Аймақтар • 10 Қараша, 2021

Алматы Қонаевты еске алды

413 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Қазақ халқының дара тұлғасының құрметіне ұйымдас­тырылған салтанатты жиында Ди­ме­кеңнің «Ақиқаттан аттауға болмайды», «От Сталина до Горбачева» деген мемуарлық жинақтары ресми түрде таныс­тырылды.

Алматы Қонаевты еске алды

Айтпақшы, оқырман назарына ұсынылып отырған кітапта КСРО тарихында Ста­линнен Горбачевке дейінгі кезеңге сол заман­ның куәгері емес, сол уа­қыт­та билік басында болған сая­си қай­рат­кердің көзқарасымен салқынқанды баға берілген.

Аталған кітаптардың жа­рық көруіне демеу­шілік та­ныт­қан азаматтар Димаш ата­мыздың 1990 жылдардың бас кезінде «Өтті дәурен осылай» деген атпен жарияланған мемуарлық еңбегі оқырмандар ықыласына бөленгенін, оны атамыздың өзі көзі тірісінде қайта қарап, толықтырып, «Ақиқаттан аттауға болмайды» деп өзгерткенін еске алды.

Осы жиынға қатысқан Ди­ме­кеңнің ұрпақтары кітап­ты жария­лауға шешім қа­былдаудың өзі қиынға түскенін айтады. Себебі атамыздың о дүниелік болға­нына 28 жылдан асып барады. Осы уақыт ішінде бір буын, тәуелсіздік қалыптастырған буын ержетті. «Димекеңнің көзін көр­ген толқынның ықыласы бізге белгілі болса да кейінгі ұрпақ қандай ойда» деген сауал біз үшін маңызды еді. Содан жастар арасында Д.Қонаев туралы жазылған эссеге конкурс ұйымдастырдық. Нәтижесінде, 15-18 жас арасындағы жас буынның жүрек жарды сезім­дері көңілімізді толқытты, ойға алған шешімді орындауға жетеледі», дейді Диар Қонаев.

Кезінде атамыздың өзі үл­кен сенім артқан, кейіннен 1986 жылғы Желтоқсан пленумы кезінде қасынан табылған, заманымыздың заңғар қайраткері Олжас Сүлейменов Димекең өмірінің бізге белгісіз кезеңі туралы сыр шертті. Димекең билік басында болған 1960-1986 жыл қазақтың әдебие­тінде, тарихындағы ең қолайлы жылдар болғанын еске алды: Тіпті бұл жылдардағы қазақ руханиятының мизам шуағы деп баға беруге болады екен. Себебі 1960 жылдардың ар­ғы жағы – қуғын-сүргін, 1990 жылдардың бергі жағы – қо­ғам­дық формацияның ауысқан кезі.

«1990 жылдардың бергі жа­ғындағы жетістігіміз – уни­­вер­ситеттердің санының көбейгені. Бұл университеттер тым құрығында қол қоюға құқы бар аудан әкімдерінің орынбасарларын даярлау үшін ашылған университет екеніне енді көзім жетіп тұр. Біз қазір заманымыздың заң­ғар перзентін еске алып отырмыз. Әдемі естеліктер айтылып жатыр. Егер, мәдениетті, білімді жүйелендіргенде бұл жерде Қонаевтың көзін көрген достарынан бөлек жастар да толып отырар еді. Мен кітапхана қызметкерлерінен өзге ешкімді көріп тұрған жоқпын», деп сөзін бір түйіп өтті Олжас ақын. 

Қалған әңгімені ақынның сөзімен сабақтасақ, 1986 жыл­ғы Желтоқсан оқиғасынан кейін мыл­тықтың, жазалау маши­на­сының нысанасы – Димекеңе бұры­лып қалған екен. Сол кезде Қа­зақ­станда Олжас Сүлейменов бастаған аз ғана топ Мәскеудегі достарына шығып, Димаш Қонаевты сақтап қалу үшін басын бәйгеге тігіпті. Бір бұл топта мәскеулік зиялы қауым өкілдері де болған. «Ал­ғашқы келісім – аты-жөні­міз­ді ешкім білмесін деген пайым­ға тоқталды. 1986 мен 1988 жылдардағы жағдайды алды құз, арты жартас қыл көпірге теңеуге болатын еді. Егер, Қонаевқа бағытталған машинаның беті қайтпаса, бұл топты да не күтіп тұрғаны белгілі. Бірақ соған қарамастан жасырын әрекет жалғаса берді. Бір күні мәскеулік достарым келісімді бұзып, атымды атап тұр. «Мұның не?» десем, «енді бәрі артта қалды. Ди­мекеңе ешкім тимейді. Алаң­дамаңдар» деп тұр. Содан кейін Димекеңнің басына үйірілген қара бұлт сейілді. Содан кейін өзін Қонаевтың досымын деп таныстырған адамдар да кө­бейді» деп сөзін бір түйіп өтті.  

Кеш барысында сөз алған қайраткердің көз көргендері Қазақстан тарихында Қонаев басқарған кезеңдер жіті зерттелу қажеттігін тілге тиек етті: Тек қана 1960-1985 арасында Қазақстанда 40 қала салынды, өндіріс ошақтары бой көтерді. ІЖӨ 9 пайызға жетті. Қазір бұл көрсеткішті әлем елдері арасында ҚХР ғана бағындыра алыпты.

Өз кезегінде сөз алған Серік Әбдірахманов Қонаев дәуірі – тәуелсіздікке жол ашқанын еске салып өтті. 1960-80 жылдары сайдың тасындай іріктеліп шыққан қазақ жастары, барлық салада өзін өзі танытты. Қазақ руханиятының алтын қорына айналған кесек шығармалар дүниеге келді. Олар күні бүгінге дейін құндылығын жоғалтқан жоқ.

«Димаш ағамыздың атын­дағы қордың аясын кеңітетін кез келді. Оны Академия дең­гейіне көтерсек, бағытын әр­та­­раптандырсақ, 1960 жыл­дар­дың тарихын зерделеуге мүмкіндік ашылар еді. Бұл мәселе, енді сіздерге, ағайынды Қонаевтарға аманат. Біз сіздерге қолдау білдіруге әрқашан дайынбыз», деп сөзін түйіндеді С.Әбдірахманов.

Айтпақшы, осы жиында Д.Қонаев жайлы деректі-көркем фильм түсіріліп жатқаны бел­гілі болды. Оның таныстырылымы 2022 жылдың басында Д.Қонаевтың 110 жылдығы құрметіне көрсетіледі.