Білімді ұрпақ білікті ұстаздан шығады

Қазақстан тәуелсіздік алған жылдары Үкімет білім саласына баса назар аударып, жаңаша заңдар қабылдап, түрлі бағдарлама құрады. Лицей, гимназиялардың ашылуы, авторлық мектептердің пайда болуы осы кезеңмен бай­ланысты. Міне, осы кезде мұға­лім­дердің білім жетілдіру инс­титуттары мұғалім біліктілігін арттыру және қайта даярлау болып өзгерді. 2004 жылы Үкімет «Білім беруді дамытудың 2015 жылға дейінгі Концепциясын» қабылдады. Бұл Концепция білім саласы қызметкерлерінің мін­детті, үздіксіз білім жетіл­діруі қа­жет­тілігімен ерекшеленеді. Осы­­ған байланысты білім жетіл­діру­ді реформалау қажеттілігі туын­дады. 2012 жылы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі республикадағы бар­лық институттарды біріктіріп, «Өр­леу» біліктілікті арттыру ұлт­тық орталығы» акционерлік қоға­мы орталығын құрды. «Өрлеу» орта­лығы құрылған күннен бас­тап әр филиал әдістемелік тақы­рып таңдап, белгілі бір бағыт­та жұмыстандық. Біздің тақы­ры­бымыз «SMART Education үдерісін енгізу жағдайында педагог қызметкерлердің біліктілігін арттырудың педагогикалық және технологиялық негіздері» болды.

Біздің жағдайымызда оқыту процесіне смарт технологияларды енгізу дегеніміз – смарт құрылғылардың көмегімен оқыту. Ісіміз нәтижелі болуы үшін біз қарапайым әрекеттерді таңдадық:

- әр педагог смарт құрылғы­лардың, әсіресе, жеке смартфон­дарының функционалдарын жүйе­лі түрде меңгеру;

- әр педагог Бұлт – Облако – Сloud мүмкіндіктерін үйрену;

- мекеме басшысы мекеме қыз­метін автоматтандыратын сайт жұмысын жолға қою.

Бұл әрекеттерді орындау бізді нақты нәтижеге жеткізді. 2013 жылдан бастап жүйелі түрде республикалық, халықаралық конференциялар өткізіп келеміз және оған қатысушылар саны жыл­дан-жылға көбеюде. Дәс­түрлі конференциямызға Оң­түс­­тік Корея, Ұлыбритания, Финляндия, Аустралия, Түркия, Ресей, Украина ғалымдары да үн қосу­да. Бұл тәжірибе алмасу ба­­ғы­тында таптырмас құралға ай­нал­ды. Институт сайты іс жү­зін­де институт қызметін автомат­тан­дырған қуатты құралға айналды. Педагогтер пайдалы ақ­па­раттармен танысады, өзіне қажеттісін түрлі нұсқада алады, кез келген шараға қатысты өз пікірін білдіре алады. Zero.kz тәуелсіз рейтенгілеу жүйесінде 8039 қазақстандық сайттың арасында 100-150, білім беру мен ғылым категориясы бойынша 457 қазақстандық сайттардың ара­сында алғашқы 20 орыннан көрінуі zkoipk.kz сайтының маз­мұндылығын білдірді.

Облыста «Өрлеумен» бірге іске қосылған «Сабақтың үздік кон­тенті» және «Ауылдық мек­тептің цифрлы бейнесі» бай­қаулары көптеген педа­гогикалық міндетті жаңаша шешумен қатар, болашақ ұрпаққа пайдалы бейне­өнімдерді дүниеге әкелді.

Сонымен қатар курстардың сапасын арттыруға, курсаралық шараларды мұғалімнің кәсіби ше­бер­лігін шыңдауға бағытта­дық. Бұл жылдары біліктілікті арт­тыру­­дың жаңа бағдарламалары пай­да болды. «Тиімді оқыту», «Қазақ­стан Рес­публикасында білім беру маз­мұнын жаңарту аясын­дағы білік­тілікті арттыру курстары», «Са­бақт­ағы жалпыадамзаттық құн­дылықтар», онлайн курстар. Курс­тардың мазмұны жаңарды, фор­малары өзгерді. Face-to-face, оn-line ұғымдары пайда болды. Мұғалімдердің цифрлы құзы­реттіліктерін дамытуға алғаш қадам жасалды. Орталықтың материалдық-техникалық базасы нығайды. Осы орайда «Өрлеу» БАҰО» АҚ Басқармасының төр­айы­мы, педагогика ғылым­дары­ның докторы, профессор, Қазақ­стан Республикасы Ұлт­тық Ғылым академиясының академигі Г.К.Ахметованың еңбегін айтпай кетуге болмайды. Басқарманың ұйымдастыруымен институт қызметкерлері АҚШ, Корея, Сингапур, Франция, Ұлы­британия, Аустралия, Ресей, Аус­трия елдерінде тәжірибелік тағылымдамадан өтті. Жаңа үлгі­дегі курстық бағдарламаларды мек­теп мұғалімдеріне меңгертуде бұл тәжірибе тиімді әсерін ти­гіз­ді. Курсты бағалауда Батыс Қазақ­стан облысының мұғалімдері әр­қашан жоғары көрсеткіш көрсетті.

Дүниежүзілік пандемия білік­тілік арттыруға да әсерін тигіз­ді. Әйтсе де, орталық тренер­лері мұ­ғалімдерге қолдау көр­се­ту мақ­сатында қашықтық жағ­да­йын­да курстар жүргізуді бас­та­ды. Қашықтық жағдайындағы курс­тарда тыңдаушылар әртүрлі платформаларда жұмыс жасауды, қашықтан тиімді кері байланыс орнату жолдары мен тәсілдерін, онлайн оқыту процесіндегі әртүрлі ресурстарды ұтымды пайдалануды үйреніп, цифрлы ортада кәсіби дағдысын қалыптастырды.

Филиал 2016 жылдан бері қа­шықтық курстары жобасын құрып, ол курстарда мұғалімдер өздерінің цифрлы ортада жұмыс істеу дағдысын қалыптастырып, біліктілігін шыңдады. Осы бағыт­та пандемияға дейін де институтта жүйелі жұмыс бар еді. Мұға­лімдерге компьютерлік технология негізінде интернет, қашықтан оқыту, электронды оқыту арқылы әлемдік білім кеңістігіне еніп, онда қажетті ақпараттық мәліметтерді, ғылым саласына байланысты озық тәжірибелерді іздеуіне мол мүмкіндік жасалғанын атап өту керек. Әсіресе, «Қашықтан оқы­ту технологиясы арқылы оқу про­цесін ұйымдастыру бойынша пе­да­гогтің кәсіби құзыреттілігін қа­лыптастыру» тақырыбындағы бағдарлама ол кезең үшін ма­ңызды болды. 2020 жылдың мау­сым, шілде, тамыз айларында аймақтағы филиал тренерлері тыным таппастан 1-11 сыныптар үшін барлық пәндерге арналған 5000-ға жуық бейнесабақ әзірлеп, «Өрлеу» білім беру каналына жүктеді. Бұл процесс Білім және ғылым министрлігінің қол­дауымен «Өрлеу» БАҰО» АҚ және Білім басқармалары ұйым­дастыруымен виртуалды бі­лім беру бағытында еліміздің үз­дік педагогтерінің цифрлы сабақ­тарды әзірлеу эстафетасы аясында жалғасты.

Институт директорының орын­­басары Елдос Сафуллиннің баста­масымен 2017 жылы қолға алынған «Математика оқу­лығы» жобасы Қазақстан Республи­ка­сындағы жалпы орта білім беру мектептерінде математи­ка пәнін оқыту әдістемесін жетілдіруге бағытталған. Жоба аясында 1-11-сыныптар үшін математика пәнінен шығарылған оқулықтар (1902-2015 жылдар аралығы) «Математика оқулығы» кабинетінде топтастырылған. Оқулықтар бойынша жинақталған материалдар негізінде математика пәні мазмұнының баяндалуы, жаттығулардың ұтымды құрастырылуы туралы облыс пе­да­гогтерінің біліктілік арттыру курс­тарында ақпарат беру­ге мүм­кіндік болып отыр. Жоба аясын­да жинақталған мате­ма­ти­ка пәні оқулықтары план­шет­ті сканер көмегімен цифр­лік фор­матқа айналдырылып, «Экс­клю­зивті оқулықтар», «Есеп­тер жи­нақтары», «Дидактикалық мате­риал­дар», «Геометрия», «Тест жи­нақтары» деген айдармен институт сайтында орна­лас­тырылған.

...Заманауи білім беруге заманауи мұғалім қажет. Осы­ны ескере отырып, бүгінгі күні «Өрлеу» педагогикалық жоғары оқу орындарының түлектерін оқытуды жоспарлауда. Мақсат – жас мамандарды педагогикалық шеберлікке баулу, оқу процесін дұрыс жоспарлауға, жобалаудың ма­ңыздылығын ұғындыру, ұйым­дастыруды жүйелеуге үйрету.

Атап айтсақ, 3 кезеңнен тұра­тын жас мұғалімді қолдау, ағыл­шын тілі мұғалімдерін даяр­лау бағдарламасы сынды қанатқақ­ты жобаға Армения, Әзірбай­жан, Грузия, Украина, Өзбекстан және Қазақстан елдері қатысады. 1-кезең 2021 жылы қазанда басталса, 2-кезең 2022 жылы қаңтарда басталмақ. Сапаны бақылауды Британдық кеңес жүзеге асырады. Жобаның мақсаты – ағылшын тілі мұғалімдерінің өздігінен білім алу дағдыларын қалыптастыру арқылы үздіксіз кәсіби дамуын жетілдіру.

Қазіргі жағдайға байланысты мұғалімнің цифрлы құзы­рет­­тілігін қалыптастыру да үлкен мәселе. Қазақстан Рес­публикасы Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың 2021 жылғы 1 қыркүйектегі Жолдауында «Цифрлы ұстаз» жобасы туралы айтқан бола­тын. Осыған орай, «Өрлеу» білік­тілікті арттыру ұлттық орта­лығы» АҚ және Bilim land ұжы­мы арасындағы ынтымақтас­тық туралы меморандум шең­берін­де қазақ және орыс тілдерін­де «Педагогтердің цифрлы құзырет­тілігін дамыту» біліктілікті арттыру онлайн курстары өтуде.

Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетовтің тапсырмасы бойынша білім беру ұйымдарының педагогикалық қа­жеттіліктерін зерттеу мақ­сатында барлық аймақта сауалдама жүр­гізілген болатын. Осы сауалдама нәтижесінде профессорлық-оқытушылық құрамның әлеуетін арттыру басты мақсат болып отыр. Британдық кеңестер және АҚШ елшілігімен ынтымақтастық аясында «Өрлеу» тренерлерін оқыту, BILIM FOVNDATION-мен ынтымақтастықты жүзеге асыру жоспарланған. Дүниежүзілік банкпен ынтымақтастық аясында 2 бағыт бойынша оқыту жүруде. Ендігі жерде мұғалімдердің қазіргідей 5 жылда емес, 3 жылда бір рет қайта даярлықтан өте­тіні де бізге үлкен міндет жүк­теп отыр. Жоспар көп, міндет ауқым­ды. Қалай алғанда да, елі­міз­дің мұғалімдері кез келген қиын­дыққа төтеп бере алатын заманауи технологиямен қаруланған, бала қажетін қанағаттандыра алат­ын болуға тиіс. Сондай мұғалімдер­дің кәсіби біліктілігін арттыру – бүгінгі «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығының басты мұраты.

София ІЗМҰХАНБЕТОВА,

«Өрлеу» Ұлттық орталығы БҚО филиалының директоры, педагогика ғылымдарының кандидаты