Кеңес Одағы құлар қарсаңдағы шақта соғыс өрті тұтанған әзербайжан-армян арасындағы қарулы қақтығысты тоқтатып, бейбіт келісімге шақырған Елбасының ерлігі тарихи бағасын толық алған жоқ. Отыз жыл бұрынғы оқиға – Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев пен Ресей Президенті Борис Ельциннің оқ пен оттың ортасына баруы шын мәнінде ерлікке пара-пар іс еді. Тек қарумен «сөйлескен» көршілес екі ел басшысын мәміле үстеліне отырғызып, қанша адамның өмірін сақтап қалған 1991 жылдың 21-23 қыркүйегінің маңызын осы соғыста қан төккен сарбаз Бауыржан Досқалиевтен артық сезетін жан аз сияқты.
...Сол күндердің тарихи сәттерін таспалаған бейнежазба сақталып қалыпты. Журналист Нұртілеу Иманғалиұлы мен Мейрам Базарұлы 1991 жылғы 20 қыркүйек күні, дәл сапар алдында Нұрсұлтан Әбішұлына микрофон ұсыныпты. Сонда Елбасы: «Қарабақта бірнеше жылдан бері екі ұлттың арасында шиеленіс тоқтамай тұр. Мұндай жағдайда біз қалай тыныш отыра аламыз? Орталық үкіметтің атынан, Горбачевтің атынан ешқандай шара қолданбады. Керісінше, жағдайды шиеленістіріп кетті. Сондықтан біз екі елді татуластыру үшін, егеменді екі республика басшыларын тыңдап, мәмілеге шақырып, жағдайды барынша бейбіт шешуге тырысамыз. Әрине, ақыл беретіндей жағдай жоқ, екі республика да тең, егеменді ел. Бұл мәселені осы екі ел тек өздері шешеді. Тек бізге сенім білдіріп, өздері шақырған соң ғана бара жатырмыз. Қолымыздан келгенше екі жақтың арасындағы шиеленісті тоқтатып, одан әрі келісімді қалай жүргізу қажеттігін пайымдасақ, соның өзі үлкен жетістік болар еді. Бірақ жағдай өте қиын», депті.
Сол күндері Қарабақ жерінде, Степанакерт қаласында әскери борышын өтеп жүрген Бауыржан Досқалиев соғыс аймағына Нұрсұлтан Назарбаев пен Борис Ельциннің келуі қандай үлкен оқиға, зор тәуекел болғанын аузынан тастамайды.
– Ельцин мен Назарбаевтың Степанакертке келуі – нағыз ерлік! Себебі ол жерде қауіп-қатер, атыс-шабыс сейілмеген. Мен Қазақстан делегациясын Степанакерт әуежайынан қарсы алудан бастап, жеке күзет ісіне де атсалыстым. Қос Президентке қақтығыстан қажыған халықтың қошеметі ерен болды. Елбасы жергілікті тұрғындардың арыз-мұңын, ұсыныс-пікірін мұқият тыңдады. Одан кейін Нұрсұлтан Әбішұлы жауынгерлермен кездесті. «Орал облысынан келген қазақ едім» деп арнайы қол алысып амандастым. Мемлекет басшысы жылыұшырай қарап, «Қазақты ұятқа қалдырма, Отан алдындағы міндетіңді абыроймен атқар» деді. Сол сенім маған ерекше қанат берді, – дейді Бауыржан Досқалиев.
Кейінірек қазақ сарбазының басына күн туып, тұтқынға түскенде, ауыр жарақатымен әскери госпитальда жатқан кезде де Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың жасаған шарапаты шексіз.
– Мен Степанакерт қаласында емделіп жатқанда журналист Болат Оңғарбаев «Халық кеңесі» газетіне мен туралы мақала жазды. Әкем Мұқамжар осы газетті қолына алып, Елбасының қабылдауына барған. Нұрсұлтан Назарбаевтың тапсырмасымен генерал-майор Орынәлі Боранбаев мені Степанакерттен Баку қаласына, Бакуден Алматыға алдыртты. Жалпы, «ыстық нүктеде» жүрген әрбір қазақ жауынгері өз елінің ыстық қамқорлығын, қолдауын сезінді, – дейді Б.Досқалиев.
Шынында да, Таулы Қарабақтағы этносаралық қақтығысты бәсеңдетуде, бейбітшілік пен тыныштықты қалпына келтіруде Елбасының еңбегі зор болды. Әскерде жүрген кезінде Бауыржанға басқа ұлт өкілдері талай мәрте: «Біздің елімізде сіздің Мемлекет басшыңыз сияқты көсем болғанда, мұндай соғыс болмас еді» дегенді талай айтыпты. «Ал енді жанжал өршіп тұрған жерге Елбасының тікұшақпен келуі – нағыз ерлік, батырлық» дейді Бауыржан. Өйткені соғыс өрті тұтанған төрт жылдың ішінде Таулы Қарабақта 20 шақты тікұшақты атып құлатқан екен. Соған қарамастан басын қатерге тігіп, қос халықтың арасына араағайындық жасаған Нұрсұлтан Назарбаевты Таулы Қарабақ ардагерлері өздерімен бірдей қарулас, әріптес санайтыны сондықтан.
– Әрине, Нұрекеңнің атақ-абыройы бір басына жетерлік қой. Соның бәрінің үстіне «Қарабақ соғысының ардагері» атағы қосылып, жауынгерлік медальмен наградталып жатса, артық болмас еді. Біз тек осы ұсынысымыз арқылы сол бір тарихи сын сәттерде қазақ халқының абыройын халықаралық дәрежеге көтерген Нұрсұлтан Әбішұлының еңбегін халық жадында жаңғыртып қойсақ дейміз, – дейді «Қызыл жұлдыз» орденді Бауыржан Досқалиев.
Батыс Қазақстан облысы
