Пандемия интернет мүмкіндігін арттырды

Іс-шараға Ақпарат және қоғамдық даму министрі Аида Балаева, Денсаулық сақтау министрі Алексей Цой, ЕҚЫҰ-ның БАҚ бостандығы жөніндегі өкілі Тереза Рибейро, Қазақстандағы БҰҰ Тұрақты үйлестірушісі Микаэла Фриберг-Стори, Еуропалық хабар тарату одағы Бас директорының орынбасары Жан Филип Де Тендер, Nur Media холдингінің Бас директоры Болат Кальянбеков, «Назарбаев зияткерлік мектептері» АҚ Басқарма төрайы­мы Күләш Шәмшидинова қатыс­ты. Пікірталас модераторы – медиаменеджер, Tan Media Group иесі Арманжан Байтасов.

Ақпарат және қоғамдық даму министрі Аида Балаева жиынға қатысып отырған шетелдік қонақтарға, әріптестеріне алғыс айтып, пандемия салдарынан пайда болған мәселелер мен өзгерістерге тоқталды.

«Ұжымдық иммунитет қалыптас­қаннан кейін жаңа кезең басталады, оның басты міндеті – адамдарға пандемиядан кейінгі әлеуметтік-экономикалық жағдайға қалай бейімделу керектігін түсіндіру. Бұл кезеңде негізгі соққы шағын және орта бизнеске тигенін білеміз. Менің ойымша, экономиканың бұл секторы бұрынғы қалыпты өмірін жоғалтып алды және көбіне басынан бастауға мәжбүр. Бұл ретте оның барлық өкілінің мемлекеттің қолдау шараларына толық хабардар болуы өте маңызды», деді Аида Балаева.

«Індетпен күрес әлі де жалғасып жатыр. Бұл бағыттағы қарқынды жұмысты жал­ғас­тыруымыз керек. Министрлік жур­налис­тердің жұмысына кедергі келтіретін мә­се­лелерді шешіп, кәсіптеріне жәрдем ету­ді маңызды міндет деп біледі. Жаңа шарттар­да интернет мүмкіндігі он есе артты. Оған халықтың өз денсаулығына бейжай қара­мауы, оқшаулану кезінде бос уақыттың көбе­юі мен қашықтан жұмыс істеу себеп. Пан­де­мия басталғалы қолданушылардың талға­мы да өзгерді. Олар жаңалық пен онлайн транс­ля­ция­ларға ден қоя бастады», деді министр.

Сонымен қатар министр жалған ақпа­ратпен күреске қатысты шаралар­ға тоқта­лып өтті. «Әлеуметтік желіде карантиндік талаптарға, вакцина салдарынан болатын өлім, вакциналаудың адам денсаулығына теріс әсері және тағы басқалар туралы жалған ақпарат жиілеп кетті. Интернет желісіндегі осындай теріс ақпаратты азайту мақсатында stopfake.kz сайты іске қосылды. Ол БАҚ-та, әлеумет­тік желілерде, мессенджерлерде және түсінік­темелерде таратылатын ақпараттың дұ­рыстығын тексереді. Сайт іске қосылған­нан бері 1500-ден астам жалған ақпарат теріске шығарылды», деді Аида Балаева.

Панельдік пікірталасқа қатысқан ЕҚЫҰ-ның БАҚ бостандығы жөніндегі өкілі Тереза Рибейро пандемия жағдайын­дағы БАҚ-тың маңызына тоқталып, журналистер құқығы мәселесіне қатысты пікірін білдірді.

«Пандемия екі жыл бойы жалғасу үстінде. Осы уақыт аралығында көптеген жаһан­дық мәселе пайда болды. Сондай проб­ле­малардың бірі – вакциналау. Қазіргі таңда өр­кениетті елдер дамушы елдерді вакци­на­мен қамтамасыз етуге кірісті. Пан­де­мия кезінде антиваксер­лердің әрекетін көріп отырмыз. Бұл ретте БАҚ індетпен күресте күш біріктіру үшін аса қажет», деді Тереза Рибейро.

Оның айтуынша, пандемия бастал­ғалы әлеуметтік желілерді пайдаланатын адамдардың саны 13 пайызға өскен. Бұл – әлемнің 2,4 млрд халқы әлеуметтік желіні пайдаланады деген сөз.

«COVID-19 адамдарды оқшаулануға мәжбүрледі. Соның әсерінен әлеуметтік желілерге жүгінушілер саны артты. Сондай-ақ интернет сөз бостандығы мен цифрлық БАҚ-ты дамыту үшін де ма­ңызды. Екінші жағынан, халықтың ресми БАҚ-қа қарағанда әлеуметтік желіге көбі­рек сенетіні анықталып отыр. Ал онда фейк жаңалықтардың да болу қаупі жо­ғары. Бәрімізге осы құбылыстың түрлі ны­сандарына жауап қатып, журналистер атмо­сферасына үлес қосу маңызды. Бұл қо­ғам үшін де, осы құрметті мамандық өкіл­дері үшін де үлкен сын-қатер», деді ол.

«Биыл тілшілердің қызметіне байланысты әлемде 400-ден астам журналисті өлтіру дерегі тіркелді. Бұл қылмыстардың бәрі түпкілікті зерттелмеді. Біз тілшілер­дің қоғамдық ойдың өзгеруіне атсалы­сып отырғанын білеміз. Оларға онлайн қауіп­сіздікті қамтамасыз етіп, шығармашылық еркіндік беруге тиіспіз. Сонымен қатар бұл саладан кеткен жандардың да құқығы қорғалуы керек», деді ЕҚЫҰ өкілі.

Қазақстандағы БҰҰ Тұрақты үйлес­тірушісі Микаэла Фриберг-Стори кез келген мәселені шешу үшін бірігу маңызды екенін алға тартты.

«Қазақстанмен бірлесіп, мәселені шешіп қана қоймай, жаңа мүмкіндіктер ашатынымызға сенемін. Қазір вакцина мәселесі күн тәртібіндегі өзекті мәселеге ай­налды. Осы ретте тексерілген, дұрыс ақ­­па­рат­­пен қамтамасыз ету маңызды. Пан­­демиямен күресте вакцина бәріміз үшін де ең тиімді құрал болып отыр», деді ол.

Одан бөлек, инфодемияның да үлкен мәселеге айналғанына тоқталды. Журналистер үшін дұрыс ақпарат жеткізу жауапкершілігі барын айтты. 

«Жалған ақпарат үлкен келеңсіздік­терге алып келуі мүмкін. Сондықтан ДСҰ, Денсаулық сақтау министрлігі сияқты сенімді дереккөздерден ғана ақпарат алып, саралай білу маңызды», деді Микаэла Фриберг-Стори.

Денсаулық сақтау министрі Алексей Цой пандемия кезінде халыққа объективті ақпарат беру арналары бірінші орынға шыққанын атап өтті. Оның айтуынша, халықты ақпараттандырудың дұрыс стратегиясын таңдап, ақпарат көздерін әзірлеу маңызды болды. Олар – coronavirus-2020 сайты, Ақпарат және қоғамдық даму, Денсаулық сақтау министрліктерінің порталдары және басқа да аккаунттар.

«Коронавирусқа қарсы вакцинаның пайда болуы да – маңызды оқиға. Қазіргі уақытта Қазақстанда 7,5 млн адам вакцина алды. Бастапқыда халық вакцинаға сынмен қарады. Енді адамдар вакцинаның вирустан қорғайтынына көз жеткізіп, оң қабақ танытып отыр. Ал халықты вакцинадан қорқуға итермелейтін «анти­ваксерлердің» әрекетін дест­руктивті деуге болады, вакциналау – кез келген жұқпалы аурулардың алдын алу­­дың жалғыз әдісі. Денсаулық сақтау ми­­нистр­­лігі пандемия кезеңінде инфекция ту­­ра­­лы жалған ақпараттарды анықтап, ха­лық­­қа мұндай фактілердің шындыққа сәй­кес кел­мейтінін түсіндіруде», деді Алексей Цой.