату арқылы тұрғындардың кітап оқуына жағдай жасауды ұсындық.
Жұлдыз СҮЛЕЙМЕНОВА,
Парламент Мәжілісінің депутаты:
−Кітапханашылардың айлық жалақысы көтерілгеннен кейін, олардың жалпы жүйелі біліктілігін арттыруға ден қою қажет. Алдағы уақытта кітапханашыларға жай кітапханашы емес, педагог-кітапханашы деген мамандық беретін осындай классификатордан педагог деген мамандық қарастыру керек. Қазіргі уақытта денсаулық сақтау, білім беру, мәдениет және әлеуметтік қорғау салаларында жалақының жүйелі өсуі қуантады. Nur Otan партиясының сайлауалды бағдарламасына сәйкес 2023 жылға қарай дәрігерлердің еңбекақысы 2,5 есе өсетіндігі және мұғалімдердің де еңбекақысы 2 есеге көбейетіндігі қарастырылған. Алайда азаматтардан келіп түскен көптеген өтініште мектеп алды мекемелердің, интернаттар мен балалар үйінің медициналық қызметкерлері мен мектеп кітапханашыларының еңбекақысы − Білім және ғылым министрлігіне қарасты бола отырып, қолданыстағы нормативті құжаттарға сәйкес, педагогикалық қызметкерлерге теңестірілген санаттағы қызметкерлер ретінде денсаулық сақтау және білім беру саласындағы қызметкерлердің еңбекақысынан айтарлықтай төмен екендігі айтылған. Бұл жерде басты мәселе білім беру саласындағы бес жарым мың медициналық қызметкер мен жеті мыңға жуық мектеп кітапханашыларының еңбекақысын көтеру керек екендігі айтылып тұр.
Осы ретте Nur Otan фракциясының мүшелері, Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаттары атынан Екатерина Смышляева екеуміз Премьер-министрдің орынбасары Ералы Тоғжановқа депутаттық сауал жолдадық. Аталған сауалда қызметкерлердің ведомстволық тиесілігін қалпына келтіріп, еңбекақы төлеуде әділетті қолдау таныту қажет екендігі айқындалды. Себебі PISA халықаралық тест нәтижелері біздің оқушылардың оқу сауаттылығы дағдылары жеткілікті деңгейде дамымағанын көрсетіп отыр. Әрине, 7 мың орта мектептің 3 миллионнан аса оқушысын кітап оқу мәдениетіне баулу, оқу сауаттылығын дамыту ісінде мектеп кітапханашыларына қажетті жағдай жасау маңызды деп есептейміз.
Бақытжамал ОСПАНОВА, Алматыдағы Ұлттық кітапхана директоры, Қазақстан Кітапхана одағының төрағасы:
− Өздеріңіз білесіздер, уақыт бір орнында тұрмайды. Заман талабына сай болу үшін тұрақты іздену керек. Сондықтан басқа салалардағыдай кітапхана саласында оқырманға мейлінше сапалы қызмет көрсетуде шешуін күткен мәселелер аз емес. Әсіресе, ауылдық кітапханаларға назар аудару керек. Атап айтсақ, мобильдік кітапхана кешенін (библиобус) ұйымдастыру кітапхана ресурстары мен қызметтердің қолжетімділігін қамтамасыз етуге көмектеседі. Библиобустың негізгі міндеті – жергілікті қауымдастық өмірінің жаңа әлеуметтік және коммуникативтік форматын құру болып табылады. Қала мен ауыл арасындағы ақпараттық теңсіздік азаяды. Ұлттық қазақ әдебиетін зерделеу жақсарады. Бұған қоса, кітапхана мамандарының қосымша теориялық және практикалық білімдерін жаңарту, кәсіптік білім мен шеберлігін дамыту мақсатында республикалық кәсіби білім жетілдіру орталығын құру керек деп ойлаймын.
Дина АМАНЖОЛОВА,
Н.В.Гоголь атындағы Қарағанды облыстық әмбебап ғылыми кітапханасының директоры:
− Шынымен, кітапхана саласында жылдар бойы жинақталған мәселелер өте көп және олардың бір мезетте шешілуі мүмкін емес. Бүгінде мемлекеттің қолдауы кітапханалардың техникалық базасын қамтамасыз ету мәселесін шешуге бағытталып отыр, бірақ ол жеткіліксіз. Мысалы, біздің аймақта Қарағанды облысы әкімінің орынбасары Абзал Нүкеновтің қолдауымен «2020-2021 жылдары Қарағанды облысының кітапханаларын насихаттау мен кітап қорын өзектілендіру бойынша Жол картасы қабылданған болатын. Осы құжаттан соң облыс кітапханаларының кітап қорын толықтыруға бөлінетін қаржы біршама көтерілгенімен, әлі де жеткіліксіз. Өкінішке қарай, өлкеміздің компьютер паркі жаңартуды талап етеді. Тіпті облыстың бас әдістемелік орталығы болып табылатын біздің кітапхана компьютерлерін соңғы рет 2011 жылы жаңартқан еді. Ал бүгінде оқырманмен байланысымыз тікелей осы техникаға байланысты болып отырған уақытта біздің жұмысымыз ақсап тұрғаны ақиқат. Және бұл жағдай республикамыздың көптеген кітапханаларына тиесілі деп айта аламын.
Ал кітапханаларды әлемдік тәжірибеге сай жаңғырту ұсынымдарына келер болсақ, Қазақстан Республикасының «Кітапхана ісі» заңын қабылдау мәселесі, көпшілік кітапханалардың модельдік стандарты, міндетті жергілікті ақылы дана және т.б. мәселелер бірнеше рет көтерілген болатын. Биыл біз «Кітапхана – жаңа қоғамдық кеңістік»: Қарағанды облысы кітапханаларын 2021-2025 жылдар аралығында жаңғырту жобасын» іске асыру шаралары көрсетілген жоспар дайындадық. Жобада Қарағанды облысы кітапханаларында жұмыстың жаңа түрлерін енгізу қарастырылған.
Әлемдік тәжірибеге сай кітапхананы жандандыру дегенге келсек, мысалы, шетел кітапханаларының архитектуралық дизайны қандай? Олар арнайы байқаулар жариялап, жүзіп келе жатқан кеме немесе адамның миы сынды ерекше ғимараттарымен адамды тартады. Яғни сыртқы келбетімен кітапхана өзінің мәртебесін, қоғамдағы қажеттілігін көрсетеді. Жаңа кітапханалық ғимарат заманның талабын, сәнін белгілеуі керек. Яғни кітапхананың архитектурасы, сыртқы пішіні мен орналасқан жері де үлкен мәнге ие. Мысалы, Қарағанды облысының 315 кітапханасының тек біреуі ғана (Шахтинск қаласында) типтік ғимаратта отыр, оны да заманауи ғимарат деп айта алмайсың. Ал облыстың бас орталық кітапханасы 1969 жылы тігін цехтары бар Сән үйіне деп салынған тар ғимаратта орналасқан. Бүгінде оқырманның қажеттілігі мен талаптарын барынша орындау үшін ғимараттың ішін өзгертуге тырысуда. Дегенмен бос алаңдардың жоқтығы қорды толықтыру мен сақтауда, жаңа үлгіде қызмет көрсетуде, қызығушылық клубтары мен үйірмелерді ашуда және т.б. көптеген кедергі келтіретіні сөзсіз.
Сондықтан бүгінде бізге ерекше стильде жаңа кітапханалық ғимарат салынуы қажет. Сыртқы келбетіне қызыққан адам кітапхана ішіне үңіліп оның көп функционалды екенін, тұлғаға бағытталған және оның қажеттілігіне қарай өзгеретін, жайлы, жоғары технологияларымен жабдықталған, коворкинг функциялы қоғамдық кеңістік, яғни қоғамдық өмірдің орталығы екенін аңғаруы керек. Әрине, пайдаланушының қажеттілігіне сай қоры болуы қажет, бестселлер кітаптар, ең үздік оқулықтары бар дәстүрлі кітап залдарымен қатар, көрмелер өткізетін алаңдар, медиа алаңдар, музыкалық, кино студиялар, сондай-ақ тілдік курстарға, ойындарға, дауыстап оқуға арналған камералық алаңдар болса тіпті ғанибет. Жайлы, ыңғайлы, кең кітапханалық орта, SMART кеңістік, жаңа компьютерлер мен оргтехника, сандық жүйеге өткізу орталығы, интерактивті жабдықтар, жылдам интернет, үздік кітап қоры – осының барлығы біздің аймақтың кез келген бөлігінде кез келген пайдаланушыға қолжетімді болу керек. Кітапхана дербес электронды ресурстарын құрап, жазылым ресурстарын да қолдана алатын болуы міндетті. Кітапханаларда пайдаланушылардың барлық тобының: балалар мен олардың ата-анасы, жасөспірімдер, студенттер, жұмыс істейтін жас мамандардың барлық санаттары, бизнесмендер, денсаулықтарымен мүмкіндігі шектеулі азаматтар мен зейнеткерлердің, т.б. қажеттілігі ескерілгені дұрыс.
Дәмет ҚҰСАЙЫНОВА,
Қостанай облысы Арқалық қалалық орталықтандырылған кітапханалар жүйесінің директоры:
− Жалпы, жұртшылыққа руханият дәнін сеуіп, кітаптың қадір-қасиетін дәріптеуші кітапханашылардың қоғамда өз орны бар. Олардың біраз жылдан бері қордаланып қалған мәселелері аз емес еді, соның бәрі, қазір рет-ретімен шешіліп келеді. Сонда да ауылдағы кітапхана мен мектеп кітапханасына жоғары білімді мамандар жетіспейді. Алдағы уақытта педагогикалық бағыттағы жоғары оқу орындарына кітапханашы мамандығын көбірек енгізсе, сосын кітапханашылардың біліктілігін арттыру курсын мейілінше жүйелендіру қажет. Одан кейін Үлгілі ауылдық кітапхана мен қалалық кітапханалар байқауы екі жылда бір рет ұйымдастырылып, бұған мейлінше қомақты қаржы қарастырылса дейміз.
Нүрия ҚАПСАЛАНОВА,
Балқаш аудандық кітапханасының директоры:
– Ауыл кітапханасы қызметкерлерінің жалақысы аз болуына байланысты штатқа жоғары білікті техникалық кадрларды (программистер, жүйе әкімшісі, веб-дизайнерлер, т.б.), сондай-ақ шет тілі мамандарын алу мүмкіндігі жоқ. Ағылшын тілін оқып-үйренуге көмекші басылымдар некен-саяқ. Соның ішінде жас шамасы әртүрлі балалар мен жастарға арналған сөздіктер, энциклопедиялар, бейінді көркем әдебиеттер тым аз. Оқырман балаларға арналған кітап нарығына зерттеу жүргізетін республикалық талдау әдістемелік орталығы жоқ. Қызметкерлердің білімін көтеруге қаржы бөлінбейді. Кітапхана қорлары ескірген. Оқырмандар мен пайдаланушыларға компьютерлер жетіспейді, көбі талапқа сай емес. Кеңес заманында кітапханашыларға ескі кітаптағы шаң-тозаңмен жұмыс істегені үшін қаржы төленетін, қазір ол жоқ. Бүгінгі кітапханалар – ақпараттық мәдени-ағартушылық, ғылыми зерттеушілік мекеме болу керек. Қазіргі сұраныс технологияны біліп қана қоймай, сонымен бірге оны сауатты түрде қолдануды қажет етеді.
«Кітапхана ісі» заңын қабылдау керек
− Қазір ғаламтор шырмауындағы қоғам кітап оқудан алыстап барады. Мұндай кезеңде кітапқа насихатшы болу – үлкен ерлік. Осы орайда кітапханашыларға барынша қолдау көрсетіп, олардың мәртебесін көтеруге қандай іс-шараларды қолға алу қажет?
Ақан ӘБДУӘЛИЕВ,
Мәдениет және спорт министрлігі Мәдениет комитетінің төрағасы:
− Мемлекет басшысы 2020 жылғы 22 қазанда өткен Президент жанындағы Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің IV отырысында отандық кітапханалар қызметін жаңғырту, жас оқырманды кітап оқуға тартуды насихаттау, кітапханалардың заманауи қызметін ұйымдастыру арқылы замана көшіне бейімделген саналы ұрпақты тәрбиелеуді тапсырды.
Министрлікке қарасты республикалық кітапханалар еліміздегі тұрғындардың, соның ішінде балалардың кітап оқу қажеттілігіне әлеуметтік талдау жүргізді. Талдау нәтижесінде, балалардың 68%-ы оқитын кітаптарын мектеп кітапханаларынан алатынын, 8,1% – балалар кітапханаларының қызметін пайдаланатынын, 6,9%-ы арнайы кітап дүкендерінен сатып алатынын, 15,2% үй кітапханаларымен пайдаланатынын жеткізген.
Осыған орай балалар әдебиетіне, балалардың кітап оқу мәдениетін дамытуға және балалар кітапханаларының қызметін жақсартуға, отандық балалар ақын-жазушыларын, баспагерлерді ынталандыру мен кітапханашылардың мәртебесін көтеруге мемлекет пен қоғамның көңілін аударту мақсатында Министрлік «2021 жылды – Балалар әдебиеті жылы» деп жариялады.
Жұлдыз СҮЛЕЙМЕНОВА,
Парламент Мәжілісінің депутаты:
−Біріншіден, кітапханашы мамандығында білім алатын студенттер үшін білім беру бағдарламасының мазмұнын жаңарту қажет. Ол жерде жалпы оқу сауаттылығын дамытуға қатысты, сонымен қатар кітап оқуға қызығушылығын арттыруда ақпараттық сауаттылық дағдыларын дамытуға байланысты, кітапханашыда осындай құзыреттер болу қажет. Кітапханашы тек кітап қорын түгендеуші немесе қай кітап қай жерде тұратынын ғана білетін техникалық қызметкер емес, алдағы уақытта кітапханашы да педагог ретінде балалардың оқуға деген қызығушылығын, сонымен қатар кітаптан алған білімін өмірден пайдалануына түрлі ойын, викториналарды ұйымдастыру секілді дағдыларды меңгерген маман болуы қажет. Сондықтан бірінші мәселе кітапханашы мамандығын дайындау кезінде білім беру бағдарламасын қайта қарастыру, соның ішінде педагогикалық құзыреттілікті енгізу, соның негізінде баламен педагог ретінде жұмыс істеу мүмкіндігін қарастыру маңызды. Екінші мәселе, кітапханашының біліктілігін ұдайы арттырып отыру қажет. Қазіргі таңда функционалды сауаттылығын дамыту, оқу сауаттылығын арттыру, сонымен қатар жаратылыстану ғылымдары бойынша оқытушылардың сауаттылығын жетілдіруге қатысты жалпы кітапханашыларды арнайы курстардан өткізіп отырғанымыз дұрыс.
Бақытжамал ОСПАНОВА,
Алматыдағы Ұлттық кітапхана директоры, Қазақстан Кітапхана одағының төрағасы:
– Бізде 2017 жылы еліміздің кітапхана ісін дамыту, оның мүшелерінің күшін біріктіру, қолдау және Қазақстан кітапханаларының әлемдік қауымдастықтағы рөлін көтеру мақсатында кітапханалық одақ құрылды. Оның отырыстарында кітапханалар мен кітапханашы мамандығының мәртебесін көтеру жөнінде нақты ұсыныстар дайындалады. Мәселен, мемлекеттік кәсіби мереке «Кітапханашылар күнін» белгілеуді барлық әріптестеріміз асыға күтуде. Сондай-ақ Қазақстанның электронды кітапханалық-ақпараттық ресурстарын бірыңғай интеграцияланған жүйеге біріктіру қажет. Бұл оқырмандардың еліміз кітапханаларының ақпараттық ресурстарына жедел қолжетімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бұған қоса кітапханалардың материалдық-техникалық жағдайын жақсартуға және дамытуға қаржыландыруды көбейтетін уақыт келді.
Дина АМАНЖОЛОВА,
Н.В.Гоголь атындағы Қарағанды облыстық әмбебап ғылыми кітапханасының директоры:
– Кітапханаларды қолдайтын және олардың мәртебесін көтеретін барлық шара қарастырылған Қазақстан Республикасының «Кітапхана ісі» заңын қабылдау керек. Заңды қабылдаудың өзі қоғамда кітапханалардың мәртебесіне қолдау болары сөзсіз.
Нүрия ҚАПСАЛАНОВА,
Балқаш аудандық кітапханасының директоры:
– Кітапхана қызметі жоғарғы деңгейде болуы қажет, бұл дегеніміз кітапхана мен кітапханашы мәртебесін көтеруді талап етеді. Алдымен әр кітапхананың заманауи техникаларымен жабдықталған жеке ғимараты болуы керек. Одан кейін кітапханашылардың барлығын толық ставкада болуын қамтамасыз ету қажет. Сондай-ақ кітапханашы мамандығы үшін кәсіби біліммен қатар, жаңа техникалық құралдарды меңгеруі, ақпараттық технологияның көмегімен жоғары сапалы ақпараттық-библиографиялық қызмет көрсетуі, оқырман сұранысын қанағаттандыруы, бір сөзбен айтқанда уақыт талабына ілесіп отыруы керек. Осыған орай компьютерлік сауаттылықты жетілдіру аясында барлық кітапханашыға курстық сабақтар теориялық және практикалық жүйеде өткізіліп отыруы қажет.
Идеологиялық тұрғыдан ескірген атаулар саны аз емес
– Еліміздегі бірқатар кітапхананың атауы тәуелсіздік алғалы өзгерген жоқ. Мысалы, Н.В.Гоголь атындағы Қарағанды облыстық әмбебап ғылыми кітапханасын, Л.Н.Толстой атындағы Қостанай облыстық әмбебап кітапханасын, В.Маяковский атындағы Талдықорған қалалық кітапханасын айтуға болады. Дегенмен ұлт руханиятының дамуына зор үлес қосқан классиктеріміз жетерлік. Сондықтан осы мәселені шешудің уақыты келді емес пе?
Ақан ӘБДУӘЛИЕВ,
Мәдениет және спорт министрлігі Мәдениет комитетінің төрағасы:
− Мемлекеттік мекемелерге, не болмаса көшелерге қатысты кез келген атау беру мәселесі ономастика саласындағы заңнамаларға сәйкес ең алдымен, жергілікті әкімдік тарапынан бірқатар процедурадан өтеді. Мемлекеттік мекемелердің атауын өзгерту барысында ең алдымен, аталған мәселе ұжымдық жиналыста қаралып, қолдау тапқан жағдайда облыстық ономастика комиссиясында қаралады. Аталған процестерден өтіп, жергілікті әкімдіктер тарапынан тиісті құжаттар министрлікке ұсынылған жағдайда республикалық комиссияда қаралады.
Жалпы, ономастика саласында сонау Кеңес кезеңінен бері келе жатқан идеологиялық тұрғыдан ескірген атаулардың саны аз емес. Бүгінгі таңда мүдделі мемлекеттік органдар тарапынан осы атауларды тәуелсіздік сипатына сай және тарихи жер-су атауларымен өзгертуге басымдық бере отырып жұмыстар жүргізілуде. Бұл бағытта үлкен жұмыстар атқарылды, әлі де атқарылатын жұмыстар көп. Тиісті тапсырмалар бар, мәселе министрліктің тікелей бақылауында.
Сондай-ақ әлемге аты шыққан ғұламалардың, әйгілі жазушылардың, ағартушылардың және басқа да ұлы тұлғалардың атын өзгерту мәселесін қарастыруды жөн деп санамаймыз. Атауларды өзгерту мәселесі әлі де жан-жақты талқылауды және пысықтауды қажет етеді.
Жұлдыз СҮЛЕЙМЕНОВА,
Парламент Мәжілісінің депутаты:
− Кез келген нәрсе халықпен ақылдасып шешілу керек. Сол кітапхана орналасқан жердің азаматтарының пікірімен санасу қажет. Егер атын өзгерту бастамасы болса жергілікті мәслихатпен шешілгені дұрыс.
Дина АМАНЖОЛОВА,
Н.В.Гоголь атындағы Қарағанды облыстық әмбебап ғылыми кітапханасының директоры:
– Бұл үлкен мәселе деп ойламаймын. Себебі осы сұрақтың шешіміне көп қаражат та қажет емес, тек ұжымның келісімі мен ұсынысы болу керек. Мысалы, Н.В.Гоголь атындағы Қарағанды облыстық әмбебап ғылыми кітапханасына дауылпаз ақын Қасым Аманжоловтың есімін беру туралы ақынның 100 жылдық мерейтойында 2011 жылы ұжыммен ұсыныс жасалған еді. Ұжымды облыстың шығармашылық зиялы қауымы бір ауыздан қолдаған болатын. Содан бері барлық құжат дайын, өзінің шешімін күтуде. Ақынның биылғы 110 жылдық мерейтойына орай сый болып, осы мәселе оң шешімін табар деп үміттенеміз.
Дәмет ҚҰСАЙЫНОВА,
Қостанай облысы Арқалық қалалық орталықтандырылған кітапханалар жүйесінің директоры:
− Бүгінде кеңестік кезеңнен қалған, қазаққа еш қатысы жоқ атауларды ұлттық тарихымызға сай атаулармен алмастыру ойға қонымды. Орысша атаулар тозығы жетіп, өзіміздің ұлт мұраты жолындағы тұлғаларымыздың есімдерін жоғарыдағы көрсетілген кітапханаларға берудің уақыты келді.
Нүрия ҚАПСАЛАНОВА,
Балқаш аудандық кітапханасының директоры:
− Өте орынды сұрақ. Мәселен, елімізде Әлихан Бөкейхан, Шәкәрім Құдайбердіұлы, Мағжан Жұмабайұлын, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатов, Жүсіпбек Аймауытов, Ілияс Жансүгіров, Мұхтар Әуезов, Бейімбет Майлин, Сұлтанмахмұт Торайғыровқа арналған бірде-бір кітапхана жоқ. Бұл мемлекетіміз үшін – үлкен сын. Елдегі өткен дәуірден қалып кеткен кітапханалардың есімін осы алыптардың есімдерімен атауымыз керек.
Күрделі жөндеу күткен кітапханалар көп
– Елімізде әр салаға арналған 11 130 кітапхана бар. Мәдениет және спорт министрлігіне қарасты 3 940 көпшілік кітапхана болса, соның 3 137-сі ауылда орналасқан. Жалпы, шалғайдағы кітапханалардың қоры қаншалықты жаңарып тұрады және олардың материалдық жағдайы заман талабына сай ма?
Ақан ӘБДУӘЛИЕВ,
Мәдениет және спорт министрлігі Мәдениет комитетінің төрағасы:
– «Мәдениет туралы» заңға сәйкес елімізде кітапханалардың кітапхана қорын қалыптастыру бойынша жұмыстар сатып алу, кітап алмасу, сыйға тарту және мемлекеттік тапсырыс аясында басып шығарылған кітаптарды өтеусіз алу арқылы жүзеге асырылады. Сондай-ақ Ұлттық кітапханалардың кітапхана қоры басылымның міндетті тегін данасын алу жолымен де қалыптастырылады. Соңғы онжылдық көлемінде министрліктің қолдауымен 2 832 атау бойынша қоғамдық-маңызды әдебиет түрлері 8 млн 360 мың 751 дана таралыммен жарық көріп, кітапханаларға тегін таратылған. Соның ішінде 2010-2020 жылдар аралығында 169 атау бойынша балалар әдебиеті жалпы таралымы 384 000 данада басып шығарылып, көпшілікке арналған кітапханаларға тегін үлестірілген.
Биыл жыл соңына дейін министрлік «Көркем», «Қоғамдық-саяси», «Ғылыми-көпшілік», «Мәдениет және өнер туралы әдебиет, оның ішінде ноталық», «Балалар және жасөспірімдер», «Танымдық», «Энциклопедиялық-анықтамалық», «Аударма» серияларымен 148 аталым әдебиетті 454 000 данамен басып шығарып, мәдениет саласындағы көпшілікке арналған кітапханаларға таратуды жоспарлап отыр. Аталған әдебиеттердің 33-і отандық балалар әдебиеті қаламгерлерінің, 4-еуі әлем балалар әдебиеті классиктерінің аудармалары болып табылады (балалар әдебиеті 40 атау бойынша). Бұдан бөлек министрлік бүгінде еліміздегі көзі көрмейтін және нашар көретін азаматтарға арналған кітапханалардың мемлекеттік тілдегі кітап қорын ұлғайту бойынша жұмыстарды жүргізуде.
Бүгінде аталған кітапхана оқырмандарының негізгі ақпарат көзі бедерлі-нүктелі шрифтпен, яғни Брайль қарпінде мемлекеттік тілде жарық көрген кітаптар жетіспейтіндіктен, министрлік елімізде бедерлі-нүктелі шрифт баспаханасын ашу бойынша жұмыстарын жүргізуде.
Бұдан бөлек көпшілікке арналған кітапханалардың кітап қоры 3D, 4D форматындағы балалар әдебиетімен, «Демеушілерден кітап» челленджін ұйымдастыру және өткізу арқылы толықтырылып келеді.
Сонымен қатар қолданыстағы заңнамаға сәйкес кітапханалардың материалдық жағдайына қатысты мәселе, яғни олардың материалдық-техникалық әл-ауқатын жақсарту, ғимаратпен қамтамасыз ету және т.б. мәселе әкімдіктердің құзыретіне кіретінін жеткіземіз.
Жұлдыз СҮЛЕЙМЕНОВА,
Парламент Мәжілісінің депутаты:
−Бұл Мәдениет және спорт министрлігінің, жергілікті атқарушы билік органдарының құзыреттілігіндегі мәселе. Негізі ауылда туып-өскен меценаттардан бастап бұл мәселені қолға алып шешілуіне атсалысу қажет. Әрине, жергілікті атқарушы билік органдары да қазіргі таңда ауылдық жерлердегі осы кітап қорының жаңаруы, сонымен қатар кітапханалардың жаңаруына байланысты жұмыс істеу керек. Бұл орайда Nur Otan партиясының «Өзгерістер жолы: әр азаматқа лайықты өмір!» атты сайлауалды бағдарламасын жүзеге асыру жөніндегі Жол картасындағы «Ауқатты ауылдар» жобасы 3500 ауылды жаңартуға байланысты сол ауылдарының ішінде қарастырылған, бұдан бөлек сонымен қатар «Шағын қалаларда, аудан орталықтарында және ауылдарда 5000 мектепке жаңарту жүргізу» пункті бар. Аталған пункт жеті бағыттан тұрады, оның ішінде күрделі жөндеу, соның ішінде кітапхананы күрделі жөндеу, мәселесі нақты көрсетілген. Осының ішінде биылдың өзінде 1000 мектептің кітапханасына жиһаздар жаңартылып, кітапхана қорына жаңа заманауи үлгідегі кітаптар алынып, сонымен қатар кітаптың инновациялық ресурстарға жазылуы қарастырылған.
Бақытжамал ОСПАНОВА, Алматыдағы Ұлттық кітапхана директоры, Қазақстан Кітапхана одағының төрағасы:
– Расында да кітапханалар қорын толықтыру мен жаңартуда ойланатын мәселелер баршылық. Мәселен, облыстарда осы мақсаттарға қаражат бөлінеді. Бірақ бұл қаржы оқырмандардың ақпараттық сұраныстарына сәйкес кітапхана қорын толықтыруға аздық етеді. Өйткені бөлінетін қаржы облыстық, қалалық, аудандық және ауылдық кітапханаларды толыққанды қамтымайды. Жаңа айтқандай, кітапханалардың материалдық жағдайы да кезек күттірмейтін мәселе. Мысалы, республиканың 90 көпшілік кітапханасына күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу қажет.
Дина АМАНЖОЛОВА,
Н.В.Гоголь атындағы Қарағанды облыстық әмбебап ғылыми кітапханасының директоры:
− Бүгінгі таңда Қарағанды облысының кітапханалар жүйесіндегі 315 кітапхананың 240-ы ауылдық кітапхана. Ауылдық жерлердегі кітапхана қоры 3 миллионға жуық. Кітап қоры мемлекеттік тапсырыспен жарық көретін әдебиеттермен, бюджеттен бөлінетін қаржыға сатып алынатын әдебиеттермен толықтырылып отырады. Кітап өнімдері бағасының үнемі өсіп отыруы кітапхана қорын толықтыруға жыл сайын қаржыландыруды ұлғайтуды талап етеді. Мысалы, өткен жылы ауыл кітапханаларының кітап қорын толықтыруға 23 млн теңге, ал мерзімді басылымдарға жазылуға 26 миллион теңгеге жуық қаржы бөлінген. Яғни орта есеппен облыс бойынша бір ауылдық кітапханаға кітап сатып алуға 96 мың теңгеден келеді. Ал кітаптың бағасын орта есеппен 3000 теңге деп алатын болсақ, бір кітапхана жылына неше кітаппен толығатынын санай беріңіз. Дегенмен әр ауылдың жағдайы бірдей емес екенін де ескеру керек.
Қарағанды облысы кітапханаларды компьютерлендіру жағынан елімізде алдыңғы қатарда. Бүгінде барлық кітапхана компьютерлендірілген. Тек әрине, жаңарту жағына үлкен көңіл бөлу керек. Ауылдық жердегі 240 кітапхананың 60 кітапханасы интернет желісіне қосыла алмай отыр.
Дәмет ҚҰСАЙЫНОВА,
Қостанай облысы Арқалық қалалық орталықтандырылған кітапханалар жүйесінің директоры:
− Арқалық орталықтандырылған кітапханалар жүйесіне 15 ауылдық кітапхана қарайды. Осы ауылдық кітапханалардың жеке ғимараттары жоқ, ауыл әкімшілігінде, мектепте, клубтарда жұмыс істейді. Кітапхана қорын толықтырудың басты бағыттарының бірі – сатып алынатын басылымдар. Біз оқырмандардың сұранысын зерделеп, оның орындалуына аса мән беріп, қажетті басылымдарды сатып алу жұмысын үлкен жауапкершілікпен атқарамыз. Кітап қорын толықтыруда сыйға берілген басылымдардың орны ерекше. Жан дүниесін толқытып, жүрегін жарып шыққан жаңа туындыларын сыйға беретін авторларда кітапханаға жиі келеді. Мерзімді басылымдарға жазылу жұмыстарын ұйымдастыру кезінде ерекше көңіл бөлетін жайттар: оқырман жедел өзекті ақпаратты ең алдымен, бұқаралық ақпарат құралдарының тұрақты, сенімді өкілдері – газет пен журнал беттерінен табылады. Сондықтан да күнделікті қажетті ақпаратпен сусындап отыратын оқырманның ақпараттық сұранысын міндетті түрде қанағаттандыруымыз үшін мерзімді басылымдарды жаздырып алуға қаражат жеткіліксіз. Кейбір ауылдар өте шалғайда орналасқан, жаңа келіп түскен кітаптарды ауылдық кітапханаларға жеткізіп беру, әдістемелік көмек көрсету жұмыстарын жүргізу үшін көліктің жоқтығы қынжылтады.
Нүрия ҚАПСАЛАНОВА,
Балқаш аудандық кітапханасының директоры:
− Балқаш аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөліміне қарасты «Балқаш ауданы әкімінің аудандық кітапханасы» мемлекеттік мекемесі құрамында 1 аудандық, 14 ауылдық кітапхана аудан халқына қызмет көрсетеді. Кітап қоры тек С.Сейфуллин атындағы Алматы облыстық әмбебап кітапханасынан түсетін жаңа әдебиеттермен және «Кітапханаға кітап сыйла!» акциясы аясында жеке оқырмандардың, ақын-жазушылардың кітапханаға сыйға тартатын кітаптары есебінен ғана толықтырылады, ал жергілікті бюджет есебінен кітапханаға қазіргі заманға сай заманауи әдебиеттерді сатып алу үшін қаржы бөлінбейді. Балқаш ауданы аграрлық аудан болғандықтан, ауыл шаруашылығына қатысты әдебиеттер – мал шаруашылығы, күріш шаруашылығына қатысты әдебиеттер жоқтың қасы. Алысқа ұзамай-ақ, аудан орталығы Бақанас ауылындағы Бақанас аграрлы-индустриялық колледжі білімгерлерінің талап-тілектері орындалмай отыр. Ал ауылдық кітапханалардың материалдық жағдайына келетін болсақ, ауылдық кітапханалардың жағдайы мүшкіл деп айтуға болады, себебі қарапайым ғана кітапханалық жиһаздар – кітап сөрелері, кітап көрмесінің сөрелері, орындық, үстелдердің өздері жетіспейді.
Дөңгелек үстелді ұйымдастырғандар:
Мирас АСАН,
Азамат ЕСЕНЖОЛ,
Мұхтар КҮМІСБЕК,